Adolf Hitler'in kişilik kültü, Nazi Almanyası'nın (1933–1945) öne çıkan bir özelliğiydi,^[1] ve 1920'lerde Nazi Partisi'nin ilk günlerinde başladı. Führerprinzip'e dayanarak, aralıksız Nazi propagandasının her zaman öne sürerek, liderin her zaman haklı olduğu ve Hitler'in Almanya'nın ekonomik sorunlarını çözmedeki bariz başarısıyla, İkinci Dünya Savaşı öncesinde dış politikadaki kan dökmeden elde ettiği zaferleriyle pekiştirildi ve savaşın başlarında Polonya ve Fransa'daki hızlı askeri başarıları, sonunda Alman halkının Nazi kontrolünün merkezi bir yönü haline geldi.

Alman halkını Hitler'in kişiliği, görüşleri ve hedefleri arkasında birleştirmek için bir araç olarak kullanıldı ve aynı zamanda Nazi hareketinin savaşan gruplara bölünmesine karşı bir sigortaydı.

Adolf Hitler'in propaganda ve medyadaki imajı[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazi Partisi'nin ilk yıllarından başlayarak, Nazi propagandası, Nazi lideri Adolf Hitler'i Almanya'yı kurtarabilecek tek kişi olan ikonik bir figür olarak tasvir etti. Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından ve iki savaş arası dönemde, Alman halkı Weimar Cumhuriyeti altında büyük acılar çekti ve Nazilere göre, yalnızca bir mesih olarak Hitler onları kurtarabilir ve Almanya'nın büyüklüğünü geri getirebilirdi, bu da "Führer kültü" efsanesinin ortaya çıkmasına neden oldu.^[2] 28 Ekim 1922'de Benito Mussolini'nin "Roma'ya Yürüyüşü"nden birkaç gün sonra, bir Nazi Partisi sözcüsü bir birahane kalabalığına "Almanya'nın Mussolini'sinin adı Adolf Hitler" olduğunu duyurdu ve böylece Hitler'in kişilik kültünü güçlendirdi. Bu henüz bir başlangıçtı.^[3] Aralık 1922'de, Nazi gazetesi Völkischer Beobachter, Hitler'in artık Nazi Partisi'nin davulcusu olmadığını, aslında sadece Almanya'yı kurtarabilecek lider olduğunu iddia etti.^[4]

Kasım 1923'teki başarısız Birahane Darbesi ve Hitler'in hapse atılmasından sonra, Alman halkının tüm kesimlerine hitap edecek bir imaj oluşturmaya başladı. Zamanla, kendisine tüm Almanlara çekici kılan ve onu "kitleleri uyandırdım" diye ilan etmeye sevk eden milliyetçi ve dinî imalara sahip bir öz imaj geliştirdi.^[5]

Naziler, Alman halkının hem sol hem de sağ kesimine duyarlılıklarıyla hitap etmenin bir yolu olarak kasıtlı bir şekilde partilerinin adını "Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi" olarak seçtiler. Hitler 1921'de partiyi Führer ("lider") olarak devraldığında, o zamana kadar basitçe Alman İşçi Partisi olarak adlandırılan partinin adına "Nasyonal Sosyalist"i eklemekte ısrar etti. Hitler ve Naziler sosyalist olduklarını iddia etmelerine rağmen sosyalist değildiler ve sadece propaganda amacıyla ve yeni üyeler çekmek için kullandılar.^{[note 1]} Naziler iktidara geldikten sonra sendikaları bastırdılar ve komünistler ve sosyalistler gibi solcu muhaliflere zulmettiler.

Nazi propaganda şefi Joseph Goebbels'in gazetesi Der Angriff ("Saldırı"), Führer efsanesinin yaratılmasında büyük rol oynadı. Yayınlandığı ilk günlerden itibaren Hitler'in fotoğrafları ve çizimleri yaygın olarak kullanıldı.^[8] Führer efsanesi, Hitler'in birçok Nazi Partisi üyesine mistik görünmesini sağladı.^[9] Hitler her yönüyle model olarak görülüyordu: I. Dünya Savaşı'nda hayatını Almanya için savaşmak için ortaya koyan halktan biri, işçi ve asker olarak görülüyordu,^[10] ama aynı zamanda, Hitler'in neredeyse insanüstü niteliklere sahip, saygı duyulacak bir tanrıya yakın bir deha olarak tasvir edildiği, kahramanca bir görüntüye bürünüyordu.^[11] Naziler iktidara geldikten sonra, Hitler her yıl ülkenin dört bir yanından tüm sınıflarından ve mesleklere sahip Almanlardan 12.000'den fazla hayranlık ve övgü dolu mektuplar aldı.^[12]

1930'da Hitler'in Otto Strasser'e “Bizim için Fikir Führer'dir ve her Parti üyesinin yalnızca Führer'e itaat etmesi gerekir” dediği iddia edildi.^[13] 1932'deki beş seçim kampanyası sırasında, Nazi gazetesi Völkischer Beobachter ("Halk Gözlemcisi"), Hitler'i arkasında birleşik bir kitle hareketi olan, tek görevi Almanya'yı kurtarmak olan, "geleceğin lideri" olan bir adam olarak tasvir etti.^[14] Kampanyalar sırasında, Hitler parti içinde yarı dinî bir statü kazandı. Völkischer Beobachter, "Nasyonal Sosyalist hareket Alman ulusunun dirilişidir" manşetini attı ve makalesinde Hitler'in "Almanya'yı özgürleştirmek için Tanrı'nın aracı olduğuma inanıyorum" dediğini aktardı.^[15] Benzer şekilde Goebbels, Der Angriff'de Hitler'in "Büyük Alman, Führer, Peygamber, kitlelerin son umudu olan Savaşçı, Alman özgürlük iradesinin parlayan sembolü" olduğunu yazmıştı.^[16] Bu kampanyalar sırasında Hitler, hava yoluyla kampanya yürüten ilk politikacı oldu. Hitler über Deutschland ("Hitler Almanya'nın Üstünde") sloganı altında şehirden şehre uçtu, bazen kitlesel izleyiciler önünde konuşma yapmak için günde beş şehri ziyaret etti.^[17] Hitler'in karizmatik ve büyüleyici konuşma yetenekleri, Alman halkının ilgisini çekmesinde büyük rol oynadı.^[18][19]

Büyük Buhran'ın başlamasının neden olduğu- ekonomik kriz devam edip büyüdükçe ve Naziler Reichstag'da tuttukları koltuk sayısı sayesinde siyasi güç kazandıkça, Goebbels'in propaganda makinesi Hitler'in imajını yarattı. Bu, Weimar Cumhuriyeti'nin sorunlarını çözememesine karşı halkın öfkesini somutlaştırdı. Propaganda, Hitler'in Almanya'yı kurtarabilecek ve yeni bir toplumsal düzen, "halk topluluğu" (Volksgemeinschaft) yaratabilecek tek adam olduğunu söyledi; Hitler "milyonların umuduydu", ulusal kurtuluşun kanlı canlı örneğiydi.^[20] Tarihçi Ian Kershaw'a göre, "[insanlar] kendi inançlarını, isteklerini ve arzularını Hitler'e yansıttı. Hitler, onları tam bir ulusal yeniden doğuş vizyonuna dahil etti."^[21] Goebbels, Hitler'in bir "kahraman dehası" imajını geliştirdi.^[2] Nazi Almanyası'nın varlığı sırasında, her yıl Hitler'in doğum gününün arifesinde Goebbels, Hitler'in kişiliğinin ve fikirlerinin birçok sözde erdemini övdüğü "Bizim Hitlerimiz" başlıklı bir konuşma yapardı.^[22]

