Baykal Gölü

Baykal Gölü
Baykal Gölü
Havza
Konum	İrkutsk Oblastı, Buryatya, Rusya
Koordinatlar	53°18′10″K 108°0′17″D / 53.30278°K 108.00472°D
Ada(lar)	Olhon Adası dahil 22
Yerleşim(ler) (sahil)	İrkutsk, Severobaykalsk
Genel bilgiler
Akarsu (gelen)	Selenge, Chikoy, Kiloh, Uda, Barguzin, Yukarı Angara nehirleri
Akarsu (giden)	Angara nehri
Göl türü	Tatlı su gölü
Etki alanı	560.000 km (350.000 mi)
Yüzölçümü	31.494 km2 (12.160 sq mi)
Ortalama derinlik	758 m (2.487 ft)
En derin noktası	1.642 m (5.387 ft)
Su hacmi	23.600 km3
Kıyı uzunluğu	2.100 km (1.300 mi)
Yüzey rakımı	456 m (1.496 ft)
Özellikler	En eski göl
SWR	16010100111116200000013
Wikimedia Commons
	Baykal Gölü (Rusya) Baykal Gölü (Asya) Baykal Gölü (China)
	Sadece Baykal Gölü'nde yaşayan Baykal foku
UNESCO Dünya Mirası
Konum	Rusya
Kriter	Doğal: vii, viii, ix, x
Referans	754
Tescil	1996 (20. oturum)
Bölge	Asya-Pasifik

Baykal Gölü (Türkçe: Bay köl, Rusça: озеро Байкал - ozero baykal, Buryatça: Байгал далай - Baygal dalay), dünyanın en derin gölü olarak anılmaktadır. Sibirya'nın güneyinde, İrkutsk Oblastı ve Buryatya arasında yer alır. İrkutsk şehrinin yakınında bulunan göl, "Sibirya'nın Mavi Gözü" diye adlandırılır. Yüzölçümü yaklaşık 31.722 km²'dir (adalar hariç). Uzunluğu 636 km, en geniş yeri 79,5 km'dir (Onguren ve Ust-Barguzin köyleri arasında). Gölün tabanı deniz seviyesinin yaklaşık 1285 m altındadır. Gölün dibindeki tortul kayaçların yaklaşık 7 km kalınlığında olduğu tahmin edilmektedir. Bu da gölün yeryüzündeki en derin yarıklardan biri olduğunu göstermektedir.^[1]

Sözkökü[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Türklerin yaşam alanlarından biri de Baykal gölü çevresi idi. Bazı Türk topluluklarının geçiş alanında da göl çevresi yer almıştır. Saha Türkçesinde baygal, baaygal, bayagal sözleri deniz, bolluk, su bolluğu, büyük deniz, okyanus anlamlarında kullanılmıştır.^[2]

Jeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünyanın en yaşlı^[3] ve en derin^[4] gölü olan Baykal gölü tektonik oluşumlu bir göldür ve 25 milyon yıl yaşındadır.^[5] Oldukça aktif bir tektonik bölgede yer alan Baykal gölü yer kabuğu hareketlerinin sıkça yaşandığı, deformasyonların yıldan yıla değiştiği bir durumdadır. Bölge bir rift havzasıdır ve her sene binlerce irili ufaklı deprem yaşanmaktadır. Gölün oluşumu oligosen dönemine dayanmaktadır ve parça parça oluştuğu hipotezi ortaya atılmıştır ve bu hipoteze gölün bugünkü büyük halini almasıysa Pliocene devrinde gerçekleşmiştir. Göl bugün hala depremlerle büyümektedir. Hatta Baikal Center'da görevli jeofizikçilerin hipotezine göre Baykal gölü yeni doğmuş bir okyanustur ve kıyıları yılda 2 cm miktarında açılmaktadır, ayrıca hareket Afrika ve güney Amerika'nın birbirlerinden ayrılma hızına denktir.^[6]

İklim ve ekosistem[değiştir | kaynağı değiştir]

