I. Aleksandr (Rusya)

I. Aleksandr
I. Aleksandr
Rusya İmparatoru
Hüküm süresi	23 Mart 1801 – 1 Aralık 1825
Taç giymesi	15 Eylül 1801
Önce gelen	I. Pavel
Sonra gelen	I. Nikolay
Polonya kralı ; Litvanya Büyük Dükü
Hüküm süresi	1815 – 1825
Önce gelen	Stanisław August
Sonra gelen	I. Nikolay
Finlandiya Grandükü
Hüküm süresi	1809 – 1825
Önce gelen	IV. Gustav Adolf
Sonra gelen	I. Nikolay
Doğum	23 Aralık 1777; Sankt-Peterburg
Ölüm	1 Aralık 1825 (47 yaşında); Taganrog
Eş(ler)i	Louise of Baden
Hanedan	Romanov Hanedanı
Babası	I. Pavel
Annesi	Sophie Dorothea of Württemberg
Dini	Rus Ortodoks
İmza

I. Aleksandr (Rusça: Александр I Павлович, Aleksandr I Pavloviç), (23 Aralık [EU 12 Aralık] 1777 - 1 Aralık [EU 19 Kasım] 1825)^[1], Rus imparatoru. Polonya Kralı, ilk Litvanya ve Finlandiya Grandükü.^[2]

Çocukluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

23 Aralık 1777 Sankt-Peterburg'da, daha sonra İmparator I. Pavel olacak olan, Grandük Pavel Petroviç ile Württemberg Dükü'nün kızı Maria Fyodorovna'nın çocuğu olarak dünyaya geldi. Küçük kardeşi Kostantin ile beraber, II. Katerina tarafından yetiştirildi. 15 yaşındayken, Baden Prensi'nin kızı Louise ile evlendi. Louise, evlendikten sonra Elizabeth Alexeievna ismini aldı. Askeri, dini ve idari eğitimlerini çok iyi öğrendi.^[3]

Tahta geçişi ve saltanatı[değiştir | kaynağı değiştir]

23 Mart 1801 (Rus takvimiyle 11 Mart 1801) tarihinde, I. Pavel’e saray darbesi düzenlenerek öldürüldü. Ertesi gün, I. Aleksandr tahta çıktı. Aynı yıl, 15 Eylül’de taç giydi.

Reformlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Aleksandr, 1. (Deli) Petro’nun kurduğu idari düzeni değiştirerek, ülkeyi anayasal monarşiyle yönetmeye başladı. İlk önce, Petro’nun kurduğu Loncaları (Collegium) kaldırıp, yerine bakanlık sistemini getirdi. Ülke, ‘’Guberniya’’ denilen bölgere bölündü. 1810 yılında, arkadaşı Mikhail Speransky’nin önerisi üzerine, Rus Senato Konsülü ve Rus Parlamentosu açıldı. Senato Konsülü 4 bölümden oluşmaktaydı: Yasama Bölümü, Sivil ve Dini Bölüm, Ekonomi Bölümü, Bilim ve Ticaret Bölümü. Bu yılda, Napolyon Devrim Savaşları’ndan dolayı, reformlar durdurulmak zorunda kaldı.

Napolyon Devrim Savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]

1801 yılında Birleşik Krallıkla barış yaptı. Aynı yıl, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu ve Prusya Krallığı ile görüşmelere başladı. Aynı yılın ekiminde yaşanan kısa süreli barış, yapılan görüşmeleri geçersiz kıldı. Bu barış döneminde, Fransızlar ile Ruslar birbirine yaklaşır oldular. Ama sonra araları bozuldu.

1804’ün sonlarında, Birleşik Krallık, İsveç ve Rusya koalisyon kurdu. 1805 yılının başında, Avusturya da bu koalisyona katıldı. Koalisyon ve Fransızlar arasında, 1805 yılında Austerlitz Muharebesi ve 1807 yılında Eylau Muharebesi meydana geldi. Koalisyon, ikisinde de yenildi. Kıta Avrupası’nda tek kalan Rusya İmparatorluğu, Fransa’yla barış imzalamak zorunda kaldı.

Fransızlarla savaşı bitiren Ruslar, diğer düşmanlarına karşı odaklanma şansı buldu. Osmanlılarla olan 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı’nı ve İsveçle olan Finlandiya Savaşı’nı bitirdi. İki savaştan da karlı çıkmasına karşın, Rusya Tilsit Antlaşması maddesi uyarınca, Fransa’dan beklediği yardımı bulamadı.

Bunun üzerine Rusya, Avusturya ve Prusya ile ittifak kurup, Fransa’ya savaş ilan etti. Fransa’da, Rusya’yı işgale etmeye başladı (24 Haziran). Fransızların Rusya’da yenilmesi üzerine, Napolyon ülkesine geri döndü. 1815’te Paris Antlaşması’yla Napolyon Devrim Savaşları bitti.

