Hakaniye lehçesi Nedir?
Hakaniye lehçesi Nedir?, Hakaniye lehçesi Nerededir?, Hakaniye lehçesi Hakkında Bilgi?, Hakaniye lehçesi Analizi? Hakaniye lehçesi ilgili Hakaniye lehçesi ile ilgili bilgileri sitemizde bulabilirsiniz. Hakaniye lehçesi ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve iletişime geçmek için sayfamıza tıklayabilirsiniz. Hakaniye lehçesi Ne Anlama Gelir Hakaniye lehçesi Anlamı Hakaniye lehçesi Nedir Hakaniye lehçesi Ne Anlam Taşır Hakaniye lehçesi Neye İşarettir Hakaniye lehçesi Tabiri Hakaniye lehçesi Yorumu
Hakaniye lehçesi Kelimesi
Lütfen Hakaniye lehçesi Kelimesi İle ilgili Daha Fazla Bilgi Almak İçin Kategoriler Sayfamıza Bakınız. Hakaniye lehçesi İlgili Sözlük Kelimeler Listesi Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı? Hakaniye lehçesi Ne Demek? ,Hakaniye lehçesi Ne Demektir? Hakaniye lehçesi Ne Demektir? Hakaniye lehçesi Analizi? , Hakaniye lehçesi Anlamı Nedir?,Hakaniye lehçesi Ne Demektir? , Hakaniye lehçesi Açıklaması Nedir? ,Hakaniye lehçesi Cevabı Nedir?,Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı?,Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı Nedir? ,Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı Ne demek?,Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı Ne demektir?
Hakaniye lehçesi Bu Kelimeyi Kediniz Aradınız Ve Bulamadınız
Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı Nedir? Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı Ne demek? , Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı Ne demektir?
Demek Ne Demek, Nedir? Tdk'ye Göre Anlamı
Demek kelimesi, dilimizde oldukça kullanılan kelimelerden birisidir. TDK'ye göre, demek kelimesi anlamı şu şekildedir:
Söylemek, söz söylemek - Ad vermek - Bir dilde karşılığı olmak - Herhangi bir ses çıkarmak - Herhangi bir kanıya, yargıya varmak - Düşünmek - Oranlamak - Ummak, - Erişmek - Bir işe kalkışmak, yeltenmek - Saymak, kabul etmek - bir şey anlamına gelmek - öyle mi, - yani, anlaşılan - inanılmayan, beklenmeyen durumlarda kullanılan pekiştirme veya şaşma sözü
Hakaniye lehçesi Bu Kelimeyi Kediniz Aradınız Ve Bulamadığınız İçin Boş Safyadır
Demek Kelimesi Cümle İçerisinde Kullanımı
Eskilerin dediği gibi beşer, şaşar. - Muşmulaya döngel de derler.
Kamer `ay` demektir. - Küt dedi, düştü. - Bu işe herkes ne der? - Güzellik desen onda, zenginlik desen onda. - Bundan sonra gelir mi dersin? - Saat yedi dedi mi uyanırım. - Kımıldanayım deme, kurşunu yersin. Ağzını açayım deme, çok fena olursun. - Yarım milyon dediğin nedir? - Okuryazar olmak adam olmak demek değildir. - Vay! Beni kovuyorsun demek, pekâlâ! Hakaniye lehçesi - Demek gideceksin.
Demek Kelimesi Kullanılan Atasözü Ve Deyimler
- dediği çıkmak - dediğinden (dışarı) çıkmak - dediğine gelmek
- dedi mi - deme! - demediğini bırakmamak (veya koymamak) - deme gitsin - demek istemek , - demek ki (veya demek oluyor ki) , - demek olmak , - dememek - der oğlu der - deyip de geçmemek - diyecek yok - dediği çıkmak , {buraya- - dediğinden (dışarı) çıkmak - dediğine gelmek i, - dedi mi , {buraya- - deme! - demediğini bırakmamak (veya koymamak) - deme gitsin , - demek istemek - demek ki (veya demek oluyor ki) - demek olmak - dememek - der oğlu der - deyip de geçmemek - diyecek yok
Hakaniye lehçesi
Hakaniye lehçesi Nedir? Hakaniye lehçesi Ne demek? , Hakaniye lehçesi Kelimesi İle ilgili Daha Fazla Bilgi , Almak İçin Kategoriler Sayfamıza Bakınız. İlgili Sözlük Kelimeler Listesi
Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı? Hakaniye lehçesi Ne Demek? Hakaniye lehçesi Ne Demektir? ,Hakaniye lehçesi Analizi? Hakaniye lehçesi Anlamı Nedir? Hakaniye lehçesi Ne Demektir?, Hakaniye lehçesi Açıklaması Nedir? , Hakaniye lehçesi Cevabı Nedir? , Hakaniye lehçesi Kelimesinin Anlamı?