Efsane aynı zamanda "Keşke Führer bilseydi" deyişinin ardındaki kavramı da doğurdu: Alman halkı ülkenin yönetiminden memnun olmadığı zamanlarda, suçu Nazi büyük adamlarının üzerine attılar ama suçu Hitler'in kendisine yüklemekten geri kaldılar, onun yerine onu suçluluktan muaf tuttular. Hitler'in neler olduğunu bilseydi, işleri düzelteceğine inanıyorlardı. 1934'teki Uzun Bıçaklar Gecesi (Hitler'in Nazi Partisi içindeki ve onun paramiliter kolu Sturmabteilung'daki (SA) ve çok sayıdaki diğer muhaliflerin kanlı bir tasfiyesi) Hitler'in darbe girişimini önceden bastırarak kaosu önlemesi olarak kamuoyuna sunuldu. Bu, Hitler'in Alman halkının koruyucusu imajını güçlendirmeye yardımcı oldu.^[23]

Hitler'in pullardaki görüntüleri Nazi Almanyası döneminde yaygındı

Lider kültü, Leni Riefenstahl'ın 1935 tarihli İradenin Zaferi gibi Nazi propaganda filmlerinde kanıtlanmıştır. Film, 700.000'den fazla taraftarın katıldığı 1934 Nürnberg Rallisi'ni gösteriyordu ve Hitler efsanesinin Nazi Almanyası döneminde filme alınıp tam olarak uygulamaya konduğu ilk örneklerden biridir.^[24] Efsane, Hitler'in bir uçakta bulutlardan inmeye başladığı andan itibaren ve miting Hitler'i, Nazi Partisi'ni ve Alman halkını birleştiren bir doruk noktasıyla sona erdiğinde, Rudolf Hess'in "Parti Hitler'dir ama Hitler Almanya'dır, tıpkı Almanya'nın Hitler olduğu gibi. Hitler! Sieg Heil!"^[24] Filmi izleyen Almanlar, Führer efsanesinin tüm gücüne maruz kaldılar.^[25]

1934'te Hitler'in seçtiği halefi Hermann Göring, "Bu tek adamda mistik, ifade edilemez, neredeyse anlaşılmaz bir şey var. ... Adolf Hitler'i seviyoruz çünkü onun bize Tanrı tarafından gönderildiğine derinden ve kararlı bir şekilde inanıyoruz. Almanya'yı kurtarmak için. ... En üst düzeyde sahip olmadığı hiçbir nitelik yoktur. ... Bizim için führer, siyasi ve halkın ulusal ve sosyal çıkarlarını ilgilendiren tüm diğer konularda yanılmazdır".^[26]

Nazi propagandası durmaksızın Almanları Hitler'in fikirlerine inanmaya ve güvenmeye ikna etmeyi amaçladı.^[27] Hitler'in görüntülerinin Nazi propagandasında nasıl kullanıldığının kapsamı 1941'de bir Nazi haber filminin "Führer'in resimleri olmayan bir haber filminin standartlara uygun görülmediğini" belirtmesiyle özetlenmiştir.^[28]

İngiliz tarihçi Ian Kershaw'ın "Hitler Efsanesi": Üçüncü Reich'ta İmge ve Gerçeklik adlı kitabı 1987'de yayınlandı. İçinde şunları yazdı:

Hitler en azından onların [Alman halkının] hayran olduğu bazı şeyleri temsil ediyordu ve birçokları için Üçüncü Reich'ın pek çok açıdan başardığı düşünülen ulusal canlanmanın simgesi ve somutlaşmışı haline gelmişti.^[29]

Nazizmin siyasi ideolojisi Hitler'in kendisi için önemli olmasına rağmen, birçok Nazi Partisi üyesi buna kayıtsızdı, çünkü çoğuna göre Hitler Nazizmin vücut bulmuş haliydi.^[30]

Führerprinzip[değiştir | kaynağı değiştir]

Führerprinzip ("lider ilkesi"), Nazi Almanya'sındaki siyasi otoritenin ana temeliydi. Bu ilke, en kısa ve öz olarak, "Führer'in sözü tüm yazılı yasaların üzerindedir" ve hükûmet politikalarının, kararlarının ve kurumlarının bu amacın gerçekleştirilmesi için çalışması gerektiği anlamına gelebilir. Bu ilke, kendi alanlarında son sözü söylemesi beklenen diğer kuruluşların liderliğini de kapsayacak şekilde genişletildi.

Führerprinzip'e, 1934'teki Uzun Bıçaklar Gecesi sırasında, Hitler'in Ernst Röhm yönetiminde bulunan Sturmabteilung'un (SA) yakın zamanda bir darbe yapacağını söylentileri dolaşan "Röhm Darbesi" nedeniyle bir dizi yargısız infaz emri verdiği sırada güven verildi. Hitler, Reichstag'da bir konuşma yaptı ve şöyle dedi: "Nasyonal Sosyalist Devlet, Halkı (Volksvernarrung) zehirleyen ve aldatan bu olgunun sınırları içindeki her son izi yok etmek ve gerekirse ortadan kaldırmak için Yüz Yıl Savaşları yürütecektir)" dedi^[31] ve "Alman ulusunun kaderinden sorumlu olduğunu ve bu nedenle Alman halkının en yüksek yargıcı olduğunu" savundu.^[32] Nazi propagandası, Hitler'in eylemlerinin Almanya'yı kurtardığını iddia etti.^[31]

Führer Efsanesi[değiştir | kaynağı değiştir]

"Führer Efsanesi" (Führer Miti) propagandayı ve Führerprinzip'i Hitler'i parti siyasetinin üzerinde olan şaşmaz bir deha olarak tasvir etmek için kullandı ve tamamen Alman halkını hem "Yahudi Bolşevizmi" gibi sinsi dış güçlerden hem de muhafazakar, merkezci ve liberal siyaset ve demokrasiyi destekleyen ve Weimar Cumhuriyeti'nin bel kemiği olan politikacılar gibi iç etkenlerden korumaya ve kurtarmaya adamıştı. Din, daha az bir ölçüde, Nazilerin yıkıcı iç güçler ayinine dahil edildi, ancak Alman halkı (hem Protestanlar hem de Roma Katolikleri) dinî inançlarına çok bağlı oldukları için, Nazi ideolojisinin bu yönü yumuşak bir pedala sahipti ve sunumu tutarsızdı.

