İtalya tarihi
Erken Tarih öncesi İtalya Etrüskler (12th–6th c. BC) Magna Graecia (8th–3rd c. BC)
Antik Roma Krallık (753 BC–509 BC) Cumhuriyet (509 BC–27 AD) İmparatorluk (27 AD–286 AD) Roma İtalyası Batı İmparatorluğu (286 AD–476 AD) İtalya praetoria idaresi
Roma sonrası krallıkları Odoacer 476-493 Ostrogotlar 493-553 Vandallar 435-534 Lombardlar (bağımsız) 565-774
Orta Çağ Sicilya Emirliği Papalık Lombard Napoli Sardinya Krallığı Floransa Denizci cumhuriyetler Amalfi (958-1037)  · Ancona (1000-1532)  · Cenova (1005-1815)  · Pisa (1016-1406)  · Ragusa (1358-1808)  · Venedik (697-1797)
Yeni Çağ Rönesans İtalya Savaşları Cumhuriyet  · Krallık Risorgimento
20. Yüzyıl İtalya Krallığı Faşist İtalya İtalyan Sosyal Cumhuriyeti İtalyan Cumhuriyeti
Özel Konular İtalya'nın askeri tarihi İtalya'nın kültürel tarihi İtalya'nın ekonomik tarihi İtalya'nın sosyal tarihi
g t d

İtalya, 1861'de birleşip tek bir devlet olana kadar, şehir devletleri, cumhuriyetler ve diğer bağımsız oluşumlardan meydana geliyordu. Aşağıda, İtalya'daki oluşumların tarihsel bir listesi bulunmaktadır. Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasının ve Orta Çağ'ın gelişinin ardından (özellikle 11. yüzyıldan itibaren), İtalya Yarımadası çok sayıda devlete bölündü. Bu devletlerin çoğu, İtalya Yarımadası'ndaki gücü dengeleyen büyük siyasi birimlerde birleşti: Papalık Devleti, Venedik Cumhuriyeti, Floransa Cumhuriyeti, Milano Dükalığı, Napoli Krallığı ve Sicilya Krallığı. Diğer tüm İtalyan devletlerinden farklı olarak Venedik ve Ceneviz cumhuriyetleri, deniz güçleri ve ticaret ağları sayesinde İtalyan Yarımadası'ndaki bölgesel fetihlerin ötesine geçerek Akdeniz ve Karadeniz'deki çeşitli bölgeleri fethettiler.^[1][2]

Arkaik dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

• Etrüskler
• İtalikler:
  • Latino-Faliskan dilleri:
    • Latinler (Roma Krallığı)
      • Romalılar
    • Falisci
  • Osko-Umbriyalılar, (Sabelyalar olarak da bilinir):
    • Umbriyalılar
      • Marsi
      • Umbri
      • Volsci
    • Oscalılar
      • Marrukinler
      • Osciler
        • Aurunciler
        • Ausoneler
        • Campanialılar
      • Paeligniler
      • Sabinler
    • Samnitikler
      • Bruttiiler
      • Frentaniler
      • Lukanlar
      • Samnitler
        • Pentriler
        • Caraceniler
        • Caudiniler
        • Hirpiniler
    • Diğer:
      • Aequi
      • Fidenates
      • Hernici
      • Picenler
      • Vestini
      • Siciller
      • Veneticler
• Liguryalılar
• Sardinyalılar
• İtalyotlar

Klasik İtalya[değiştir | kaynağı değiştir]

• Roma Krallığı
• Roma Cumhuriyeti
• Roma İmparatorluğu

Erken Orta Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

• İtalya Krallığı
• Ostrogot Krallığı
• Lombardlar Krallığı
• Roma Dükalığı (Bizans İmparatorluğu'na bağlı olarak)
• Ravenna Eksarhlığı
• Kartaca Eksarhlığı
• Sicilya Theması
• İtalya Katepanlığı
• Benevento Dükalığı
• Spoleto Dükalığı
• Napoli Dükalığı
• Papalık Devleti
• Venedik Cumhuriyeti

İleri Orta Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta ve Kuzey İtalya'daki devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Papalık Devleti
• Venedik Cumhuriyeti
• Ceneviz Cumhuriyeti
• Pisa Cumhuriyeti
• Floransa Cumhuriyeti
• Lucca Cumhuriyeti
• Siena Cumhuriyeti
• Ancona Cumhuriyeti
• Noli Cumhuriyeti
• Ragusa Cumhuriyeti
• San Marino