Baykal gölü'nün iklimi kendisini çevreleyen bölgeye nazaran oldukça ılımandır. Kışın hava sıcaklığı ortalama -6 santigrat derece iken; Ağustos ayında 11 santigrat derecedir. Göl suları ocak ayında donar, mayıs sonu gibi çözülmeye başlar, ayrıca göl suyu da çevresine nazaran sıcaktır. Ağustos ayında yüzey suyu sıcaklığı 12 derece iken, kıyıdan uzakta 20 dereceye yakındır. Göl suyu oldukça berraktır, ayrıca düşük tuzluluk oranına sahiptir ve suyunda çeşitli mineraller vardır. Zengin bir hayvan ve bitki çeşitliliğine sahip olan Baykal gölü geniş bir doğal yaşam alanı oluşturur. Göl çok sayıda balığa ev sahipliği yapmasının yanında 320'den fazla kuş ve bir de memeli türünü barındırır. Phoca sibirica olarak adlandırılmış endemik bir fok türü bu gölde yaşar, ayrıca bölgenin bir diğer ayırıcı özelliği barındırdığı türlerin çoğunun endemik olmasıdır. Baykal gölü barındırdığı biyolojik zenginlik yanında, zengin yer altı ve yer üstü kaynaklarına da sahiptir. Mika, mermer, kağıt, balıkçılık, gemi yapımı ve kereste imalatı gibi çok farklı sektörlerde ciddi ilgi uyandırmıştır. 1966 yılında Baykal gölü'nün güney kıyılarına yapılan kağıt ve posa fabrikası ise dönemin entelektüelleri ve bilim insanlarınca tepki ciddi tepki ve baskıyla karşılanmıştır. Dönemin Sovyet hükûmeti 1971'de bölgenin koruma statüsünü yükseltmiş ve kirliliği kontrol konusunda ısrar edilmiştir. Nihayet 1996 yılında bölge Unesco tarafından dünya mirası listesine alınmıştır. Ayrıca bölgede Rus Bilimler Akademisi'nin Sibirya kolunun kurduğu bir gölbilim merkezi de yer alır.^[7]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

25-30 milyon yıl tahmin edilen yaşıyla jeolojik olarak en eski göllerden biri olarak kabul edilmektedir.^[3] Tarihte kullanılan adları, Lamu (deniz), Beihai (kuzey denizi), Tengis (deniz), Baigal (baygal - muren - baykal nehri), Baikal (Rus yayılmasından sonra).

Dünyada sadece Ladoga Gölü ve Baykal'da tatlı su fokları yaşamaktadır.^[8] Dünyadaki içme suyunun yaklaşık %20'si buradadır.^[9]

Rusya, gölün araştırılması için göle özel denizaltı yapmıştır. Derinliği 1,5 km'dir. Gölde sadece buraya özel endemik balık türleri yaşamaktadır. Göl, kendine özgü bir ekosistem oluşturmuştur.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Muayene buz örtüsü sürat teknesi hoverkraft Hivus-10
Olkhon Adası
Buz Baykal

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Deepest Lake in the World". geology.com. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2007.
^ Dr. Yusuf Gedikli, Türk Coğrafyasındaki Bazı Su Adları (Hidronim) Köken ve Anlamları 4, Yesevi Dergisi, Mayıs 2013
^ ^a ^b "Lake Baikal – A Touchstone for Global Change and Rift Studies". United States Geological Survey. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
^ "Deepest Lake in the World". geology.com. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2007.
^ "Lake Baikal – UNESCO World Heritage Centre". 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2012.
^ Szalay, Jessie. "Lake Baikal: World's Largest, Deepest Lake". www.livescience.com. LiveScience. 27 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
^ Galazy, Grigory Ivanovich. "Lake Baikal". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 25 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
^ Putin Rusya'sından Volga Ana'ya-4 Nilgün Cerrahoğlu Cumhuriyet Gazetesi 19 Ekim 2008
^ "Lake Baikal: the great blue eye of Siberia". CNN. 11 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2006.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Baykal Gölü ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Rusya coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Göl ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Deepest Lake in the World". geology.com. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2007.

[2] Dr. Yusuf Gedikli, Türk Coğrafyasındaki Bazı Su Adları (Hidronim) Köken ve Anlamları 4, Yesevi Dergisi, Mayıs 2013

[touchstone-3] "Lake Baikal – A Touchstone for Global Change and Rift Studies". United States Geological Survey. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.

[4] "Deepest Lake in the World". geology.com. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2007.

[unesco-5] "Lake Baikal – UNESCO World Heritage Centre". 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2012.

[b-6] Szalay, Jessie. "Lake Baikal: World's Largest, Deepest Lake". www.livescience.com. LiveScience. 27 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.

[b1-7] Galazy, Grigory Ivanovich. "Lake Baikal". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 25 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.