Mitin (efsane) gücü Alman toplumuna o kadar yerleşmişti ki, 1930'ların başlarında seçimler ve plebisit için oy pusulalarında "Nazi Partisi"nden ziyade "Hitler Hareketi"ne atıfta bulunuluyordu.^[16] "Nasyonal Sosyalizm", Nazilerin yükselişinden önce diğer siyasi partiler tarafından kullanılmış olsa da, Nazizm, basit anlamda Hitlerizm'di.^[33]

1930'larda Hitler'in popülaritesi büyük ölçüde Führer efsanesinin Almanların çoğunluğu tarafından kabul edilmesinden kaynaklanıyordu. Çoğu Alman ekonomide iyileşme, güvenlik ve refah arıyordu ve Hitler bunların hepsini sunuyor gibiydi.^[34] Çoğu Alman, onun sosyo-ekonomik politikalarını ve devletin "düşmanı" olarak kabul edilenlere karşı uyguladığı acımasız önlemleri onayladı, çünkü Naziler Almanya'nın tüm sorunlarına çözümler bulmuş gibi görünüyordu.^[34] Führer efsanesi, Schutzstaffel'in (SS) Alman nüfusu arasında terör gerçekleştirmesini sağladı, çünkü Hitler ve Nazi rejimine olan coşku nedeniyle büyük ölçüde fark edilmedi.^[34] Mit, Almanların Hitler'i, Almanya'yı "Yahudi Bolşevizmi" belasından "kurtarmaya" kararlı bir devlet adamı olarak görmelerine yardımcı oldu; Naziler ve diğer aşırı milliyetçiler Marksizm ve komünizme bu şekilde atıfta bulundular.^[35] Bu mit, Almanların Nazilerin Yahudilere yönelik politikalarını kabul etmelerine veya görmezden gelmelerine bir dereceye kadar katkıda bulunmuştur.^[36]

Hitler'in kendisi - Joseph Goebbels ile birlikte - mitin yaratılmasına önemli bir katkıda bulundu. Hitler, propagandanın önemini ve kendisi hakkında bir aura yaratmanın gerekliliğini anladı.^[37] Hitler, 1933'te Alman halkına yaptığı iddiaları değerlendirirken, 1938'de şunları söyledi:

Alman halkı, Mart 1933'teki ilk Reichstag seçiminden bu yana geçen beş yılda benim ve yoldaşlarımın neler yaptığını bir kez daha incelemeli. Sonuçların tüm tarihte benzersiz olduğu konusunda hemfikir olmaları gerekecek.^[38]

Joseph Goebbels 1941'de Propaganda Bakanlığı'ndaki yetkililere, en büyük iki başarısının "Parti'nin halka açık törenlerinin tarzı ve tekniği; kitlesel gösterilerin töreni, büyük Parti olayının ritüeli" ve "mitin yaratılması" olduğunu söyledi. Hitler'e yanılmazlık halesi verilmişti, bunun sonucunda 1933'ten sonra Parti'ye kuşkuyla bakan birçok insan artık Hitler'e tam bir güven duymuştu".^[39] Nazi propagandasının en önemli teması, Hitler'i Almanya'yı kurtarmış olan karizmatik bir lider olarak tasvir eden lider kültüydü.^[40]

Führer miti, Führerprinzip ile birlikte, Hitler'in kendisinin 1935'te söylediği gibi, Nazi Partisi içindeki iç krizlerin frenlenmesine yardımcı oldu, "Hayır, beyler. Führer Partidir ve Parti, Führer'dir".^[41] Mit aynı zamanda Nazizmin yurt dışında bir siyasi ideoloji olarak meşruiyetini de sağladı.^[42] Öyle olmasa da, efsane, Nazilerin tüm Almanları topluma entegre etmeyi başardığı fikrine güven verdi.^[42] Mitin Alman toplumuna nüfuz etmiş olması, gazete okuyan, radyo dinleyen veya film izleyen herhangi bir Alman'ın bundan kaçınmasının neredeyse imkansız olduğu anlamına geliyordu, çünkü Naziler tüm medyaya sahipti ve Alman halkının ne okuyup neleri izlediklerini belirlediler.^[43]

Führer miti çift taraflı bir fenomendi. Bir yandan, Nazi propagandası, Hitler'in tüm doğru seçimleri yapan kahraman bir figür olarak imajını aktarmaya devam etti. Öte yandan, "yüce" bir liderliğe abone olan değer sistemleri ve etiğin gözlemlenmesi olarak da görülebilir.^[44]

Hitler'i çevreleyen liderlik kültü, özellikle Hitler'in 1934 tasfiyesinde rakipleri Ernst Röhm ve Gregor Strasser'i ortadan kaldırmasından sonra, Nazi Partisi'nin kendi içinde savaşan gruplara bölünmesini önlemeye de hizmet etti. Führer, Parti ideolojisinin ve halkın ulusal kurtuluş umutlarının vücut bulmuş hali olduğundan, işler kötüye gittiğinde halk tarafından suçsuz tutulduğundan, Hitler'in adamlarından herhangi birinin bir saray darbesi yoluyla onun yerini almaya çalışması neredeyse imkansızdı.^[45]

Ekonomik yönler[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra, Almanya'nın Weimar Cumhuriyeti hiperenflasyon ve onu takip eden Büyük Buhran'dan büyük darbe aldı. Birçok Alman, Almanların savaşı kaybettiğini, ardından gelen ekonomik çöküşün alakasız etkilerinden ayırmakta zorluk çekti ve demokrasi tarihi olmayan bir ülkede, temel nedene bakmak yerine, Versay Antlaşması'nda Müttefikler tarafından ortaya konan koşulları ve yeni bir cumhuriyette demokrasinin yeni hükûmet biçimini, ekonomik sıkıntıları suçlama eğilimindeydi. Weimar onlara ihtiyaç duydukları yardımı sağlayamayınca, işleri düzeltebilecek, demokrasiye ya da cumhuriyetçi hükûmete inanmayan ve Almanya'nın ekonomik sorunlarına çözüm gibi görünen bir üstün niteliklere sahip kimse aramaya başladılar.

1930'ların başlarındaki görünür ekonomik başarıları olmasaydı, Hitler mitinin Alman toplumuna bu kadar nüfuz etmesi pek olası değildir.^[46] Bunun ironisi, gerçekleşen ekonomik başarıların Hitler'in yapmadığıdır. Almanya'nın 1925'te Dawes Planı, 1929'da Young Planı ve 1931'de Hoover Moratoryumu ile azaltılan ve 1932 Lozan Konferansı tarafından iptal edilen ağır savaş tazminatlarından kurtuluşu, 1929'daki ölümünden önce Almanya'nın uzun süre görev yapan Dışişleri Bakanı Gustav Stresemann'ın ve daha sonra Şansölyelik yapan Heinrich Brüning'in çok dikkatli müzakere ve diplomasisi sayesinde oldu.^[47] Örneğin, 1933 başlarında işsizliği iki milyon azaltan devasa kamu işleri programı, Brüning'in halefi ve Hitler'in selefi Şansölye Kurt von Schleicher tarafından görevden ayrılmadan 48 saat önce başlatılmıştı; Hitler'in sadece von Schleicher'in programı için kredi alması gerekiyordu.^[48] Sonra, elbette, bazı olumsuz etkileri İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcına kadar sürse de, küresel olarak Büyük Buhran'ın 1930'ların ortalarında yavaş yavaş yerini aldığı gerçeği vardı.^[49] Hitler'in iktidara gelmesinden sonra Almanya'nın ekonomik toparlanmasının meşru olarak takdir edebileceği yönü, ordunun toptan genişletilmesi, savaş gemileri, denizaltılar ve Alman hava kuvvetleri Luftwaffe'nin tüm kumaşından yaratılmış yeni orduların inşası da dahil olmak üzere yeniden silahlanma için yapılan büyük harcamaların Alman ekonomisi üzerindeki - hem olumlu hem de olumsuz - etkisiydi.^[50]

