Altay Krayı

Altay Krayı
Алтайский край
	Altay Krayı; Алтайский край;
Bayrak	Arma
	Konum
	Altay KrayıAltay Krayı
	Yönetim
Ülke:	Rusya
Federâl Bölge:	Sibirya
Ekonomik Bölge:	Batı Sibirya
Başkent:	Barnaul
Vali:	Aleksandr Karlin
Yasama organı:	Duma
	Genel bilgiler
Yüzölçüm:	167.996 km² (64.864 sq mi)
- Rusya içinde:	22.
Nüfus:	2.496.776 (04/2009)
- Rusya içinde:	20.
- Yoğunluk:	15 /km² (38 /sq mi)
	Diğer bilgiler
Kuruluş tarihi:	28 Eylül 1937
Kodu:	22
Resmî; İnternet sayfası:	[1]

Altay Krayı (Rusça: Алтайский край / Altayskiy kray), Rusya'nın Sibirya Federal Bölgesi'nde yer alan ve Altay-Sayan Dağları bölgesinde Obi, Abakan-Yenisey civarında bulunan kraydır. Kuruluşu 28 Eylül 1937'dir.

Güney-güneybatıda Kazakistan, kuzeyde Krasnoyarsk Krayı, güneydoğuda Altay Cumhuriyeti, Tuva Cumhuriyeti, Çin ve Moğolistan yer alır.

Altay Krayı'nın idarî merkezi Barnaul'dur. Altay Krayı doğrudan Moskova'ya bağlı olan idarî bir bölgedir. İdarî bakımdan 8'i şehir, 10'u kasaba olmak üzere toplam 75 bölgedir.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Sibirya alanındaki ilk devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sibiryanın güneyindeki Türk topluluklarının yaşadığı yerlerde ilk kurulan devletler çok eski zamanlara kadar gider. M.Ö. IV. - III. yüzyıllar arasında Eski Çin kaynaklarına göre Türk ırkından bir toplum olan «Dinlinler» (Çince: 丁零) ve devletlerinin adı da - «Dinlin-go» (丁零国) olarak geçer.

Yaklaşık MÖ 201 yılında Dinlin Türkleri Ulu Hun Kağanlığı ile birleşip Hun Kağanlığını güçlendirdi ve Çin ülkesine göre daha güçlü bir Türk memleketi teşekkül etti. Türk toplumları Çin'e karşı güçlenince Türk ülkesine gelen Çinliler kendi ülkelerine geri döndüler.^[1] Türk topluluklarından Kırgızlar başta olmak üzere birçok Türk topluluğu tekrar Altay Krayı bölgesine gelip Dinlin Türkleri ile birleşip Çinlilere karşı çoğunluğu sağladılar.^[2]

VI-VII yüzyıllar Kırgız Türklerinin - Elteberadında il idarecisi burayı yönetiyordu.^[2]

VIII yüzyılda - bekve İnal ad ve unvanıyla merkezden gelen ve kağanın soyundan yöneticiler vardı. Misal olarak (Bars Kağan).^[2]

Sonraki yüzyıllarda Türk toplulukları birbirine düşünce ve Çin'in Türk ülkesinin içişlerine karışmasıyla devlet parçalandı. Bazı Türk toplulukları bulundukları yerden göçmeye başladılar.^[2]

Türkler güçten düşünce Türk topraklarına ve Türk topluluklarına Türklerin dışında yabancı uluslar egemen olmaya başlamıştır. Moğol, Çin ve son olarak da Rus ulusları Türk topluluklarının yerlerine hakim oldular.^[2]

Fiziki-coğrafik karakteri[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafi konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay krayı Batı Sibiryanın güneydoğusundadır. 50 ile 55 derece kuzey enlemi ve 77 ile 87 derece doğu boylamındadır. Batıdan doğuya yaklaşık 600 km, kuzeyden güneye - yaklaşık 400 km bir alana iyeliktir. Barnauldan Moskovaya kuş uçuşu uzaklık - yaklaşık 2940 km, otoyol ile - yaklaşık 3400 km.

Su alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay krayının gerek yeraltı ve gerekse yerüstü su kaynakları çok boldur. Büyük akarsuları (17.000) - Ob, Biy, Katun, Çumış, Aley ve Çarış. 13 000 kadar göl olup en büyüklerinden biri - Kulundin gölüdür, alanı da 728 km²dir. Yörenin ana su kaynağı - Obiakarsuyu ve kolları olup bölgede 493 km kadardır, Obi akarsuyunun kollarından Biy ve Katun kraydaki en önemli iki koludur. Obi havzasının kray alanında % 70 kadar bir alana sahiptir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya Federasyonu istatistik kurumunun verilerine göre toplam nüfus 2 390 912 (2014 Ocak ayı)^[3] kişidir. Nüfus yoğunluğu - 14,23 kişi./km² (2014). Şehir nüfusu - 55,67^[4] (2013).

