Meşrubat, genellikle soğuk tüketilen alkolsüz içecek. Soda, gazoz, maden suyu, enerji içeceği, meyve suyu ve meyve aromalı diğer içecekleri kapsar. Türkçeye Arapça maşrūbāt (مشروبات) (içecekler) sözcüğünden geçmiştir ve şurb (içme) kökünden gelir.^[1]

Genellikle su, karbondioksit, tatlandırıcı, şeker, doğal veya yapay bir aroma içerir. Tatlandırıcı şeker, yüksek fruktozlu mısır şurubu, meyve suyu, karamel, şeker ikamesi (diyet içecekleri durumunda) veya bunların bir kombinasyonu olabilir. Alkolsüz içecekler ayrıca fosforik asit, kafein, renklendiriciler, arap zamkı, koruyucular ve diğer bileşenleri içerebilir. Meşrubatlar, "sert" alkollü içeceklerin aksine "yumuşak" olarak adlandırılır.

Dünyada en büyük meşrubat üreticileri The Coca-Cola Company, Cott,Keurig Dr Pepper, Dr Pepper Snapple Group, National Beverage, PepsiCo, Asahi Breweries, Britvic, Arizona Beverage Company, Jones Soda'dır.

Meşrubatın en yaygın ambalajları şişe, cam şişe, içecek kutusu, Tetra Pak ve plastik şişe ambalajlarıdır.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Alkolsüz içeceklerin kökeni, meyve aromalı içeceklerin gelişiminde yatmaktadır. İslam'ın Altın Çağı'nda, şerbet gibi çeşitli meyve aromalı alkolsüz içecekler yaygın olarak içilirdi, genellikle şeker, şurup ve bal gibi malzemelerle tatlandırılırdı.^[2] Orta Doğu içecekleri daha sonra "şurup" kelimesinin Arapçadan geldiği Orta Çağ Avrupa'sında popüler hale geldi. Tudor dönemi'nde, limon aromalı ve tartar kreması içeren tatlandırılmış bir içecek popüler idi.

18. yüzyılın sonlarında, bilim adamları doğal karbonatlı maden sularında önemli ilerleme kaydetti. 1767'de Joseph Priestley, sodalı su yapmak için suyu karbondioksitle aşılamanın bir yöntemini keşfetti.^[3] O, İngiltere'nin Leeds kentindeki yerel bir bira fabrikasında bir kase damıtılmış suyu bir bira fıçısının üzerine asmıştı. Karbonatlı su icadı, çoğu alkolsüz içeceğin ana ve belirleyici bileşenidir.

Başka bir İngiliz mucit John Mervin Nooth, Priestley'in tasarımını geliştirdi ve cihazını eczanelerde ticari kullanım için sattı. İsveçli kimyager Torbern Bergman, sülfürik asit kullanarak tebeşirden karbonatlı su yapan bir üretim cihazı icat etti.^[4] Bergman'ın cihazı taklit maden suyunun büyük miktarlarda üretilmesine izin verdi. İsveçli kimyager Jöns Jakob Berzelius, on sekizinci yüzyılın sonlarında karbonatlı suya tatlar (baharatlar, meyve suları ve şarap) eklemeye başladı.

Manchester'dan bir eczacı olan Thomas Henry, 1770'lerden başlayarak, tıbbi amaçlarla halka suni maden suyu satan ilk kişiydi. Johann Jacob Schweppe, aynı zamanda karbonatlı maden suyu üretmek için benzer bir işlem geliştirdi.^[5] Gazlı su satmak için 1783'te Cenevre'de Schweppes Şirketini kurdu ve işini 1792'de Londra'ya taşıdı. İçeceği kısa sürede popülerlik kazandı, yeni bulduğu müşterileri arasında Erasmus Darwin de vardı. 1843'te Schweppes, Malvern Tepeleri'ndeki Holywell Spring'de Malvern Water'ı ticarileştirdi ve Kral William IV'ten kraliyet emri aldı.^[6]

Kitlesel pazar ve sanayileşme[değiştir | kaynağı değiştir]

Alkolsüz içecekler kısa sürede kitleler için ucuza satılan, yaygın olarak tüketilen bir ürün haline geldi. 1840'larda elliden fazla meşrubat üreticisi vardı.

Gazlı limonata 1833'te İngiliz içecek tezgahlarında yaygın olarak bulunabiliyordu ve 1845'te R. White's Lemonade İngiltere'de satışa sunuldu.^[7] Schweppes, 1851 yılında Londra'daki Büyük Sergi için resmi içecek tedarikçisi olarak belirlendi ve bir milyondan fazla şişe limonata, zencefilli bira, Seltzer suyu ve sodalı su sattı. Serginin hemen girişinde bir Schweppes soda çeşmesi vardı.