İşçi sınıfı, hâlâ düşük ücretlere ve daha uzun çalışma saatlerine sahip olduklarından, Hitler efsanesine en az duyarlı olan gruptu.^[46] Bununla birlikte, Nazizmin "sosyalist" çekiciliği, Kış Yardımı kampanyalarından yararlanan Alman işçilerinin bir miktar desteğini sağladı.^[46] Orta sınıf, görünürdeki ekonomik başarılardan en çok yararlanan kesimdi ve eleştirilerine rağmen, en azından savaşın ortasına kadar, Hitler'in ve Nazi rejiminin en sıkı destekçileri olarak kaldılar.^[51]

Dış politika ve askeri yönler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hitler, Nazi hareketinin arkasındaki tek güç ve parti siyasetini aşan ve tüm Almanları bir halk topluluğunda (Volksgemeinschaft) birleştirmeyi amaçlayan biri olarak görülüyordu.^[16] 1930'larda Nazi rejimine yönelik eleştirilere rağmen, Hitler'in ilk dönemdeki başarılı dış politikaları, Versay Antlaşması'nın kısıtlamalarını tersine çevirmesi ve tüm etnik Almanları tek bir devlet altında birleştirmesi, Hitler'in popülaritesinin yükselmesine neden oldu ve bu da efsaneyi güçlendirdi.^[52]

Kaç Alman'ın Führer efsanesine gerçekten inandığı bilinmemekle birlikte, 1930'ların sonlarında Hitler'i ve Nazi rejimini eleştiren Almanlar bile buna inandı. Çoğu Alman, Nazi rejiminin, tümü Hitler'e atfedilen bariz başarılarından etkilenmişti.^[53] Örneğin, 1938'de Anschluss'tan sonra Almanya Sosyal Demokrat Partisi'nin bir raporu şu sonuca varmıştı:

Führer'in dış politika açıklamaları da pek çok işçinin ilgisini çekiyor; özellikle gençlerle. Führer'in Rheinland'ın işgalini devraldığı sağlam duruş evrensel olarak etkileyiciydi. Birçok insan Almanya'nın dış politika taleplerinin haklı olduğuna ve geçiştirilemeyeceğine inanıyor. Son birkaç gün, işçiler de dahil olmak üzere Führer'in kişisel itibarında büyük taze ilerlemeler kaydetti. Hitler'in, özellikle de işçiler arasında, itibar ve prestij açısından elde ettiği muazzam kişisel kazanımların yanıltıcı olması mümkün değil. Avusturya'nın zorla boyun eğdirilmesi, olayın burada yargılanma şekli üzerinde şimdiye kadar çok az etki yaptı veya hiç etkisi olmadı. Önemli olan nokta, Avusturya'nın ilhak edilmiş olmasıdır; nasıl olmasın. Aksine, sistemin hemen hemen tüm büyük başarıları şiddet yöntemleri kullanılarak elde edildiğinden, ilhakın şiddetle yapıldığı kabul edilmektedir.^[54]

1938'e kadar Führer efsanesi, Almanların çoğunu Hitler'in Almanya'nın haklarını savunan inançlı bir politikacı olduğuna ikna etmeye yardımcı oldu.^[55] İkinci Dünya Savaşı başlamadan önce, Führer efsanesi neredeyse tamamlanmıştı, ancak hala önemli bir özelliği eksikti: Hitler bir askeri dehaydı.^[56] Savaş başlamadan önce bile, Nazi propaganda makinesi bu imajı Alman halkına yansıtmak için çalışıyordu.^[56] Bu, Hitler'in Renanya'nın Yeniden Askerileştirilmesi, Avusturya'nın Anschluss'u, Münih'te Batılı güçler tarafından Sudetenland'a Almanya'ya verilmesinin kabul edilmesi, Almanya'nın kansız işgali ile Çekoslovakya'yı bölmesindeki zaferleriyle ortaya çıkan diplomatik ve dış politika dehası efsanesinden önce geldi. Polonya'nın İşgali öncesinde, dışişleri bakanı Joachim von Ribbentrop, Hitler'in Polonya'nın birkaç gün içinde çökeceği ve İngiltere'nin onun adına müdahale etmeyeceği yönündeki tahmininden şüphe duyan kadrosundaki herkesi idam etmekle tehdit ediyordu.^[57]

20 Nisan 1939'da Adolf Hitler'in 50. doğum gününde, askeri geçit töreni onu "silahlı kuvvetlerini toplayan geleceğin askeri lideri" olarak tasvir etmeyi amaçladı.^[56] 1 Eylül 1939'da savaş başladıktan sonra, Hitler'in üstün bir savaş lideri ve bir askeri deha olduğu imajı, efsanenin diğer yönlerinden daha fazla baskın oldu.^[56] Birçok Alman başka bir savaşın yönünden endişe duysa da, savaş başlayınca efsanede bir gelişme oldu.^[56]

Savaşın ilk dönemlerinde elde edilen başarılar, Hitler'e daha derin bir duygusal bağlılık düzeyini daha da yukarılara çıkardı çünkü ulusal topluluğu ve ulusal büyüklüğü temsil ettiği ve Almanya'yı bir dünya gücü haline getireceği söyleniyordu.^[58] Mutluluk sadece zaferler devam ederken sürdü, ancak Alman ordusu ilk kez durdurulduklarında duygusal bağlılık kayboldu.^[58]

Yasal yönler[değiştir | kaynağı değiştir]

1934-35'ten itibaren Führer efsanesi, Nazi Almanyası'nın anayasal yasasını belirlemeye başladı. Nazi avukatı Hans Frank, "Üçüncü Reich'taki Anayasa Hukuku, Führer'in tarihi iradesinin yasal formülasyonudur, ancak Führer'in tarihi iradesi, faaliyeti için yasal ön koşulların yerine getirilmesi değildir" dedi.^[25]

23 Mart 1933 gibi erken bir tarihte Hitler, yasanın birincil nedeninin "Yargımız her şeyden önce Volk topluluğunun korunmasına hizmet etmelidir" şeklinde açıklama yaptı. "Toplumun korunmasına hizmet etmek için hesaplanan kararların esnekliği, yargıçların sabit görev süreleri ışığında uygun olmalıdır" ve "gelecekte, devlete ve ulusal ihanetin barbarca acımasızlıkla yok edileceği" konusunda uyarıda bulundu.^[59]

Hitler, "Führer ve Şansölye" konumunu oluşturmak için Şansölye ve cumhurbaşkanlığı konumunu birleştirdikten kısa bir süre sonra, Hans Frank 10 Eylül 1934'te bir konuşma yaptı ve Hitler'in iradesinin yasa olarak uygulanacağını duyurdu:

Führer 1920 parti programında Nasyonal Sosyalizmin Alman hukuk sistemini büyük ölçüde değiştireceğini duyurmuştu. O zamanlar bize yabancı olan materyalist bir dünya görüşüne hizmet eden hukukun yerine Alman hukukunu talep ederek ilk ilkeleri formüle ettik. Führer, hareketi ve partisiyle Alman Reich'ında ve eyaletlerinde iktidarı ele geçirdiğine göre, Nasyonal Sosyalist adalet ilkelerini uygulamak esastır. Bugün Nasyonal Sosyalizm nasıl milletin siyasi, ekonomik ve kültürel hayatını ele geçirmiş ve onları geri dönülmez programına göre şekillendirmişse, onu Nasyonal Sosyalist düşünce ile doldurmak için de bir kanun atılımı yapmak gerekmektedir. [...] Hükümetin her yerinde olduğu gibi, parti ve fikirleri adalete rehberlik etmelidir, çünkü o sadece Führer'in Nasyonal Sosyalizmi gerçekleştirme aracıdır. [...] Alman hukukçuların lideri olarak, Nasyonal Sosyalist Devletin temelinin Nasyonal Sosyalist hukuk sistemi olduğunu ve bizim için yüce liderimizin aynı zamanda en yüksek yargıç olduğunu ve onun iradesinin artık hukuk sistemimizin temeli olduğunu söyleyebilirim. Hukuk sistemimizin temellerinin Führer için ne kadar kutsal olduğunu bildiğimiz için, biz ve halkımızın yoldaşları şundan emin olabiliriz: Bu Nasyonal Sosyalist düzende, özgürlük ve adalet durumunda hayatınız ve varlığınız güvendedir. — Hans Frank'in Nazilerin ele geçirmesi ve Hitler'in iradesinin 1934'te yasa olarak uygulanması hakkında^[60]