Karahanlı Türkçesi | |
---|---|
Ana dili olanlar | Karahanlı Devleti |
Etnisite | Karahanlılar |
Ölü dil | 12. yüzyıl |
Dil ailesi | |
Dil kodları | |
ISO 639-3 | – |
Glottolog | qara1244 [2] |
Karahanlı Türkçesi, Hakaniye Türkçesi, Karahanlıca veya Hakaniye lehçesi, Türk dilinin tarihinde konuşulmuş ve yazılmış olan tarihî dönemlerinden biridir. Türk dilini eski, orta, yeni olarak üç döneme ayıran Türkologlara göre Karahanlı Türkçesi, Orta Türkçenin ilk dönemini oluşturur. Böyle düşünen Türkologlara göre 10.-15. yüzyıllar arası Orta Türkçe dönemidir. 13. yüzyıldan itibaren Türk yazı dilinin (Kuzey-) Doğu ve (Güney-) Batı olarak iki ayrı kol hâlinde geliştiğini göz önünde bulunduran diğer bir kısım Türkologlar, Karahanlı Türkçesini Eski Türkçe içine alır. Bugüne ulaşan metinleri 11. ve 12. yüzyıllara ait olan Karahanlı Türkçesi, Eski Uygur Türkçesiyle çağdaştır.[3]
5-15. yüzyıllar arasını kapsar. Eski Türkçe döneminin üç kısmından biridir. Ligeti'nin tasnifine göre kendi içerisinde üç döneme ayrılır:
a) Mani ve Buda tercümeleri ile Uygur yazı dilinin kuruluş devri
b) Çağatay yazı dili devri
c) Kıpçak ve Oğuz dil yadigarları devri
Hakaniye Türkçesine, eski Kaşgar dili de denilebilir. Bu alandaki Türklerin 14. yüzyıl başlarına kadar kullandıkları edebi dildir. Karahanlı Türkçesi ve batıdaki Harezm Türkçesi Timurlular devrinde yerini Çağatay Türkçesine bırakmıştır.
Korunmuş | Bitiş | Orta | Başlangıç | Adı | ALA-LC Harf Çevirisi | Güncel Türkçesi |
---|---|---|---|---|---|---|
ﺍ | ﺎ | — | elif | a, â | a, e, â | |
ﺀ | — | hemze | ˀ | ', a, e, i, u, ü | ||
ﺏ | ﺐ | ﺒ | ﺑ | be | b, p | b |
ﭖ | ﭗ | ﭙ | ﭘ | pe | p | p |
ﺕ | ﺖ | ﺘ | ﺗ | te | t | t |
ﺙ | ﺚ | ﺜ | ﺛ | se | s | s |
ﺝ | ﺞ | ﺠ | ﺟ | cim | c, ç | c |
ﭺ | ﭻ | ﭽ | ﭼ | çim | ç | ç |
ﺡ | ﺢ | ﺤ | ﺣ | ha | ḥ | h |
ﺥ | ﺦ | ﺨ | ﺧ | hı | ẖ, x | h |
ﺩ | ﺪ | — | dal | d | d | |
ﺫ | ﺬ | — | zel | z | z | |
ﺭ | ﺮ | — | re | r | r | |
ﺯ | ﺰ | — | ze | z | z | |
ﮊ | ﮋ | — | je | j | j | |
ﺱ | ﺲ | ﺴ | ﺳ | sin | s | s |
ﺵ | ﺶ | ﺸ | ﺷ | şın | ş | ş |
ﺹ | ﺺ | ﺼ | ﺻ | sad | ṣ | s |
ﺽ | ﺾ | ﻀ | ﺿ | dad | ż, ḍ | d, z |
ﻁ | ﻂ | ﻄ | ﻃ | tı | ṭ | t |
ﻅ | ﻆ | ﻈ | ﻇ | zı | ẓ | z |
ﻉ | ﻊ | ﻌ | ﻋ | ayın | ʿ | ', h |
ﻍ | ﻎ | ﻐ | ﻏ | gayın | ġ | g, ğ |
ﻑ | ﻒ | ﻔ | ﻓ | fe | f | f |
ﻕ | ﻖ | ﻘ | ﻗ | kaf | ḳ, q | k |
ﻙ | ﻚ | ﻜ | ﻛ | kef | k, g, ñ | k, g, ğ, n |
ﮒ | ﮓ | ﮕ | ﮔ | gef¹ | g | g, ğ |
ﯓ | ﯔ | ﯖ | ﯕ | nef, sağır kef | ñ | n |
ﻝ | ﻞ | ﻠ | ﻟ | lam | l | l |
ﻡ | ﻢ | ﻤ | ﻣ | mim | m | m |
ﻥ | ﻦ | ﻨ | ﻧ | nun | n | n |
ﻭ | ﻮ | — | vav | v, w, o, ô, ö, u, û, ü | v, o, ö, u, ü, û | |
ﻩ | ﻪ | ﻬ | ﻫ | he | h, e, a | h, e, a |
ﻻ | ﻼ | — | lamelif | lâ | la | |
ﻯ | ﻰ | ﻴ | ﻳ | ye | y, ı, i, î | y, ı, i, î |
Bütün bu Türk dillerinde kullanılan harfler on sekizdir. Yazılışta yeri olmayan, fakat söylenişte gerekli bulunan kökten sayılmayan yedi harf daha vardır. Türk dilleri bu harfler olmadan olmaz. Bunlar;
پ | p |
ج | c |
رۛ | j |
ف | f |
غ | g |
ك | g |
ڭ | ng |
harfleridir.