Napolyon Devrim Savaşları sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Napolyon Devrim Savaşları bittikten sonra Aleksandr, yaptığı reformların devamını getirmedi. Keyfi bir yönetim yapmaya başladı. Bu dönemde önemli sayılabilecek tek olay, Rusların Yunan İhtilali’nde Yunanlara destek verip Navarin’de Osmanlı Donanması’nı yakmasıdır.^[4]^[5]İskender'in gençliğinden kız kardeşi Ekaterina Pavlovna ile yakın ve çok kişisel bir ilişkisi vardı. 1793'te Ortodoksluk'ta Elizaveta Alekseevna adını alan Baden Karl Ludwig'in Uçbeyi'nin kızı Louise Maria Augusta (1779-1826) ile evlendi. Her iki kızı da erken çocukluk döneminde öldü:

Maria (18 (29) 1799 - 27 Haziran (8 Temmuz) 1800)
Elizabeth (3 (15) Kasım 1806 - 30 Nisan (12 Mayıs) 1808)

15 yıl boyunca, Maria Naryshkina (kızlık soyadı Chetvertinskaya) ile açıkça ilişkilendirildi ve ancak sadakatsizliğinden emin olduktan sonra ondan ayrılmak zorunda kaldı. Naryshkina'dan ayrıldıktan sonra, bir süre Babolovsky Sarayı'nda bir saray bankacısının kızı olan Portekizli Sophie Velho ile bir araya geldi.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

1825 yılının sonbaharında, Aleksandr’ın eşi hastalanır. Tedavisi için, eşiyle beraber Taganrog’a gider. Yolda giderken tifo hastalığını kapar. Aynı yıl, 1 Aralık’ta (Rus takvimine göre 19 Kasım) Taganrog’da ölür. Rusların resmi kayıtlarına göre, ceset Sankt Petersburg’a gömülür. Halk arasındaki yaygın söyletiye göre, Aleksandr Taganrog’da 1825 yılında ölmemiştir. Bazı araştırmacılar izin belgeleri almadan Alexandre'ın mezarını açtıktan sonra mezarın boş çıktığını duyurmuştur. Tarihçilere göre o inzivaya çekilebilmek için kendini ölü gibi göstermiştir. Tagangrog’dan ayrılıp, Tomsk şehrine yerleşmiştir.^[6] 1864 yılında gerçekten ölmüştür.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Maiorova 2010, s. 114.
^ "Biography of Emperor Alexander I of Russia". Saint-petersburg.com. 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2019.
^ "Alexander I". 13 March 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 January 2009.
^ Phillips 1911, s. 557.
^ Esdaile 2009, s. 192–193.
^ https://archive.org/details/alexanderitsarof00palm ^{[yalın URL]}

Diğer kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Avery, Peter; Fisher, William Bayne; Hambly, Gavin; Melville, Charles (1991). The Cambridge history of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic. Cambridge University Press. s. 332. ISBN 978-0-521-20095-0.
Baddeley, John F. (1908). The Russian Conquest of the Caucasus. Londra: Longmans, Green and Company. s. 67.
Berlin, A. (1768). "Table 23". Genealogie ascendante jusqu'au quatrieme degre inclusivement de tous les Rois et Princes de maisons souveraines de l'Europe actuellement vivans [Genealogy up to the fourth degree inclusive of all the Kings and Princes of sovereign houses of Europe currently living] (Fransızca). Bourdeaux: Frederic Guillaume Birnstiel. s. 23.

Önce gelen: I. Pavel	Rusya İmparatoru 23 Mart 1801 - 1 Aralık 1825	Sonra gelen: I. Nikolay
Önce gelen: IV. Gustav Adolf	Finlandiya Grandükü 1809–1825	Sonra gelen: I. Nikolay
Önce gelen: Stanisław August	Polonya Kralı 1809–1825	Sonra gelen: I. Nikolay

[FOOTNOTEMaiorova2010114-1] Maiorova 2010, s. 114.

[2] "Biography of Emperor Alexander I of Russia". Saint-petersburg.com. 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2019.

[russianlife-3] "Alexander I". 13 March 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 January 2009.

[FOOTNOTEPhillips1911557-4] Phillips 1911, s. 557.

[FOOTNOTEEsdaile2009192–193-5] Esdaile 2009, s. 192–193.