Nazi Almanyası sırasında kullanılan "Aryan", "Alman kanı" ve benzeri çeşitli ırk tanımlarının hepsinin Hitler tarafından belirlendiği söyleniyordu ve bu da Nazi yazarı Andreas Veit'i "Gerçekten Alman duygusuna sahip olan herkes Führer'e teşekkür etmeyi bilir" diye yazmaya sevk etti.^[61]

26 Nisan 1942'de Hitler, Reichstag'da kendisini Alman halkının en yüksek yargıcı olarak ilan ettiği bir konuşma yaptı, Alman halkının hayatta kalmasının hiçbir yasal meseleye bağlı olmayacağını, cezalar suçların ağırlığına uymadığında müdahale ederdi ve "Bundan sonra bu davalara el atacağım ve yargıçlara bu emrimi doğru kabul etmeleri emrini vereceğim" dedi.^[62][63] Konuşma, orada bulunanlar tarafından gür bir alkışla karşılandı.^[62] Kısa bir süre sonra, Reichstag tarafından aşağıdakileri belirten bir kararname yayınlandı:

Führer'in, Alman halkının bir ölüm kalım savaşına girdiği şu anki savaş zamanında, hiç şüphe yok ki, zaferin elde edilmesine hizmet eden veya ona katkıda bulunan her şeyi yapma hakkına sahiptir. Bu nedenle, Führer, -mevcut hukuk kurallarına bağlı olmaksızın- Ulusun Führeri, Silahlı Kuvvetlerin Yüksek Komutanı, Hükümetin Başkanı ve yürütme yetkilerinin en yüksek sahibi, en yüksek kişi olarak sıfatıyla olmalıdır. Yargının efendisi ve Partinin Führeri olarak, herhangi bir zamanda, gerekirse herhangi bir Alman'a emir verme konumunda olabilir - ister sıradan bir asker veya subay, ister düşük sınıf veya yüksek sınıf subay veya yargıç, yönetici veya bakanlık olsun. Partinin memuru, işçisi veya işvereni - her türlü araçla uygun görerek görevlerini yerine getirmek ve bu görevlere aykırı hareket etmesi halinde vicdani muayeneden sonra kazanılmış haklara bakılmaksızın kendisine verilecek ceza ile ve önceden belirlenmiş prosedürler kurumu olmaksızın onu görevden, rütbesinden ve görevinden uzaklaştırabilir.^[62]

28 Ağustos 1942'de Hitler, Nazi hukukçusu Otto Georg Thierack'in, yargıçları Hitler'in düşüncelerine ve konulardaki yönergelerine uymaya zorlamak için ne gerekiyorsa yapmasına olanak tanıyan bir kararname yayınladı.^[64] Bu sayede Hitler'in iradesine uygun yasal işlemler yapılmıştır.^[65]

Dinî yönler[değiştir | kaynağı değiştir]

Hitler, konuşmalarında Alman halkının "dirilişi" gibi dinî terimleri sıklıkla kullanmış ve konuşmalarını "Amin" ile bitirmiştir. Nazi 25 maddelik Programının 24. maddesi, Nazi Partisi'nin "pozitif Hristiyanlığı" savunduğunu ve Hitler'in onları 1933 Etkinleştirme Yasası'na oy vermeye ikna etmek için Katolik Merkez Partisi'ne Hristiyanlığa olan bağlılığını vurguladığını belirtti. Gerçekte, Alfred Rosenberg ve Martin Bormann gibi birçok Nazi, dine derinden karşıydı ve Hristiyan karşıtıydı. Tam güç elde ettikten sonra kiliseye ("Kirchenkampf"), özellikle Katolik Kilisesi'ne karşı bir saldırı başlattılar.^[66] Hitler ve Nazilerin iktidarı ele geçirmeden önce açıkça Hristiyanlık karşıtı görüşleri savunmamalarının başlıca nedeni, büyük çoğunluğu bir dereceye kadar dindar olduğundan, bunun pek çok Alman'ı yabancılaştıracağını bilmeleriydi.^[66] Nazi Almanyası döneminde Alman çocuklara Hitler'in "Tanrı tarafından gönderildiği" ve onun "inançları" ve "nurları" olduğu söylendi, bu da onu normal bir politikacıdan ziyade ilahi bir peygamber olarak tasvir etti.^[66]

1930'larda Hitler, Alman "ulusal yoldaşları" ile konuşurken mistik terimlerle konuşmaya başladı. Nazilerin Mart 1936'da Rheinland'ı yeniden silahlandırmasından sonra Hitler, "Ben bir uyurgezer güvencesiyle Tanrı'nın dikte ettiği yoldan gidiyorum" dedi.^[67] Mayıs 1936'da Lustgarten'de, "Bu insanlar arasında yaşayabildiğimiz için çok şanslıyız ve sizin Führer'iniz olmaktan gurur duyuyorum. Başka bir yerde bir kral olmaktansa, aranızdaki son ulusal yoldaş olmayı daha erken, bin kez daha erken yapardım. Ve bu gurur bugün beni her şeyden çok dolduruyor" dedi.^[68] Hitler, Eylül 1936'da, "Beni bu kadar milyonlar arasında bulmuş olmanız... çağımızın mucizesi! Ve ben sizi bulmuşum, bu Almanya'nın serveti!" dediğinde kendini Alman halkıyla özdeşleştirdi.^[69]

Sadakat ve bağlılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazi propagandasında lider kültünü ve Alman halkını güçlendirmek için farklı bağlılık türleri kullanıldı.^[70]

Tanrı'ya yemin ederim ki bu kutsal yeminde
koşulsuz itaat edeceğimi
Alman Reich ve halkının liderine,
Silahlı Kuvvetlerin Başkomutanı Adolf Hitler'e,
cesur bir asker olarak her zaman hazırlıklı olacağım
bu yemin için canımı vereceğim.

— Wehrmacht Adolf Hitler'e Sadakat Yemini

Yemin ederim: Sadık ve itaatkar olacağım Alman Reich'ının ve halkının lideri Adolf Hitler'e,
Yasayı gözetmek ve resmi görevlerimi vicdanen yerine getirmek için Tanrım bana yardım et!

— Kamu Görevlilerinin Adolf Hitler'e Yemini

Efsanenin önemli bir yönü, Hitler'in kendisine kişisel itaatti. Almanya Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg'un 2 Ağustos 1934'te ölümünden sonra Hitler, Başkanlık ve Şansölyelik makamlarını birleştirmeye karar verdi ve kendisini "Führer und Reichskanzler" ("Lider ve Reich Şansölyesi") ilan etti. Kısa bir süre sonra, Savaş Bakanı Werner von Blomberg, daha önce Almanya'ya yemin etmiş olan tüm askerî personelin, bunun yerine şahsen Hitler'e bağlılık ve bağlayıcı yemini etmelerini emretti. Sivil memurların da böyle bir yemin etmesi gerekiyordu.