Tonik su başlangıçta sıtmaya karşı profilaktik olarak suya eklenen kinin idi ve Güney Asya ve Afrika'nın tropikal bölgelerinde görev yapan İngiliz yetkililer tarafından tüketildi. Kinin tozu çok acı olduğu için insanlar tozu soda ve şekerle karıştırmaya başladı ve bazik bir tonik su yaratıldı. İlk ticari tonik su 1858'de üretildi.^[8] Karışık içki cin tonik de İngiliz sömürge Hindistan'ında ortaya çıktı.

Alkolsüz içecek endüstrisindeki kalıcı bir sorun, şişelerin etkili bir şekilde kapatılmamasıydı. Gazlı içecek şişeleri gazdan büyük bir basınç altındadır, bu nedenle mucitler karbondioksit veya kabarcıkların kaçmasını önlemenin en iyi yolunu bulmaya çalıştı.^[9]

Basınç çok fazlaysa şişeler patlayabilir. Hiram Codd, 1870 yılında Londra, Islington, Caledonian Road'da küçük bir maden suyu fabrikasında çalışırken patentli bir şişeleme makinesi tasarladı. Şişeler baş aşağı dolduruldu ve şişedeki gazın basıncı mermeri yıkayıcıya doğru zorlayarak karbonatlaşmayı kapattı. Şişe, şişeyi açmak ve içine mermerin itildiği bir bölme sağlamak için özel bir şekle sıkıştırıldı. Bu, mermerin içecek dökülürken boynu tıkamasını engelledi. 1892'de, "Crown Cork Bottle Seal", Baltimore, Maryland'deki bir makine atölyesi operatörü olan William Painter tarafından patentlendi.^[10] Bu, kabarcıkları şişede başarıyla tutan ilk şişe kapağıydı. 1899'da, cam şişelerin otomatik üretiminde bir cam üfleme makinesi için ilk patent verildi. Daha önce cam şişelerin hepsi elle üflenmişti. Dört yıl sonra, yeni şişe üfleme makinesi çalışmaya başladı. İlk olarak, Libbey Incorporated Company'nin bir çalışanı olan mucit Michael Owens tarafından işletildi. Birkaç yıl içinde, cam şişe üretimi günde 1.400 şişeden yaklaşık 58.000 şişeye çıktı.

Amerika'da soda makinesi başlangıçta daha popülerdi ve birçok Amerikalı her gün soda çeşmesine sık sık gelirdi. 1806'dan başlayarak, Yale Üniversitesi kimya profesörü Benjamin Silliman, New Haven, Connecticut'ta soda sattı. Sularını üretmek için bir Nooth cihazı kullandı.^[11] Philadelphia ve New York'taki iş adamları da 19. yüzyılın başlarında soda satmaya başladılar.

1830'larda, New York City'den John Matthews ve Philadelphia'dan John Lippincott, soda çeşmeleri üretmeye başladı. Her iki adam da başarılıydı ve çeşme imal etmek için büyük fabrikalar kurdular. ABD cam endüstrisindeki sorunlar nedeniyle, şişelenmiş içecekler 19. yüzyılın büyük bir bölümünde pazarın küçük bir kısmı olarak kaldı.

20. yüzyılın başlarında şişelenmiş soda satışları katlanarak arttı ve 20. yüzyılın ikinci yarısında kutulu alkolsüz içecekler pazarın önemli bir parçası haline geldi.

1920'lerde "Home-Paks" icat edildi. "Home-Paks", kartondan yapılan, altı paketli kartonlardır. Otomat makineleri de 1920'lerde ortaya çıkmaya başladı. O zamandan beri, meşrubat otomatları giderek daha popüler hale geldi. 1935 yılında Richmond, Virginia'da içecek kutusu, 1947 yılında ise plastik şişe'lerin sanayi üretimine başlanıldı.

Üretim[değiştir | kaynağı değiştir]

Meşrubatlar, kuru veya şurup malzemelerin suyla karıştırılmasıyla yapılır. Alkolsüz içecek üretimi fabrikalarda veya evde yapılabilmektedir. Alkolsüz içecekler evde şurup veya kuru malzemeleri karbonatlı su ile karıştırarak, ayrıca Lacto-fermantasyon yoluyla hazırlanabilir.^[12] Şuruplar ticari olarak SodaStream gibi şirketler tarafından satılmaktadır. Kuru malzemeler genellikle poşetlerde, popüler içecek karışımı Kool-Aid tarzında satılır.^[13] Gazlı su, bir soda sifonu veya bir ev karbonatlama sistemi kullanılarak, ayrıca kuru buzun suya bırakılmasıyla yapılır. Gazlı içeceklerde kullanılan karbondioksit genellikle amonyak bitkilerinden gelir.^[14]

Zencefil gazozu ve kök birası gibi içecekler genellikle karbonatlaşmaya neden olmak için maya kullanılarak hazırlanır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. Gösterilen kaynaklar kaynak gösterme şablonları kullanılarak dipnot belirtme biçemine uygun olarak düzenlenmelidir. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)