Güney İtalya'daki devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Benevento Prensliği
• Salerno Prensliği
• İtalya Katepanlığı (Bizans İmparatorluğu'na bağlı)
• Capua Prensliği
• Gaeta Dükalığı
• Napoli Dükalığı
• Amalfi Cumhuriyeti
• Sorrento Dükalığı
• Sicilya Emirliği (Fâtımîler'e bağlı)
• Sicilya Kontluğu
• Puglia ve Kalabriya Kontluğu
• Sicilya Krallığı

Kutsal Roma İmparatorluğu'na bağlı eyaletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• İtalya Krallığı
• Milan Komünü
• Toskana Marklığı
• Verona Marklığı
• Treviso Marklığı
• İvrea Marklığı
• Turin Marklığı
• Montferrat Marklığı
• Ceneviz Marklığı
• Aquileia Patrikliği (Friuli Marklığı, İstirya Marklığı)
• Spoleto Dükalığı
• Brixen Prens-Piskoposluğu
• Trent Prens-Piskoposluğu
• Savoy Kontluğu
• Gorizya Kontluğu
• Saluzzo Margravlığı
• Ceva Margravlığı
• İncisa Margravlığı
• Finale Margravlığı

Sardinya Orta Çağ Krallıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Agugliastra Hakimliği
• Arborea Hakimliği
• Cagliari Hakimliği
• Gallura Hakimliği
• Logudoro Hakimliği

Geç Orta Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Papalık Devleti
• Venedik Cumhuriyeti
• Floransa Cumhuriyeti
• Napoli Krallığı
• Milano Dükalığı
• Ceneviz Cumhuriyeti

Küçük devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sardinya ve Korsika Krallığı
• Sicilya Krallığı
• Ferrara Dukalığı
• Modena ve Reggio Dükalığı
• Brixen Prens-Piskoposluğu
• Trent Prens-Piskoposluğu
• Bastia Margravlığı
• Ceva Margravlığı
• Finale Margravlığı
• Fosdinovo Margravlığı
• İncisa Margravlığı
• Mantova Margravlığı
• Massa Margravlığı
• Saluzzo Margravlığı
• Montferrat Margravlığı
• Asti Kontluğu
• Correggio Kontluğu
• Gorizia Kontluğu
• Guastalla Kontluğu
• Masserano Kontluğu
• Mirandola Kontluğu
• Montechiarugolo Kontluğu
• Novellara Kontluğu
• Pitigliano Kontluğu
• Santa Fiora Kontluğu
• Savoy Kontluğu (1416'da Savoy Dükalığı oldu)
• Nice Kontluğu (Savoy'la şahsi birlik içinde)
• Scandiano Kontluğu
• Sovana Kontluğu
• Tende Kontluğu
• Urbino Kontluğu (1443'te Urbino Dükalığı oldu)
• Altın Ambrosi Cumhuriyeti
• Ancona Cumhuriyeti
• Cospaia Cumhuriyeti
• Lucca Cumhuriyeti
• Noli Cumhuriyeti
• Ragusa Cumhuriyeti
• San Marino Cumhuriyeti
• Siena Cumhuriyeti

İtalya Savaşları sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Cateau Cambrésis Anlaşması, 1559'daki İtalya Savaşları'nı sona erdirdi. Sicilya, Sardinya, Napoli (Presidi Eyaleti dahil) krallıkları ve Milano Dükalığı, İspanyol Habsburgların kontrolüne bırakıldı. Fransa birçok kalenin ve özellikle Saluzzo Margravlığı'nın kontrolünü elinde tutuyordu. Bölgenin en güçlüleri olan Venedik Cumhuriyeti, Toskana Dükalığı, Savoy eyaleti, Ceneviz Cumhuriyeti ve Papalık Devleti gibi diğer tüm İtalyan devletleri bağımsız kaldı. Mantova'daki Gonzaga, Modena ve Ferrara'daki Este ve Parma ve Piacenza'daki Farnese önemli hanedanlar olarak kalmaya devam etti. İtalya'nın Kuzeyi'nin bazı kısımları Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir parçası olarak kalmaya devam etti.^[3][4][5]