Tüm Nazi Partisi üyeleri ve daha sonra memurlar ve ordu için zorunlu hale getirilen "Heil Hitler" selamı, Hitler'e tam bir bağlılığın simgesiydi.^[40]

1933 ve 1945 arasında, yaklaşık 4.000 şehir ve kasaba, Hitler'e sadakat göstermenin bir yolu olarak onu fahri vatandaş yaptı. İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden bu yana, birçoğu kararı iptal etti.^[71]

Hitler, özellikle Alman kadınları için popülerliğini sağlamanın bir yolu olarak özel hayatını Alman kamuoyundan kasıtlı olarak sakladı. Neden karısı olmadığı sorulduğunda ise "Almanya ile evliyim" cevabını veriyordu.^[72] Alman kadınları gerçekten onun bekar olduğuna ve Almanya'ya bağlı olduğuna inanıyordu.^[73] Birçok Alman kadını onu putlaştırdı ve ona genellikle erotik bir tarzda yazdı.^[74] Binlerce Alman kadın, onu bir anlığına görebilmek için Obersalzberg'de bulunan Berghof evinin önünde beklerdi; onu görünce çoğu kişi isterik krizine tutulur ve ona "Mein Führer, senden bir çocuğum olsun isterim" gibi sözlerle bağırırdı.^[74] Kadınların çoğu da onu öpmek için ona yeterince yaklaşmaya çalışır, ancak korumaları tarafından durdurulup sürüklenerek götürülürlerdi.^[74] Hitler'in metresi Eva Braun ile olan ilişkisi sımsıkı korunan bir sır olarak kaldı, çünkü Hitler kadınlar onun bir karısı olduğunu bilirlerse onlara olan çekiciliğini kaybedeceğine inanıyordu.^[74]

Hitler ve Alman gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazi propagandası, Alman gençliğine, özellikle Hitler Gençliği üyelerine aşılandı. Onlara hepsinin tek bir sınıfsız insan topluluğuna ait olduğu söylendi ve grup kimlikleri toplu yürüyüş, şarkı söyleme ve kamp yapma yoluyla pekiştirildi.^[75] Hitler, onları her zaman koruyacak bir baba figürü olarak tasvir edildi.^[75] Naziler, kendilerine refah ve güvenlik sağlayacak gençlerin koruyucuları oldukları imajını iletebildiler.^[75] Naziler yoğun propaganda sayesinde gençlerin hem kamusal hem de özel tutum ve davranışlarını kontrol edebildiler.^[75] Genç Almanlara ırkçı teoriler, Alman halkının üstünlüğü ile yoğun bir şekilde aşılandı.^[75] Alman gençliği, Hitler efsanesinin duygusal çekiciliğine en yatkın olanlardı.^[76] Deutsches Jungvolk'a giren on bir yaşındaki çocuklara göreve başladıkları ilk gün, "Bugünden itibaren hayatın Führer'e ait" deniliyordu.^[76]

Hitler'in özel fotoğrafçısı olan Heinrich Hoffmann, Hitler'in çocuklara değer verdiğini göstermek amacıyla 1934'te "Hitler Çevresindeki Gençlik" ("Jugend um Hitler") kitabını yayınladı.^[77]

Hitler'in karizmatik hitabı Alman gençliği arasında büyük bir çekiciliğe sahipti. Hitler Gençliği'nin eski bir üyesi olan Alfons Heck, kitabında şunları yazdı:

Histeri sınırında milliyetçi bir gurur çılgınlığına kapıldık. Dakikalarca, yüzümüzden yaşlar süzülerek tüm ciğerlerimizle bağırdık: Sieg Heil, Sieg Heil, Sieg Heil! O andan itibaren, bedenim ve ruhum ile Adolf Hitler'e aittim.^[78]

İradenin Zaferi'nde tasvir edildiği gibi, Hitler, Nürnberg'de Hitler Gençliğine bir konuşma yaptı ve şöyle dedi: "Birleşmiş bir ulus olmak istiyoruz ve siz, benim gençliğim, bu ulus olacaksınız. Gelecekte sınıflar ve kastlar görmek istemiyoruz ve onların aranızda gelişmesine izin vermemelisiniz. Bir gün, bir ulus görmek istiyoruz".

Hitler Gençliği'ne katılmak isteyen Alman erkek ve kız çocukları şunu söylemek zorundaydılar:, "Hitler Gençliği adına, Führer'e ve bayrağımıza karşı görevimi her zaman sevgi ve sadakatle yapacağıma yemin ederim. Tanrım bana yardım et."^[79] Daha sonra Hitler için öleceklerini söylediler:

Führerimizi temsil eden bu kan bayrağının huzurunda, tüm enerjimi ve gücümü ülkemizin kurtarıcısı Adolf Hitler'e adayacağıma yemin ederim. Onun için canımı vermeye hazırım, bu yüzden bana yardım et Tanrım.

— Hitler Gençlik Yemini, Adolf Hitler'e^[79]

Nazi propagandası, Hitler Gençliği üyelerine, Nazi rejimi hakkında herhangi bir eleştiride bulunan herkesi kınamalarını telkin etti.^[79] Onlara ırksal olarak üstün oldukları söylendi ve zamanla bu, aşağı gördükleri kişilere karşı açıkça bir kibir duygusu yarattı.^[79] Gençlere Aryanların üstünlüğü, üstün bir ırka ait oldukları ve Yahudilerin kültürleri yok eden aşağı bir ırk oldukları hakkında ırksal efsaneler aşıladılar.^[80] Naziler, tüm okulların, Tötonların üstünlüğünü vurgulayan ve gençleri Alman tarihi, edebiyatı, İskandinav ırkı ile ilgili şeyler, Aryan atalarının korunması ve Almanya'ya bağlılık konusunda eğitim almalarını teşvik eden sözde üstün bir Alman kültürü hakkında bir çalışma öğretmesini istedi.^[80]

Hitler Gençliği'nin lideri Baldur von Schirach, Hitler'i genellikle yarı dinî bir şekilde sunuyordu. Bir konuşmasında, "Yeni fikirler üreten entelektüel liderlere ihtiyacımız yok çünkü gençliğin tüm arzularının üst üste binen lideri Adolf Hitler'dir" dedi.^[81] Schirach haykırarak, "Senin adın Führer'im, gençliğin mutluluğudur, senin adın Führer'im, bizim için sonsuz yaşamdır".^[81]

1938'de Avusturya ile yapılan Anschluss sırasında, Hitler Gençliği üyelerine, "Evet, Führer, Adolf Hitler'e hizmet eden Führer, Almanya'ya hizmet eder, Almanya'ya hizmet eden ise Tanrı'ya hizmet eder" ve "Gençleri, Almanya, onu Tanrı'ya götürüyoruz" şeklinde konuştu.^[81]