Etnik Nüfus yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay krayında etnik yapı olarak 1002'yi aşkın ulus vardır.

Etnik yapı olarak şöyle belirtilmiştir (2010 yılı):

Ruslar - 2.234.324 (%93,9)
Almanlar - 50.701 (%2,1)
Ukraynalılar - 32.226 (%1,4)
Kazak Türkleri - 7.979 (%0,3)
Ermeniler - 7.640 (%0,3)
Tatar Türkleri - 6.794 (%0,3)
Beyaz Ruslar - 4.591 (%0,2)
Altay Türkleri - 1.763 (%0,1)
Kumandı Türkleri - 1.401 (%0,1)

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Din anlamında çok çeşitlilik olsa da çoğunluğu Hristiyandır. Çok sayıda Hristiyan ve Musevi dernekler teşkilatlanıp dini misyonerlik yapmaktadır. Müslümanların sayısı az olsa da en hızlı yayılan din İslam dinidir. Yöredeki Türk dilleri; (Altay Türkçesi, Kumandı Türkçesi, Tuva Türkçesi, Hakas Türkçesi).^[5]

Zaman dilimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay Kray (Yöresi) Novosibirsk Zaman Dilimindedir (NOVT/NOVST). UTC saat farkı +0600 (NOVT)/+0700 (NOVST).

İdari yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Alanı 12 şehir, 1 Z.A. T.O. (Закрытое административно-территориальное образование) yani kapalı alan yönetimi, 59 köy birliği bölgesi. Büyük yerleşim yerleri şöyledir: Barnaul, Biy(Çaş Tura), Rubtsovsk,Novo Altaysk, Zarinsk,Kamenna Obi, Aleysk, Kulunda, Altayskoye, Gornyak, Sibir vb.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

https://web.archive.org/web/20070927094554/http://www2.omu.edu.tr/ogrenciklupleri/klupler/turkdunyasi/
Edvard Murzayev (Мурзаев Э. М.) Coğrafi terimlerin yerel halk sözlüğü (Словарь народных географических терминов). 1-е изд. — М., Мысль, 1984.
Edvard Murzayev (Мурзаев, Эдуард Макарович), Türk coğrafi adları (Тюркские географические названия). — М., Вост. лит., 1996.

^ "Хунну". 8 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Moğolistan Tarihi (История Монголии), cilt II, 2003
^ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Altay krayı nüfusu
^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Официальный сайт органов власти 6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Законодательные и нормативные акты Алтайского края 30 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Алтайский край в справочнике-каталоге «Вся Россия»
Altay fotoğrafları 3 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Altay krayı haritası 2 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Состав Алтайского края по ОКАТО 2 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Хунну". 8 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.

[ReferenceA-2] Moğolistan Tarihi (История Монголии), cilt II, 2003

[3] ttp://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Altay krayı nüfusu

[4] "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Rusya'nın federal bölümleri
Cumhuriyetler	Adige Altay Başkurdistan Buryatya Çeçenistan Çuvaşistan Dağıstan Hakasya İnguşetya Kabardino-Balkarya Karelya Kırım³ Komi Kalmukya Karaçay-Çerkesya Mari El Mordovya Kuzey Osetya-Alanya Saha Tataristan Tuva Udmurtya
Kraylar	Altay Habarovsk Kamçatka Krasnodar Krasnoyarsk Perm Primorskiy Stavropol Zabaykalskiy
Oblastlar	Amur Arhangelsk Astrahan Belgorod Bryansk Çelyabinsk İrkutsk İvanovo Kaliningrad Kaluga Kemerovo Kirov Kostroma Kurgan Kursk Leningrad Lipetsk Magadan Moskova Murmansk Nijniy Novgorod Novgorod Novosibirsk Omsk Orenburg Oryol Penza Pskov Rostov Ryazan Sahalin Samara Saratov Smolensk Sverdlovsk Tambov Tomsk Tula Tver Tümen Ulyanovsk Vladimir Volgograd Vologda Voronej Yaroslavl
Federal şehirler	Moskova Sankt-Peterburg Sivastopol³
Özerk oblastlar	Yahudi
Özerk okruglar	Çukotka Hantı-Mansi¹ Nenets² Yamalo-Nenets¹
¹Tümen Oblastı'na bağlıdır. ²Arhangelsk Oblastı'na bağlıdır. ³ Kırım'ın ve Sivastopol şehrinin durumu Mart 2014'ten bu yana Rusya ile Ukrayna arasında ihtilaftadır. Ukrayna Kırım'ın kendisinin özerk cumhuriyetlerinden biri, Sivastopol'u ise özel statülü şehir olarak tanımakta, diğer taraftan Rusya ise Kırım'ı kendi federal birimi, Sivastopol'u ise kendi federal şehri olarak tanımaktadır.

Altay Krayı nedir?, Altay Krayı anlamı nedir?, Altay Krayı ne demektir?