[6] ttps://archive.org/details/alexanderitsarof00palm ^{[yalın URL]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Rusya hükümdarları (Kiev Knezliği, Moskova Knezliği, Rusya Çarlığı ve Rus İmparatorluğu)
Knezler	Rurik Oleg I. İgor Olga I. Svyatoslav I. Yaropolk Svyatoslaviç I. Vladimir I. Svyatopolk Vladimiroviç I. Yaroslav İzyaslav Yaroslaviç Vseslav Svyatoslav Yaroslaviç I. Vsevolod Yaroslaviç II. Svyatopolk İziaslaviç Vladimir Monomah I. Mstislav II. Yaropolk Vyaçeslav II. Vsevolod II. İgor II. İzyaslav Mstislaviç Yuri Dolgoruki Andrey Bogolyubskiy Mihayll III. Vsevolod II. Yuri I. Konstantin II. Yuri II. Yaroslav III. Svyatoslav II. Andrey Aleksandr Nevski III. Yaroslav Vasili Dmitri Andrey Mihail III. Yuri Korkunç Gözlü Dmitriy Aleksandr Mihayloviç I. İvan Semyon II. İvan Dmitri Donskoy I. Vasili II. Vasili III. İvan III. Vasili IV. İvan
Çarlar	IV. İvan Simeon Bekbulatoviç IV. İvan I. Fyodor Boris Godunov II. Fyodor I. Dmitri IV. Vasili IV. Władysław Waza I. Mihail I. Aleksey III. Fyodor V. İvan ve I. Petro (ortak) I. Petro
İmparatorlar	I. Petro I. Katerina II. Petro Anna VI. İvan I. Elizaveta III. Petro II. Katerina I. Pavel I. Aleksandr I. Nikolay II. Aleksandr III. Aleksandr II. Nikolay

g t d Polonya hükümdarları
Efsanevi	Lech Krak II. Krak II. Lech Wanda I. Leszko II. Leszko III. Leszko I. Popiel II. Popiel Chościsko Tekerlekçi Piast I. Bolesław
Piast	Siemowit Lestek Siemomysł I. Mieszko I. Bolesław Chrobry Bezprym II. Mieszko Lambert I. Kazimierz II. Bolesław I. Władysław Herman Zbigniew III. Bolesław
Dağılma dönemi	II. Władysław IV. Bolesław Yaşlı Mieszko II. Kazimierz Beyaz Leszek III. Władysław Spindleshanks Władysław Odonic IV. Mieszko I. Konrad I. Henryk II. Henryk V. Bolesław Kara Leszek IV. Henryk II. Przemysł
Přemyslid	II. Václav III. Wenceslaus
Piast	I. Władysław III. Kazimierz
Capet-Anjou	I. Lajos Jadwiga
Jagiellon	II. Władysław Jagiełło III. Władysław IV. Casimir I. John Albert Alexander I. Zygmunt II. Zygmunt August
Sejm ile seçilen	III. Henryk Walezy Anna Jagiellon Stephen Báthory III. Zygmunt Waza IV. Władysław Waza II. Jan Kazimierz Waza Michał Korybut Wiśniowiecki III. John Sobieski II. August Stanisław Leszczyński III. August II. Stanisław August Poniatowski
Romanov	I. Aleksandr I. Nikolay

g t d Rus büyük dükleri
Liste, I. Petro'dan sonrası için sıralanmıştır.
1. nesil	Çareviç Aleksey Petroviç
2. nesil	II. Petro (Rusya) III. Petro (Rusya)
3. nesil	I. Pavel
4. nesil	I. Aleksandr Grandük Konstantin Pavloviç I. Nikolay Grandük Mihail Pavloviç
5. nesil	II. Aleksandr Konstantin Nikolayeviç Nikolay Nikolayeviç Mihail Nikolayeviç Romanov
6. nesil	Nikolay Aleksandroviç III. Aleksandr Vladimir Aleksandroviç Aleksey Aleksandroviç Sergey Aleksandroviç Pavel Aleksandroviç Nikolay Konstantinoviç Konstantin Konstantinoviç Dmitri Konstantinoviç Vyaçeslav Konstantinoviç Nikolay Nikolayeviç Pyotr Nikolayeviç Nikolay Mihayloviç Mihail Mihayloviç Georgiy Mihayloviç Aleksandr Mihayloviç Sergey Mihayloviç Aleksey Mihayloviç
7. nesil	II. Nikolay Aleksandr Aleksandroviç Georgiy Aleksandroviç Mihail Aleksandroviç Kirill Vladimiroviç Boris Vladimiroviç Andrey Vladimiroviç Dmitri Pavloviç İoann Konstantinoviç ¹
8. nesil	Çareviç Aleksey Nikolayeviç Romanov Vladimir Kirilloviç ²
9. nesil	Mihail Pavloviç ³
10. nesil	Georgiy Mihayloviç ³
¹ Büyük dük olarak doğdu ancak, unvan III. Aleksandr'ın 1886 yılındaki fermanıyla kaldırılarak, çarın oğulları ve erkek torunları tarzıyla kullanıldı ² Büyük Dük Kirill Vladimiroviç tarafından Rus tahtında hak iddia eden olarak verilen unvan ³ Büyük Dük Vladimir Kirillovich tarafından Rus tahtında hak iddia eden olarak verilen unvan

I. Aleksandr nedir?, I. Aleksandr anlamı nedir?, I. Aleksandr ne demektir?