Hitler, 1938'de söylediği gibi, gençleri yaşlandıklarında zamanla Nazilere dönüştürebileceğine inanıyor ve şunları söylüyordu: Bu erkek ve kız çocukları, organizasyonlarımıza on yaşlarında girerler ve genellikle ilk kez biraz temiz hava alırlar; Dört yıllık Genç Halktan sonra, dört yıl daha kaldığımız Hitler Gençliğine giderler. . . Ve hala tam Nasyonal Sosyalist olmasalar bile, İşçi Hizmetine gidiyorlar ve orada altı, yedi ay daha yumuşatılıyorlar. . .Ve sınıf bilinci ya da sosyal statü ne olursa olsun hala geride kalabilir. . .Wehrmacht bununla ilgilenecektir.^[82]

Hitler Gençliği üyeleri, ebeveynleri savaş sırasında Hitler'i eleştirirken bile Hitler'e sadık kaldılar.^[76] 1943'te, Almanlar askeri yenilgiler almaya başlayınca, SS Güvenlik Servisi (SD) raporları, birçok Hitler Gençliği üyesinin artık Nazi Partisine inanç göstermediğini, ancak Partiyi Hitler'den ayırdığını gösteriyor; bir rapor da, "Führer, Parti'nin temsilcisi değil, ama her şeyden önce Devletin Führer'idir ve her şeyden önce Wehrmacht'ın Yüksek Komutanı'dır" diyordu.^[76] Bununla birlikte, Führer efsanesi, Almanya'nın yenilgisi aşikar ve kaçınılmaz hale gelince, en güçlü olduğu Alman gençliği arasında bile zayıflamaya başladı.^[76]

Kültün sonu[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasından önce bile, efsane terk edilmeye başlandı, ancak savaşın sonuna kadar Alman halkının tamamı maruz kalmadı. Silahlanma ve Savaş Üretimi Bakanı Albert Speer anılarında Üçüncü Reich'ın İçinde 1939'da, Nazilerin konuşmalara katılmak için tezahürat yapan kalabalıklar organize etmesi gerektiğinden, efsanenin azalmaya başladığına dair bir his olduğunu yazdı:

Halkın ruh halindeki değişimi, 1939'da Almanya'nın her yerinde hissedilmeye başlayan moral çöküşü, Hitler'in iki yıl önce güvenebildiği yerde, tezahürat yapan kalabalıkları örgütlemenin gerekliliği açıkça görülüyordu. Üstelik bu arada kendisi de hayran kitlelerden uzaklaşmıştı. Wilhelmsplatz'daki bir kalabalık onun ortaya çıkması için haykırmaya başladığında, hâlâ ara sıra olduğu gibi, geçmişte olduğundan daha sık öfkeli ve sabırsız olma eğilimindeydi. İki yıl önce sık sık "tarihi balkona" çıkardı. Şimdi, bazen emir subaylarının, kendisini halka göstermesi ricasıyla yanına geldiklerinde, "Beni bununla rahatsız etmeyi bırakın!" diyordu.^[83]

Führer efsanesi, Hitler'in altı haftadan biraz daha uzun süreceğini düşündüğü Sovyetler Birliği'nin işgali olan Barbarossa Operasyonunu başlatmasından sonra terk edilmeye başlandı. Zaman geçtikçe ve 1943'teki Stalingrad Savaşı'ndan sonra Almanya askeri yenilgiler almaya başladıkça, Führer efsanesi deşifre olmaya başladı. Batı'daki başarılı Blitzkrieg zaferlerinden sonra Hitler'in askeri bir deha olduğu iddiasının yanlış olduğu görüldü, ancak Hitler'in kendisi yenilgilerden generallerini sorumlu tuttu.^[84][85] İlk kez, Hitler savaşı başlatmakla kişisel olarak suçlandı.^[86] Hitler daha içine kapandı ve bundan sonra Alman halkına nadiren konuşma yaptı.^[86] Goebbels, Hitler'i tüm aksiliklere rağmen sonunda zafere ulaşmış olan Büyük Frederick'in eşdeğeri olarak göstermeye çalıştı; ancak bu zamana kadar, çoğu Alman savaşı kaybedeceklerini biliyordu ve Hitler'in erken itirazı neredeyse tamamen kayboldu.^[86] Hitler efsanesinin çekiciliği, on yıldan fazla bir süredir Nazi propagandasıyla aşılanmış olduğundan, Alman gençliği arasında diğer Almanlardan daha fazla güçlü ve daha sadık kaldı.^[58]

Yine de, hava bombardımanlarının neden olduğu teröre karşı Müttefik güçlere olan nefret ve sonunda savaşı kazanacak yeni harika silahların yapılacağı vaatleri, bazı Almanları kısa bir süre için Hitler'e sadık kalmaya sevk etti.^[86] Hitler'e yapılan 20 Temmuz 1944'teki başarısız suikast girişimi, kısa ömürlü olmasına rağmen, Hitler'e sadakatin artmasına da yol açtı.^[86]

1920'lerde Hitler'in keskin destekçileri olan Eski Parti savaşçıları, savaşın kaybedildiği açıkken bile Führer efsanesine hala güçlü bir şekilde inanan son Almanlardı.^[87] Savaşçılar esas olarak Nazi rejiminden şu ya da bu şekilde kişisel olarak yararlanan insanlardan oluşuyordu.^[87] Hitler'e yönelik hayal kırıklığı, yakın gelecekte bir askeri zaferin mümkün görünüp görünmemesine bağlı olarak esnek kaldı.^[87] Nazi Almanyası'nın sonuna kadar, efsaneye "sarsılmaz bir inancı" olan bazı Naziler var oldu.^[87]

Birden fazla askeri yenilginin ardından ve sıradan Almanlar için Almanya'nın savaşı kaybedeceği aşikar hale geldiğinde, efsane terk edilmeye başladı ve Hitler'in popülaritesinde azalma baş gösterdi. Bunun bir örneği, 11 Mart 1945'te Bavyera'nın Markt Schellenberg kasabasında verilen bir raporda görülebilir:

Wehrmacht biriminin lideri konuşmasının sonunda Führer için Sieg Heil çağrısı yapınca, ne mevcut Wehrmacht, ne Volkssturm ne de sivil nüfustan izleyiciler tarafından karşılık görmedi. Kitlelerin bu sessizliği ... muhtemelen her şeyden daha iyi, halkın tutumlarını yansıtıyor.^[88]

Amerikalı gazeteci Howard K. Smith, Berlin'den Son Tren adlı kitabında şunları yazdı:

Hitler Efsanesinin kendisini bağladığı milyonlarca kişi arasında en çok kendini beğenmiş olanın Adolf Hitler'in kendisi olduğuna ikna olmuştum.^[89]

Tarihçi Lisa Pine'a göre, II. Dünya Savaşı'nın son aşamasında, Führer efsanesi "tamamen çöktü".^[34] Almanya'nın çöküşüyle uğraşmak ya da savaştan kaçmakla meşgul olduklarından, 1945'te çok az Alman sivil Hitler'in intiharının yasını tuttu. Hitler'in biyografisini yazan John Toland'a göre, Nazizm, lideri olmadan "bir balon gibi patladı".^[90][91]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Stalin kişi kültü

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ British historian Richard J. Evans wrote, "Despite the change of name, however, it would be wrong to see Nazism as a form of, or an outgrowth from, socialism….Nazism was in some ways an extreme counter-ideology to socialism".^[6] British historian Ian Kershaw wrote, "He [Hitler] was wholly ignorant of any formal understanding of the principles of economics. For him, as he stated to the industrialists, economics was of secondary importance, entirely subordinated to politics. His crude social-Darwinism dictated his approach to the economy, as it did his entire political “world-view.” Since struggle among nations would be decisive for future survival, Germany’s economy had to be subordinated to the preparation, then carrying out, of this struggle. This meant that liberal ideas of economic competition had to be replaced by the subjection of the economy to the dictates of the national interest. Similarly, any “socialist” ideas in the Nazi programme had to follow the same dictates. Hitler was never a socialist. But although he upheld private property, individual entrepreneurship, and economic competition, and disapproved of trade unions and workers’ interference in the freedom of owners and managers to run their concerns, the state, not the market, would determine the shape of economic development. Capitalism was, therefore, left in place. But in operation it was turned into an adjunct of the state."^[7]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bibliyografi