Büyük devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Papalık Devleti
• Venedik Cumhuriyeti
• Toskana Büyük Dükalığı
• Napoli Krallığı
• Ceneviz Cumhuriyeti
• Savoy Dükalığı
• Milano Dükalığı

Küçük devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sardinya Krallığı (İspanyol İmparatorluğu'na bağlı)
• Sicilya Krallığı
• Brixen Prens-Piskoposluğu
• Trent Prens-Piskoposluğu
• Piombino Prensliği
• Monako
• Mantova Dükalığı
• Ferrara Dükalığı
• Modena ve Reggio Dükalığı (Ferrara Dükalığı ile şahsi birlik)
• Parma ve Piacenza Dükalığı
• Castro Dükalığı
• Urbino Dükalığı
• Bastia Margravlığı
• Castiglione Margravlığı (1609'da Castiglione Prensliği oldu)
• Finale Margravlığı
• Fosdinovo Margravlığı
• Massa Margravlığı (1568'de Massa Prensliği oldu)
• Carrara Margravlığı (Massa Margravlığı ile şahsi birlik)
• Masserano Margravlığı
• Montferrat Margravlığı
• Sabbioneta Margravlığı
• Torriglia Margravlığı
• Correggio Kontluğu (1616'da Correggio Prensliği oldu)
• Guastalla Kontluğu
• Pitigliano Kontluğu
• Mirandola Kontluğu
• Montechiarugolo Kontluğu
• Novellara Kontluğu
• Aziz Fiora Kontluğu
• Tende Kontluğu
• Hospitalier Maltası
• Ancona Cumhuriyeti
• Cospaia Cumhuriyeti
• Lucca Cumhuriyeti
• Noli Cumhuriyeti
• Ragusa Cumhuriyeti
• San Marino Cumhuriyeti

18. Yüzyıldaki İspanya Veraset Savaşı sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

18. yüzyıldaki İspanya Veraset Savaşı'nın ve Medici Hanedanı'nın yok olmasının ardından Toskana Büyük Dükalığı, Habsburg-Lorraine Hanedanı'nın yönetimine girdi. Orta ve Kuzey İtalya'daki Parma ve Mantova gibi bazı küçük dükalıklar Avusturya monarşisine geçti. Güney İtalya, Bourbon Hanedanı'nın Bourbon-Sicilyateyn Hanedanı olarak bilinen alt şubesine geçti. Ceneviz, Savoy, Modena ve Lucca gibi diğer devletlerin hükûmetleri değişmeden kaldı. Medici, Farnese, Gonzaga, Este ve Cybo gibi hanedanlar dahil olmak üzere birçok İtalyan hanedanı 18. yüzyılda yok oldu.

Büyük devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Papalık Devleti
• Venedik Cumhuriyeti
• Toskana Büyük Dükalığı (1737'den sonra Habsburg-Lorraine Hanedanı'nın yönetimine girdi)
• Napoli Krallığı (1714'ten 1735'e kadar Habsburglar'ın; bundan sonraki yıllarda da Bourbon-Sicilyateyn yönetimi altında Sicilya ile şahsi birlik içinde)
• Ceneviz Cumhuriyeti
• Savoy Dükalığı
• Milano Dükalığı (Habsburglar'ın yönetimi altında)

Küçük devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sardinya Krallığı (1714'ten 1720'ye kadar Habsburg Monarşisi altında; daha sonra Savoy'la şahsi birlik)
• Sicilya Krallığı (1714'ten 1720'ye kadar Savoy yönetimi; 1720'den 1734'e kadar Habsburg Monarşisi; daha sonra ise Bourbon-Sicilyateyn Hanedanı yönetimindeki Napoli Krallığı ile şahsi birlik altında)
• Mantova Dükalığı (1708'e kadar Gonzaga Hanedanı, daha sonra ise Habsburg Monarşisi tarafından yönetildi)
• Parma ve Piacenza Dükalığı (1734'ten 1748'e kadar Habsburg Monarşisi, daha sonra Bourbon-Parma Hanedanı'nın yönetimi altında)
• Guastalla Dükalığı (1748'den sonra Parma ile şahsi birlik içinde)
• Modena ve Reggio Dükalığı
• Massa ve Carrara Dükalığı (1731'den sonra Modena ile şahsi birlik içinde)
• Mirandola Dükalığı (1710'dan sonra Modena ile şahsi birlik içinde)
• Brixen Prens-Piskoposluğu
• Trent Prens-Piskoposluğu
• Masserano Prensliği
• Torriglia Prensliği
• Piombino Prensliği
• Monako
• Montferrat Dükalığı (1708'den sonra Savoy Hanedanı yönetimine girdi)
• Fosdinovo Margravlığı
• Bastia Margravlığı
• Lucca Cumhuriyeti
• San Marino
• Ragusa Cumhuriyeti
• Noli Cumhuriyeti
• Cospaia Cumhuriyeti
• Fiume Şehri ve Bölgesi

