Fast food, hazır yemek ya da ayaküstü yemek, kısa sürede hazırlanan ve seyyar satıcılarda, büfelerde ve restoranlarda hemen tüketmek veya paket yapılmak üzere satışa sunulan yiyecek. İngilizce fast food kavramı Türkçeye birebir çabuk/ivedi yemek olarak çevrilir. TDK tarafından hazır yemek karşılığı önerilmiştir.^[1][2] Oktay Sinanoğlu tarafından önerilen "tezyemek" söyleyişe daha uygun olmasına rağmen kabul görmemişti.^[3] Hazır halde satışa sunulan ekmek arası döner, hamburger, patates kızartması, pizza gibi pek çok yiyecek fast food olarak kabul edilir.

Yol üstlerindeki büfelerde ve seyyar arabalarda hazırlanıp satılabildiği gibi, bu tür yiyeceklerin satıldığı fast food restoranları da günümüzde çok sık rastlanan yerler olmuştur. Son dönemlerde fast food lokantalarının arabaya servis, paket servis, yemek teslimi, yemek aboneliği, çevrimiçi yemek siparişi hizmetleri yaygınlaştı.

Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hamburger[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD'nin Ortabatı eyaletlerinde bulunan Culver's lokantaların özel ürünü ButterBurger hamburgeridir. Çedar peyniri, soğan, turşu, ketçap ve hardal içerir. Özelliği kızartılmış tereyağlı ekmeğidir. ABD'nin batı kıyısında bulunan In-N-Out zincirinde Thousand Island sosulu ince köfteli hamburgerler sunulur. White Castle zincirin en ünlü ürünü soğan soslu küçük slider hamburgerleridir. Ortabatı eyaletlerinde Hardee's Monster Thickburger dört parça domuz pastırması, üç dilim peynir, mayonez ve 300 gram et ile yapılıyor.^[4]

MOS Burger'de Japon tarzı teriyaki soslu hamburger ve tavuk burgerler bulunabilir.^[5]

Patates kızartması[değiştir | kaynağı değiştir]

Patates kızartması çubuk, kıvırcık (curly), buruşuk (crinkled), elma dilimi (wedge) ya da waffle biçiminde kesilmiş patateslerden yapılabilir. Checkers'ın patates kızartması baharatlı sıvı hamura batırılır. Bu tarz patates kızartması daha çıtır olmaktadır. Arby's curly kızartmasına acı ve tatlı kırmızı biber tozu, sarımsak ve soğan da eklenir. Ayrıca patates kızartması tatlı patatesle de yapılabilir.

Tavuk kızartması[değiştir | kaynağı değiştir]

Tavuk kızartması çok tutulan bir fast food türüdür. KFC'nin yöntemine göre hazırlanan tavuk kızartması çeşitli gereçlerden oluşan baharat karışımı ile yapılır.^[4] Amerika'daki KFC dışında Çin'de Dicos, Avustralya'da Chicken Treat ve Trinidad ve Tobago'da Royal Castle vardır.^[5]

Kızartılmış tavuk filetosu ile yapılan sandviçler Checkers, Dairy Queen, KFC, Chick-fil-a, Hardee's, Wendy's, Arby's, McDonald's ve Burger King gibi birçok fast food zincirinde bulunabilir.^[6]

Chili[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortabatı eyaletlerinde Cincinnati chili tarçın ve etli bir makarna yemeğidir. İsteğe bağlı çedar peynir, soğan, fasulye ve kraker de eklenebilir.^[7]

Chili sosisli sandviç üzeri sunulduğunda "chili dog" olur.

Dürüm[değiştir | kaynağı değiştir]

İrlanda'da Abrakebabra, dürüm usullü kebap sandviçler satıyor. Seçenekler arasında döner, falafel, tavuk döner ve parçalanmış domuz eti gibi seçenekler bulunabiliyor.^[5]

Amerika dışında[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD dışında birçok ülkede yerel fast food zincirleri var. İrlanda'nın Supermac lokantalarında hamburger, tavuklu sandviç ve fish and chips gibi standart fast food çeşitleri yanında körili peynirli patates kızartması ve İrlanda kahvaltısı gibi İrlanda'ya özgü seçeneklerde bulunabilir.^[5] "Fish and chips" olarak tanınan kızarmış balık filetosu ve patates tava yemeği İngiltere'nin Harry Ramsden's de 1928 yılından beri yapılıyor.^[5]

Almanya'nın Nordsee lokantarında pollock, somon, morina ve yaldızlı pisibalığı gibi balık çeşitleri büfeden seçiliyor ve müşterinin isteğine göre pişiriliyor. % 82 deniz balığıdır ve diğerleri sürdürülebilir balıkçılık prensiplerine göre yetiştirilmiştir.^[5]

Vietnam'da Amerikan fast food zincirleri pek tutulmadığı için yerel fast food menülerinde genellikle Vietnam'a özgü yemek çeşitleri bulunur. Wrap and Roll lokantalarında banh xeo, bo cuon la lot, nem rulosu, banh cuon ve chao lom gibi geleneksel yemekler servis edilir.^[8]

Singapore'un Toast Box cafe zincirinde kalın kızarmiş ekmek dilimleri üstüne çeşitli malzemeler koyulur. Pandan yaprak ve ballı hindistan ceviz reçelli, fıstık ezmesi, ya da jambon, yumurta ve peynir ile hazırlanan tost seçenekleri var. Tost dışında Toast Box'da geleneksel köri yemekler türleride bulunabilir. Old Chang Kee lokantalarında gyoza, köri puf ve peynirli tavuk sosis Singapore'un mutfak geleneğine özgü fast food çeşitleri bulunur. Malezya'da The Chicken Rice Shop Güneydoğu Asya'da çok tüketilen Hainan tavuklu pilav yemeği ve çıtır deniz tekesi wonton, tofulu tavuk, köri laksa (Asya usulü şehriyeli çorba) ve Penang tarzı kızarmış tavuk rulosu gibi geleneksel fast food çeşitleri satılıyor.^[5]

Hong Kong'un Fairwood zincirinde köri, makarna, ramen, Asya usullü şehriye çorbası, balık ve domuz et yemekleri gibi birçok seçenek var.^[5]

Türkiye'de çiğ köfte, patso tavuk döner, kokoreç en çok tüketilen yerel fast food ürünleridir. Dürüm ise yöreden yöreye içine konulan yemeğin değiştiği genel bir addır. Adıyaman'da çiğköfte dürüm, Gaziantep'te nohut dürüm, Adana' kebap dürüm gibi varyasyonları vardır.^[9]

Sağlıksal kaygılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağlıklı yeme bilincinin yerleşmeye başlamasıyla birlikte, fast food kavramı zamanla "zararlı gıda" kavramı ile özdeşleşmiştir. Pek çok fast food türünün besin değerinin düşük, kalori oranının yüksek oluşu, bolca tuz ya da şeker, ayrıca hayvansal kaynaklı doymamış yağ asitleri ve renklendirici gibi katkı maddeleri içermesi; aşırı tüketiminin yüksek kan basıncı, kemik erimesi ve çok şişmanlık gibi hastalıklara yakalanma riskini artırması, özellikle sokakta satılan bazı yiyeceklerin sağlıklı olmayan koşullarda hazırlanması gibi nedenlerle, zararlı bir beslenme biçimi olarak kabul edilmektedir.^[10]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Fast food restoranı
• Halal snack pack
• Çocuk yemeği
• Food court
• Sokak yemeği