Her ne kadar Gaznelilerle Selçuk Oğulları[4] Türkçeye büyük bir önem vermeyerek Farsçaya daha düşkünlük göstermişlerse de öbür Türkler ve Türk büyükleri ulusal dile değer vermişler ve sayıları 21'i bulan eserler bırakmışlardır.[5] Bunlardan elimize ulaşan en önemli ve değerlileri;
Karahanlı Devleti zamanında ilk defa Hakaniye Türkçesi ile yazılmış olan Yusuf Has Hacip (Yūsuf Khāss Hājib)'in yazdığı ünlü Kutadgu Bilig ismindeki eseri ile aynı yüzyılda yazılmış bulunan Kâşgarlı Mahmud'un ünlü eseri Divân-ı Lügati't-Türk'tür. İbn Muhannā'nın bahsettiği dört, Ebu Hayyan (Abū Mūsā Ǧābir ibn Ḥayyān)'nın bahsettiği Bilik ismindeki bir eser ve diğerleri günümüze kadar ne yazık ki bulunamamıştır. Karahanlılar dönemde Çuçu isminde de bir Türk şairi yetişmiştir.
Ünlüler Türk dilinin her döneminde olduğu gibi birincil olarak Karahanlı Türkçesinde de bulunur.
Kalın ünlüler | İnce ünlüler |
---|---|
а | e, é |
ı | i |
o | ö |
u | ü |
Türk dilinin her döneminde görülen bu ses değişmesi Karahanlı metinlerinde de görülür.
yi- < ye- "yemek yemek",[6] yé- ye- "yemek" gibi.
Aslında a olan sesin kendinden önceki hecede bulunan yuvarlak ünlü dolayısı ile u şekline almasıdır.
kopar- > kopur- "yerden kaldırmak"[7] gibi.
kökürçkün < kökürçken "güvercin" gibi.
min-di "bindi",[8] min- < mün- "binmek", mün-üp "binip"[9]
Karahanlı sahasında bugünkü yazı dili ile karşılaştırılınca birkaç ünsüzün dışında, diğerlerinin kullanıldığı görülür. Bu ünsüzler şunlardır;
b c ç d ḍ f g ğ h ḥ j k l m n ñ p r s ş t v w y z
Karahanlı Türkçesinde gelecek zaman çekiminin -ġa; -ge, -ġay; -gey ve -ġu; -gü ekleri ile yapıldığını görürüz. ol yag korgay; ol ewge bargay; ol manga kelgey;[10] barġay men[11] ve katıġlanġa men[12] gibi asıl kelimeye yapılan ekler Çiğil, Yağma, Toxsı, Argu, yukarı Çin'e kadar Uygur dillerinde bir kuraldır.
Eski Türkçede sıkça kullanılan -daçı; -deçi, -taçı; -teçi ekinin ise Karahanlı Türkçesinde çok az kullanılmıştır.[13][14]
Karahanlı Türkçesinde "yakın gelecek zaman" şeklinde ikinci bir gelecek zaman -ġalır; -gelir, -galur; -gelür gibi eklerden söz edilmektedir.[15][16]
Böyle eklerin örnekleri şöyledir:
alġalır,[17] atġalır,[18] köngelir,[19] yetgelür,[20] barġalır men.[21].. gibi.
Karahanlı devri Türkçesinde, birinci kişi emir kipinde -yın, -yin iken, ikinci kişi için -ğıl, -ğil kullanılmıştır.[22] Bu devirde ikinci şahıs emir kipi, daha elverişli bir çevre bulmuş, yavaş yavaş şiir dilinde de yerleşmeye başlamıştır. Kutadgu Bilig bu konuda iyi bir kaynak oluşturur. yana aydı Odğurmış ayğıl manga.[23] bu iç söz tutğıl bütün çın kerek.[24] Bu örneklerden de anlaşılacağı üzere bu emir kipi artık Karahanlı devrinin değişmez bir gramer kuralı olmuştur.[25]
İlk kez Tonyukuk Yazıtında bir küçültme eki işleviyle geçen -qıña eki, Türkçenin tarihi gelişimi içinde ses yapısı ve işlevi itibarıyla çok geniş bir kullanım alanına sahip olmuştur. Uygur döneminde - qıña eki, bünyesindeki nğ (ñ) sesinin ayrışmasıyla damak uyumuna bağlı olarak ekli şekilde n ağzında -qına; -kine,- kie; y ağzında -qıya, -qıa, -kiye şekillerini almıştır. Karahanlı Türkçesinde (n ve y li biçimleriyle) -qına; -qıya -kiye şeklinde kuvvetlendirme, küçültme ve sayı ifadeleri yapan isimden isim yapma eki olarak kullanılır:[26] yerkiye,[27] "yercik", erkiye[27] "adamcağız", sözkiye[28] "sözceğiz", qızqıya[27] "kızcağız", oğulqıya[27] "oğulcağız", azqına[29] "azıcık", azqına[30] "az, azıcık".