Bu devletlerin, 18. yüzyılın sonlarında nüfusları ve diğer askerî istatistikler şu şekildeydi:^[6]

• Napoli Krallığı (Sicilya'da dahil): 6.000.000 (Napoli'de 400.000), 60.000 ve 80.000 arası bir ordu, 2 sıra gemi ve birkaç fırkateyn
• Venedik Cumhuriyeti: 3.500.000 (Venedik'te 140.000), 30.000 kişilik daimi ordu, en az 54 silahtan oluşan 12-15 arası fırkateyn ve brik
• Sardinya Krallığı: 2.900.000 (ana topraklarda 2.400.000 ve adalarda 500.000), 12-15 müstahkem şehir ve kasaba (en büyüğü 80.000 askerle Torino), 25.000 kişilik daimi ordu, savaş zamanında bu sayı 50.000'e, hatta milislerle birlikte 100.000'e çıkabilir
• Papalık Devleti: 2.400.000 (Roma'da 140,000), 6.000 ve 7.000 arası kişilik daimi bir ordu
• Avusturya Lombardiyası (Milano Dükalığı, Mantova Dükalığı ve bazı küçük bölgeler): 1.100.000 (Milano'da 40.000)
• Toskana Büyük Dükalığı: 1.000.000 (Floransa'da 80.000), 6.000 kişilik daimi bir ordu ve 3 fırkateynden oluşan bir donanma
• Ceneviz Cumhuriyeti: 500.000 (Cenova'da 100.000)
• Parma Dükalığı: 500.000 (Parma'da 40.000), 2.500 ve 3.000 arası kişilik daimi bir ordu
• Modena Dükalığı: 350.000 (Modena'da 20.000), 5.000 ve 6.000 arası kişilik daimi bir ordu
• Lucca Cumhuriyeti: 100.000

Toplam: 18.3 milyon

Napolyonik Dönem (1792-1815)[değiştir | kaynağı değiştir]

Devrimci Fransa'nın kardeş cumhuriyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Alba Cumhuriyeti
• Ancona Cumhuriyeti
• Asti Cumhuriyeti
• Bergamo Cumhuriyeti
• Bologna Cumhuriyeti
• Brescia Cumhuriyeti
• Cisalpin Cumhuriyeti
• Cispadane Cumhuriyeti
• Crema Cumhuriyeti
• İtalya Cumhuriyeti
• Ligurya Cumhuriyeti
• Lucca Jakoben Devleti
• Parthenope Cumhuriyeti
• Pescara Cumhuriyeti
• Piyemonte Cumhuriyeti
• Roma Cumhuriyeti
• Subalpin Cumhuriyeti
• Tiberina Cumhuriyeti
• Transpadan Cumhuriyeti

Fransa'yla şahsi birlik[değiştir | kaynağı değiştir]

• İtalya Krallığı

Birinci Fransız İmparatorluğu'na bağlı devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Etrurya Krallığı
• Napoli Krallığı
• Lucca ve Piombino Prensliği
• Benevento Prensliği
• Pontecorvo Prensliği

Diğer devletler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sardinya Krallığı
• Sicilya Krallığı
• Elba Prensliği (sürgünde olan İmparator Napolyon'un yönetiminde kalıtsal olmayan bir monarşik yönetimle idare edildi)
• Cospaia Cumhuriyeti
• San Marino

Napolyon sonrası dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci Fransız İmparatorluğu'nun yenilgisinin ardından, Avrupa kıtasının yeniden çizilmesi için Viyana Kongresi (1815) toplandı. Kongre ile, İtalya'da Napolyon öncesindeki gibi başta Avusturya olmak üzere Avrupalı güçler tarafından doğrudan yönetilen veya onlara bağımlı bir şekilde yönetilen bağımsız hükûmetler yeniden kuruldu. Ayrıca kongreyle İtalya'daki iki büyük cumhuriyet son bulmuş oldu: Ceneviz Cumhuriyeti, Sardinya Krallığı tarafından ilhak edildi ve Venedik, Milano ile birlikte Avusturya İmparatorluğu'na bağlı yeni bir krallığa dahil edildi.

