Aşı ile önlenebilir hastalık

Aşıyla önlenebilir bir hastalık, etkili bir önleyici aşının mevcut olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Eğer bir kişi aşıyla önlenebilir bir hastalığa yakalanır ve bu hastalıktan ölürse bu ölüm, aşıyla önlenebilir bir ölüm olarak kabul edilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından takip edilen en yaygın ve ciddi aşıyla önlenebilir hastalıklar şunlardır: difteri, Haemophilus influenzae serotip b enfeksiyonu, hepatit B, kızamık, menenjit, kabakulak, boğmaca, çocuk felci, kızamıkçık, tetanos, tüberküloz ve sarıhumma.^[1] DSÖ, aşıyla önlenebilir 31 enfeksiyonu önlemek ya da önlenmesine ve kontrolüne katkıda bulunmak için lisanslı aşıların mevcut olduğunu bildirmektedir.^[2]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

2012 yılında Dünya Sağlık Örgütü aşılamanın her yıl 2,5 milyon ölümü önlediğini tahmin etmiştir.^[2] %100 bağışıklama ve aşıların %100 etkinliği ile, çoğu gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere, küçük çocuklar arasındaki yedi ölümden biri önlenebilir ve bu da konuyu önemli bir küresel sağlık sorunu haline getirir.^[1] Aşıyla önlenebilir ölümlerin %98'inden dört hastalık sorumludur: kızamık, Haemophilus influenzae serotip b, boğmaca ve neonatal tetanos.^[1]

DSÖ'nün Bağışıklama Gözetim, Değerlendirme ve İzleme programı, aşılarla önlenebilecek hastalıklardan kaynaklanan hastalık ve ölümlerin azaltılmasında programların ve aşıların güvenliğini ve etkinliğini izler ve değerlendirir.^[3]

Aşıyla önlenebilir ölümler genellikle aşının zamanında temin edilememesinden kaynaklanmaktadır. Bunun nedeni mali kısıtlamalar veya aşıya erişimin olmaması olabilir. Genel olarak tavsiye edilen bir aşı, ciddi alerjiler veya hasarlı bağışıklık sistemi nedeniyle az sayıda insan için tıbbi olarak uygun olmayabilir. Ayrıca, belirli bir hastalığa karşı bir aşı, belirli bir ülkede genel kullanım için önerilmeyebilir veya yalnızca küçük çocuklar veya yaşlı yetişkinler gibi belirli popülasyonlara önerilebilir. Her ülke, kendi bölgesinde yaygın olan hastalıklara ve sağlık hizmeti önceliklerine dayanarak kendi bağışıklama önerilerini yapar. Aşıyla önlenebilir bir hastalık bir ülkede yaygın değilse o ülkede yaşayanların bu hastalığa karşı aşı olma olasılığı düşüktür. Örneğin, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri sakinleri sarıhummaya karşı rutin olarak aşı olmamakta, bu da onları sarıhumma riskinin en yüksek olduğu bölgelere (endemik veya geçiş bölgeleri) seyahat ettiklerinde enfeksiyona karşı savunmasız bırakmaktadır.^[4]^[5]

Aşıyla önlenebilir hastalıklar listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

DSÖ, aşısı mevcut olan 34 hastalığı listelemektedir:^[2]

İnsan dışı canlılarda kullanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Laboratuvarda diğer hayvanlar üzerinde gösterilen aşıyla önlenebilir hastalıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Fareler üzerinde Enterococcus gallinarum (bakterilerin tetiklediği otoimmün hastalığı önlemek için)^[7]^[8]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan hastalıkları ölümcüllük oranları listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c "WHO | Vaccine-preventable diseases". 7 Temmuz 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b ^c "Global Vaccine Action Plan". www.who.int (İngilizce). 19 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.
^ "Immunization Surveillance, Assessment and Monitoring". 7 Temmuz 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009.
^ "Canadian Immunization Guide: Part 4. Immunizing agents". www.canada.ca. 25 Mart 2021. 25 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.
^ "Vaccine-Preventable Diseases - Yellow Fever". vaccineinformation.org. 7 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.
^ ^a ^b "Vaccine-preventable Diseases". www.who.int (İngilizce). 4 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.
^ Wein, Harrison (26 Mart 2018). "Gut microbe drives autoimmunity". National Institutes of Health (NIH). 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
^ Kashef, Ziba (8 Mart 2018). "The enemy within: Gut bacteria drive autoimmune disease". YaleNews. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Vaccine-preventable diseases ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[Vaccine-preventable_diseases-1] "WHO | Vaccine-preventable diseases". 7 Temmuz 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[WHOglobal-2] "Global Vaccine Action Plan". www.who.int (İngilizce). 19 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.

[urlWHO_|_Immunization_surveillance,_assessment_and_monitoring-3] "Immunization Surveillance, Assessment and Monitoring". 7 Temmuz 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009.

[4] "Canadian Immunization Guide: Part 4. Immunizing agents". www.canada.ca. 25 Mart 2021. 25 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.

[5] "Vaccine-Preventable Diseases - Yellow Fever". vaccineinformation.org. 7 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.

[who.int2-6] "Vaccine-preventable Diseases". www.who.int (İngilizce). 4 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023.

[7] Wein, Harrison (26 Mart 2018). "Gut microbe drives autoimmunity". National Institutes of Health (NIH). 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.

[8] Kashef, Ziba (8 Mart 2018). "The enemy within: Gut bacteria drive autoimmune disease". YaleNews. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Aşı ile önlenebilir hastalık nedir?, Aşı ile önlenebilir hastalık anlamı nedir?, Aşı ile önlenebilir hastalık ne demektir?