[8] Putin Rusya'sından Volga Ana'ya-4 Nilgün Cerrahoğlu Cumhuriyet Gazetesi 19 Ekim 2008

[9] "Lake Baikal: the great blue eye of Siberia". CNN. 11 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2006.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Dünya'daki okyanuslar ve denizler
Dünya Okyanusu
Arktik Okyanusu	Amundsen Körfezi Baffin Körfezi Barents Denizi Beaufort Denizi Bering Denizi Beyazdeniz Çukçi Denizi Doğu Sibirya Denizi Grönland Denizi Hudson Körfezi James Koyu Kara Boğazı Kara Denizi Laptev Denizi Lincoln Denizi Prens Gustav Adolf Denizi Peçora Denizi
Atlas Okyanusu	Adriyatik Denizi Akdeniz Alboran Denizi Arjantin Denizi Balear Denizi Baltık Denizi Biskay Körfezi Botni Körfezi Bothnian Denizi Botniya Körfezi Campeche Körfezi Chesapeake Körfezi Danimarka Boğazı Davis Boğazı Ege Denizi Finlandiya Körfezi Fundy Körfezi Gine Körfezi İrlanda Denizi İyon Denizi Karadeniz Karayip Denizi Kelt Denizi Manş Denizi Labrador Denizi Levant Denizi Ligurya Denizi Marmara Denizi Meksika Körfezi Mirtoan Denizi Saint Lawrence Körfezi Takımada Denizi Trakya Denizi Venezuela Körfezi
Hint Okyanusu	Aden Körfezi · Akabe Körfezi · Andaman Denizi · Bali Denizi · Basra Körfezi · Bengal Körfezi · Büyük Avustralya Körfezi · Kambay Körfezi · Kuç Körfezi · Laccadive Denizi · Mozambik Kanalı · Palk Boğazı · Kızıldeniz Malakka Boğazı Spencer Körfezi Süveyş Körfezi Timor Denizi Umman Denizi Umman Körfezi
Büyük Okyanus	Alaska Körfezi Arafura Denizi Banda Denizi Bass Boğazı Bering Denizi Bismarck Denizi Bohai Denizi Bohol Denizi Cava Denizi Camotes Denizi Carpentaria Körfezi Celebes Denizi Ceram Denizi Doğu Çin Denizi Filipin Denizi Flores Denizi Fonseca Körfezi Güney Çin Denizi Japon Denizi Halmahera Denizi Kaliforniya Körfezi Koro Denizi Maluku Denizi Mercan Denizi Ohotsk Denizi Sarıdeniz Savu Denizi Seto İç Denizi Sibuyan Denizi Solomon Denizi St. Vincent Körfezi Sulu Denizi Şili Denizi Tasman Denizi Tayland Körfezi Tonkin Körfezi Visayan Denizi
Güney Okyanusu	Amundsen Denizi Bellingshausen Denizi Davis Denizi Dayanışma Denizi D'Urville Denizi Kozmonotlar Denizi Kral VII. Haakon Denizi Lazarev Denizi Mawson Denizi Riiser-Larsen Denizi Ross Denizi Scotia Denizi Somov Denizi Weddell Denizi
İç denizler ve büyük göller	Aral Gölü Balkaş Gölü Baykal Gölü Büyük Göller Büyük Tuz Gölü Çad Gölü Çilva Gölü Çinghay Gölü Chott Melrhir Hazar Denizi Issık Göl Lut Gölü Namtso Piramit Gölü Salton Denizi Sevan Gölü Tonlé Sap Turkana Gölü Urmiye Gölü Van Gölü
Kategori

g t d Rusya'daki Dünya Mirasları
	Merkez	Kolomenskoye'deki İsa'nın Göğe Çıkışı Kilisesi Moskova Kremlini ve Kızıl Meydan Novodeviçi Manastırı Trinity Sergius Lavra Vladimir ve Suzdal'daki Beyaz Anıtlar Yaroslavl Şehrinin Tarihi Merkezi
	Güney	Batı Kafkasya
	Kuzeybatı	Kuron Dili¹ Ferapontov Manastırı Kizhi Pogost Bakir Komi Ormanları Novgorod ve Çevresindeki Tarihi Anıtlar Saint Petersburg Tarihi Merkezi ve Çevresi Solovetsky Adaları Struve Jeodezi Arkı² Onega Gölü ve Beyaz Deniz Petroglifleri
	Uzak Doğu	Lena Sütunları Doğa Parkı Kamçatka'daki Yanardağlar Bikin Nehri Vadisi Vrangel Adası
	Sibirya	Altaylar'daki Altın Dağlar Baykal Gölü Transbaykal Peyzajı³ Putorana Platosu Uvs Nuur Havzası³
	Volga	Bulgar Kazan Kremlini Sviyazhsk ada-şehrindeki Meryem'in Ölümü Katedrali ve Manastırı
	Kuzey Kafkasya	Derbent'teki Kale ve Antik Kent Sur Yapıları
¹ Litvanya ile paylaşılmaktadır ² Dokuz diğer ülke ile paylaşılmaktadır ³ Moğolistan ile paylaşılmaktadır

Baykal Gölü nedir?, Baykal Gölü anlamı nedir?, Baykal Gölü ne demektir?