O zamanlar, İtalya'nın birleşmesi mücadelesinin özellikle Habsburglara karşı yürütüldüğü düşünülüyordu, çünkü onlar günümüz İtalyası'nın ağırlıklı olarak İtalyanca konuşulan kuzeydoğu bölümünü doğrudan kontrol ediyorlardı ve İtalyan birleşmesine karşı duran en büyük güçtüler. Avusturya İmparatorluğu, imparatorluk topraklarının diğer kısımlarının yanı sıra İtalyaa Yarımadası'ndaki topraklarında büyüyen milliyetçi ayaklanmaları şiddetle bastırdı.

• Papalık Devleti
• Sardinya Krallığı
• Sicilyateyn Kraliyeti
• Lombardiya-Venedik Krallığı (Avusturya İmparatorluğu'na bağlı)
• İlirya Krallığı (Avusturya İmparatorluğu'na bağlı)
• Toskana Büyük Dükalığı
• Parma, Piacenza ve Guastalla Dükalığı
• Modena ve Reggio Dükalığı
• Massa ve Carrara Dükalığı
• Lucca Dükalığı
• Monako
• San Marino
• Cospaia Cumhuriyeti
• San Marco Cumhuriyeti
• Roma Cumhuriyeti
• Orta İtalya Birleşik Devletleri

Birleşme öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• İtalya Krallığı
• San Marino
• İtalyan Carnaro Krallığı
• Fiume Özgür Devleti
• İtalyan Sosyal Cumhuriyeti
• Trieste Serbest Bölgesi

İtalyan Partizan Cumhuriyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyan Partizan Cumhuriyetleri, İtalyan partizanlar tarafından 1944'te II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası ve İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin yönetiminden ve işgalinden kurtarılan geçici yönetimlerdi. Kısa ömürlü oldular. Çoğu, kuruluşlarından birkaç hafta sonra Wehrmacht tarafından fethedildi ve İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'ne yeniden dahil edildi.

• Alba Cumhuriyeti (10 Kasım - 2 Kasım)
• Alto Monferrato Cumhuriyeti (Eylül - 2 Aralık)
• Alto Tortonese Cumhuriyeti (Eylül - Aralık)
• Bobbio Cumhuriyeti (7 Temmuz - 27 Ağustos)
• Cansiglio Cumhuriyeti (Temmuz - Eylül)
• Carnia Cumhuriyeti (26 Eylül - 10 Ekim)
• Carniola Cumhuriyeti (2 Şubat - Mart 1944)
• Oriental Friuli Cumhuriyeti (30 Haziran - Eylül)
• Pigna Cumhuriyeti (18 Eylül 1944 - 8 Ekim 1944)
• Langhe Cumhuriyeti (Eylül - Kasım)
• Montefiorino Cumhuriyeti (17 Haziran - 1 Ağustos)
• Ossola Cumhuriyeti (10 Eylül - 23 Ekim)
• Torriglia Cumhuriyeti (26 Haziran - 27 Kasım)
• Ceno Vadisi Cumhuriyeti (10 Haziran - 11 Temmuz)
• Enza ve Parma Vadisi Cumhuriyeti (Haziran - Temmuz)
• Maira ve Varaita Vadisi Cumhuriyeti (Haziran - 21 Ağustos)
• Taro Vadisi Cumhuriyeti (15 Haziran - 24 Temmuz)
• Lanzo Vadisi Cumhuriyeti (25 Haziran - Eylül)
• Sesia Vadisi Cumhuriyeti (11 Haziran - 10 Temmuz)
• Varzi Cumhuriyeti (19/24 Eylül - 29 Kasım)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• İtalyan şehir devletleri
• Denizci cumhuriyetler
• İtalya tarihi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]