• Bessel, Richard (1987). Life in the Third Reich. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-215892-5. 
• Bullock, Alan (1990). Hitler: A Study in Tyranny. Penguin. ISBN 978-0140135640. 
• Bullock, Alan (1991). Hitler and Stalin: Parallel Lives. HarperCollins. ISBN 978-0-00-215494-9. 
• Bracher, Karl Dietrich (1991) [1971]. The German Dictatorship: The Origins, Structure and Consequence of National Socialism. Jean Steinberg tarafından çevrildi. Londra: Penguin Books. ISBN 0-14-013724-6. 
• Burleigh, Michael (2012). The Third Reich: A New History. Pan Macmillan. ISBN 978-0-330-47550-1. 
• Crew, David (2013). Nazism and German Society, 1933-1945. Routledge. ISBN 978-1-134-89107-8. 
• Ehrenreich, Eric (2007). The Nazi Ancestral Proof: Genealogy, Racial Science, and the Final Solution. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-11687-1. 
• Evans, Richard J. (2012a). The Coming of the Third Reich: How the Nazis Destroyed Democracy and Seized Power in Germany. Penguin Books Limited. ISBN 978-0-7181-9680-6. 
• Fritzsche, Peter (2009). Life and Death in the Third Reich. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03374-0. 
• Heck, Alfons (2001) [1985]. A Child of Hitler: Germany In The Days When God Wore A Swastika. Phoenix, Arizona: Renaissance House. ISBN 978-0-939650-44-6. 
• Hoffmann, Hilmar (1996). The Triumph of Propaganda: Film and National Socialism, 1933-1945. Berghahn Books. ISBN 978-1-57181-122-6. 
• Kater, Michael H. (2009). Hitler Youth. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03935-3. 
• Kershaw, Ian (2001a). Hitler 1889-1936: Hubris. Penguin Books Limited. ISBN 978-0-14-192579-0. 
• Kershaw, Ian (2008). Hitler, the Germans, and the Final Solution. Yale University Press. ISBN 978-0-300-14823-7. 
• Kershaw, Ian; Lewin, Moshe (1997). Stalinism and Nazism: Dictatorships in Comparison. Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-58378-4. 
• Kershaw, Ian (2012). The End: Hitler's Germany, 1944–45. Londra: Penguin. ISBN 978-0-14-101421-0. 
• Kershaw, Ian (2001c). The "Hitler Myth": Image and Reality in the Third Reich. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280206-4. 
• Şablon:Cite hellback
• Koch, H. W. (2000). The Hitler Youth: Origins and Development 1922-1945. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8154-1084-3. 
• Koonz, Claudia (2003). The Nazi Conscience. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01172-4. 
• Lambert, Angela (2007). The Lost Life of Eva Braun. Arrow. ISBN 978-0-09-945506-6. 
• Lepage, Jean-Denis G. G. (2009). Hitler Youth, 1922-1945: An Illustrated History. Jefferson, North Carolina: McFarland. ISBN 978-0-78-645281-1. 
• Lemmons, Russel (2014). Goebbels and Der Angriff. University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-4990-5. 
• McElligott, Anthony; Kirk, Tim; Kershaw, Ian (2003). Working Towards the Führer: Essays in Honour of Sir Ian Kershaw. Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-6733-4. 
• Nicholls, David; Nicholls, Gill (2000). Adolf Hitler: A Biographical Companion. ABC-CLIO. ISBN 978-0-87436-965-6. 
• Orlow, Dietrich (2010). The Nazi Party 1919-1945: A Complete History. Enigma Books. ISBN 978-0-9824911-9-5. 
• Peukert, Detlev (1987). Inside Nazi Germany: Conformity, Opposition, and Racism in Everyday Life. Yale University Press. ISBN 978-0-300-04480-5. 
• Pine, Lisa (2017). Hitler's 'National Community': Society and Culture in Nazi Germany. Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-4742-3881-6. 
• Rees, Laurence (2012). The Dark Charisma of Adolf Hitler. Ebury Publishing. ISBN 978-1-4481-1729-1. 
• Reeves, Nicholas (2004). The Power of Film Propaganda: Myth or Reality. A&C Black. ISBN 978-0-8264-3245-2. 
• Rosenbaum, Ron (1998). Explaining Hitler: The Search for the Origins of His Evil. New York: HarperPerennial. ISBN 0-06-095339-X. 
• Smith, Howard K. (1942). Last Train from Berlin. Knopf. 
• Speer, Albert (2009). Inside The Third Reich. Orion. ISBN 978-1842127353. 
• Steinweis, Alan E.; Rachlin, Robert D. (2013). The Law in Nazi Germany: Ideology, Opportunism, and the Perversion of Justice. Berghahn Books. ISBN 978-0-85745-781-3. 
• Toland, John (1992) [1976]. Adolf Hitler. New York: Anchor Books. ISBN 978-0-385-42053-2. 
• Ullrich, Volker (2016). Hitler: Ascent 1889–1939. Random House. ISBN 978-1-4481-9082-9. 
• Wachsmann, Nikolaus (2015). Hitler′s Prisons - Legal Terror in Nazi Germany. Yale University Press. ISBN 978-0-300-21729-2. 

Daha fazla okuma

• Bachrach, Susan D.; Luckert, Steven (2009). State of Deception: The Power of Nazi Propaganda. United States Holocaust Memorial Museum. ISBN 978-0-89604-714-3. 
• Bramsted, Ernest Kohn (1965). Goebbels and National Socialist Propaganda, 1925-1945. Cresset Press. ASIN B0000CMPLM. 
• Evans, Richard J. (2012b). The Third Reich in Power, 1933 - 1939: How the Nazis Won Over the Hearts and Minds of a Nation. Penguin Books Limited. ISBN 978-0-7181-9681-3. 
• Hamann, Brigitte (2011). Hitler's Vienna: A Portrait of the Tyrant as a Young Man. Bloomsbury USA. ISBN 978-1-84885-277-8. 
• Hirschfeld, Gerhard; Kettenacker, Lothar (1981). Der "Fuhrerstaat", Mythos und Realitat: Studien zur Struktur und Politik des Dritten Reiches ["Führer State", Myth and Reality: Studies on the Structure and Politics of the Third Reich] (Almanca). Klett-Cotta. ISBN 978-3-12-915350-5. 
• Kershaw, Ian (2001b). Hitler 1936-1945: Nemesis. Penguin Books Limited. ISBN 978-0-14-192581-3. 
• Stern, J. P. (1975). Hitler: The Führer and the People. University of California Press. ISBN 978-0-520-02952-1. 
• Welch, David (2002). The Third Reich: Politics and Propaganda. Psychology Press. ISBN 978-0-415-27508-8. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Nazi Propaganda: 1933-1945 (Alman Propaganda Arşivi) 18 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Propaganda Sergisi - Amerika Birleşik Devletleri Holokost Anıt Müzesi 18 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.