Kuzey Buz Denizi

Kuzey Buz Denizi
Kuzey Buz Okyanusu
Arktik Okyanusu
Kuzey Buz Denizi Kuzey Buz Okyanusu; Arktik Okyanusu
	Arktik Okyanusu ve Kuzey Kutbu
Havza
Konum	Amerika, Asya ve Avrupa arası
Koordinatlar	90°K 0°D / 90°K 0°D
Genel bilgiler
Tür	Okyanus
Ortalama derinlik	987 m (3.238 ft)
En derin noktası	5.669 m (18.599 ft)
Yüzölçümü	14.060.000 km2 (5.430.000 sq mi)
Özellikler	Dünyanın en küçük okyanusu
Wikimedia Commons

Dünya'nın beş okyanusu
Büyük Okyanus · Atlas Okyanusu · Hint Okyanusu Güney Okyanusu · Arktik Okyanusu

Kuzey Buz Denizi ya da Kuzey Buz Okyanusu ya da Arktik Okyanusu; Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın kuzeylerinde yer alan, Kuzey Kutbu'nu kapsayan, buzlarla kaplı bir okyanustur. Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul edilmektedir (Arctic Ocean). Yüzölçümü 14.090.000 km² olan devasa bir alandır. Diğer okyanuslara göre sığ olup, en derin noktası 5.449 m, ortalama derinlik 1.038 m'dir. Rusya (Yakutistan dâhil tüm Sibirya ve adaları), ABD, Kanada, Danimarka (Grönland), Norveç (Svalbard ve Jan Mayen) ile kıyıları vardır. Bunlara ek olarak soğuk ve elverişsiz iklimine rağmen çok önemli hayvan çeşitliliğine sahip olan Arktik Okyanus'ta birçok balık ve kuş türü yanında kompleks habitatlar oluşturan memeliler de yer alır. Özellikle kutup bölgesinin ikon hayvanları kutup ayıları, foklar, morslar, belugalar ve narvaller bu iklim ve çevre koşullarına milyonlarca yıllık bir evrimle adapte olmuşlardır.^[1]

Coğrafya ve okyanus bilim[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaklaşık olarak kuzey kutbunu ortalayan bu su kütlesi dünyanın en küçük okyanusu olarak kabul edilir, yüzölçümü Hint Okyanusu'nun kabaca altıda birinden biraz küçükken, Akdeniz'in beş katından daha büyüktür. Uzaklığı, yıpratıcı hava şartları ve kalıcı-mevsimsel buzlar nedeniyle hemen hemen en az bilinen bir okyanustur. Kabaca Grönland, Kuzey Amerika ve Avrasya tarafından çevrelenen bir sınıra sahiptir. Erken tarihsel süreçte ilk çağ Yunan bilginlerince Kuzey Kutbu dünyanın şekli konusunda önemli bir nesne olmuştur. 19. asrın sonlarında Norveçli kâşif Fridtjof Nansen merkezi Kuzey Kutbu'nda büyük bir okyanus keşfetti. 20. asrın ilk yarısında hâlâ tek bir okyanus havzası olduğu sanılırken; 1950 sonrası okyanus tabanının karmaşık yapısı ortaya konulmuştur. Okyanus bilimindeki gelişmelere göre okyanus tabanı iki ana ve onlar da üç okyanus altı sırtı tarafından dört yavru havzaya ayrılmıştır. Bu sırtların merkezi kanada açıklarından Yeni Sibirya adalarına değin uzanır. Bu sırt 1940'larda Sovyet bilim insanlarınca keşfedildi ve ünlü Rus bilgin Lomonosov'un adı verildi. Lomonosov sırtı, Arktik Okyanusu iki büyük parçaya ayırır. Bu parçalar Avrasya ve Amerasia havzalarıdır. Arktik okyanusun eşsiz bir özelliği de toplam yüzölçümünün üçte birinin kıta sahanlıklarıyla kaplı olmasıdır. Kısmen kalıcı veya mevsimlik buz kütleleriyle kaplı olması fotosentez için elzem olan güneş ışığı geçişini 100 kat düşürmektedir. Arktik Okyanus, Avrasya kısmında yarımada ve adalarla ufak denizlere bölünür. Bunlar; Çukçi, Doğu Sibirya, Laptev, kara ve Barents denizleridir. okyanusun toplam yüzölçümünün yüzde 36'sına sahip bu denizler, toplam hacmin sadece yüzde 2'sini temsil eder. Drenaj havzaları olarak da Mackenzie ve Colville nehirleri hariç önemli nehirler genelde Avrasya kısmında sularını okyanusa boşaltır.^[2]

Jeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Arktik Okyanusun kabuk katmanı aşağı yukarı Senozoyik'ten günümüze değin aktif Gakkel sırtının yayılmasıyla oluşmuştur ve bu sırt Atlantik okyanus ortası sırtının bir devamıdır. Arktik okyanusu çevreleyen dağ sıralarını oluşturan temel kayalar erken ve orta Paleozoyik döneminde Caledonian-Ellesmerian orojenisi dahilinde şekillenmiştir. Bu oluşumun Triyas ve Jura dönemlerindeki bir bölgesel dalımla takip edilir ve bu bölgedeki ana hidrokarbon kaynaklarını oluşturur. Arktik okyanus, geç Kretase döneminden beri Atlantik ortası sırtının kuzeye göçüyle domine edilmiştir. Bu etkiyle Grönland ve Kanada ile yine Grönland ve Spitzbergen arası riftleşme meydana gelir. Gakkel sırtında olan deniz tabanı genişlemesinin başlangıcı Paleosen-Eosen sınırına tekabül eder. Riftleşme (çatlak-açıklık) meydana geldiğinde, Lomonosov sırtı kıtadan uzağa kutup noktası yönünde ilerledi ve Paleojen'de yavaş oranda, Neojen'de ise görece hızlı bir dalma meydana gelmiştir.^[3]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Editors of Alaska Wild, Editors of Alaska Wild. "Animals of the Arctic Ocean" (PDF). www.alaskawild.org/. Alaska Wild. 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
^ Ostenso, Ned Allen. "Arctic Ocean". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 1 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
^ Whaley, Jane. "Geological History of the Arctic Ocean" (PDF). Five Deeps. Five Deeps. 10 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Okyanusların sınırları

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

The Hidden Ocean Arctic 2005 21 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Oceanography Image of the Day 23 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Arctic Council 18 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Northern Forum 8 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Arctic Environmental Atlas İnteraktif harita
NOAA Arctic Theme Page 10 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"Kuzey Buz Denizi". The World Factbook. CIA.
Daily Arctic Ocean Rawinsonde Data from Soviet Drifting Ice Stations (1954–1990) 19 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at NSIDC
NOAA North Pole Web Cam 13 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
NOAA Near-realtime North Pole Weather Data 23 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Search for Arctic Life Heats Up by Stephen Leahy 22 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
International Polar Foundation 5 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
National Snow and Ice Data Center – Daily report of Arctic ice cover based on satellite data16 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Marine Biodiversity Wiki

Deniz veya okyanus ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[a2-1] Editors of Alaska Wild, Editors of Alaska Wild. "Animals of the Arctic Ocean" (PDF). www.alaskawild.org/. Alaska Wild. 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.

[a-2] Ostenso, Ned Allen. "Arctic Ocean". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 1 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.

[a1-3] Whaley, Jane. "Geological History of the Arctic Ocean" (PDF). Five Deeps. Five Deeps. 10 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.

[1]

[2]

[3]

g t d Dünya'daki okyanuslar ve denizler
Dünya Okyanusu
Arktik Okyanusu	Amundsen Körfezi Baffin Körfezi Barents Denizi Beaufort Denizi Bering Denizi Beyazdeniz Çukçi Denizi Doğu Sibirya Denizi Grönland Denizi Hudson Körfezi James Koyu Kara Boğazı Kara Denizi Laptev Denizi Lincoln Denizi Prens Gustav Adolf Denizi Peçora Denizi
Atlas Okyanusu	Adriyatik Denizi Akdeniz Alboran Denizi Arjantin Denizi Balear Denizi Baltık Denizi Biskay Körfezi Botni Körfezi Bothnian Denizi Botniya Körfezi Campeche Körfezi Chesapeake Körfezi Danimarka Boğazı Davis Boğazı Ege Denizi Finlandiya Körfezi Fundy Körfezi Gine Körfezi İrlanda Denizi İyon Denizi Karadeniz Karayip Denizi Kelt Denizi Manş Denizi Labrador Denizi Levant Denizi Ligurya Denizi Marmara Denizi Meksika Körfezi Mirtoan Denizi Saint Lawrence Körfezi Takımada Denizi Trakya Denizi Venezuela Körfezi
Hint Okyanusu	Aden Körfezi · Akabe Körfezi · Andaman Denizi · Bali Denizi · Basra Körfezi · Bengal Körfezi · Büyük Avustralya Körfezi · Kambay Körfezi · Kuç Körfezi · Laccadive Denizi · Mozambik Kanalı · Palk Boğazı · Kızıldeniz Malakka Boğazı Spencer Körfezi Süveyş Körfezi Timor Denizi Umman Denizi Umman Körfezi
Büyük Okyanus	Alaska Körfezi Arafura Denizi Banda Denizi Bass Boğazı Bering Denizi Bismarck Denizi Bohai Denizi Bohol Denizi Cava Denizi Camotes Denizi Carpentaria Körfezi Celebes Denizi Ceram Denizi Doğu Çin Denizi Filipin Denizi Flores Denizi Fonseca Körfezi Güney Çin Denizi Japon Denizi Halmahera Denizi Kaliforniya Körfezi Koro Denizi Maluku Denizi Mercan Denizi Ohotsk Denizi Sarıdeniz Savu Denizi Seto İç Denizi Sibuyan Denizi Solomon Denizi St. Vincent Körfezi Sulu Denizi Şili Denizi Tasman Denizi Tayland Körfezi Tonkin Körfezi Visayan Denizi
Güney Okyanusu	Amundsen Denizi Bellingshausen Denizi Davis Denizi Dayanışma Denizi D'Urville Denizi Kozmonotlar Denizi Kral VII. Haakon Denizi Lazarev Denizi Mawson Denizi Riiser-Larsen Denizi Ross Denizi Scotia Denizi Somov Denizi Weddell Denizi
İç denizler ve büyük göller	Aral Gölü Balkaş Gölü Baykal Gölü Büyük Göller Büyük Tuz Gölü Çad Gölü Çilva Gölü Çinghay Gölü Chott Melrhir Hazar Denizi Issık Göl Lut Gölü Namtso Piramit Gölü Salton Denizi Sevan Gölü Tonlé Sap Turkana Gölü Urmiye Gölü Van Gölü
Kategori

Kuzey Okyanusu nedir?, Kuzey Okyanusu anlamı nedir?, Kuzey Okyanusu ne demektir?