Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. Kaynak ara: "Ölçü aleti" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Haziran 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Ölçü aleti, fiziksel nicelik ölçmeye yarayan bir cihazdır. Fiziksel bilimler, kalite güvencesi ve mühendislikte kullanılan ölçme; gerçek şeylerin ve olayların, fiziksel niceliklerini elde etme ve kıyaslama etkinliğidir. Yerleşik standart nesneler ve olaylar ölçü birimleri olarak kullanılır ve ölçme işlemi; üzerinde çalışılan unsur ve bununla ilişkili ölçü birimi hakkında bir sayı verir. Ölçü aracının kullanımını tanımlayan araçlar ve formel test yöntemleri, elde edilen sayıların arasındaki ilişkilerin vasıtalarıdır.

Tüm ölçü araçları araç hatası ve ölçüm belirsizliğine çeşitli düzeylerde yatkındır.

Bilim insanları, mühendisler ve diğerleri, ölçümlerini yapabilmek için çok çeşitlilikte aletlere ihtiyaç duyarlar. Bu aletler; cetvel ve kronometre gibi basit cisimlerden, elektron mikroskobu ve parçacık hızlandırıcı gibi karmaşık cihazlara kadar değişkenlik gösterir. Sanal cihazlar, çağdaş ölçü araçlarının geliştirilmesinde geniş ölçüde kullanılır.

Zaman[değiştir | kaynağı değiştir]

Güneş saati, geçmiş çağlarda sık kullanılan bir zaman ölçme aletiydi. Günümüzde genel olarak kullanılan ölçme aletleri saat ve kol saatidir. Yüksek hassasiyet düzeyinde zaman ölçümleri için atom saati kullanılır.

Enerji[değiştir | kaynağı değiştir]

Enerji, enerji sayacı ile ölçülür. Enerji sayaçlarına örnek olarak:

Elektrik sayacı[değiştir | kaynağı değiştir]

Elektrik sayacı, enerjiyi kilowatt saat olarak doğrudan ölçer.

Gaz sayacı[değiştir | kaynağı değiştir]

Gaz sayacı, kullanılan gazın hacmini kaydederek dolaylı yoldan ölçer. Ölçümden elde edilen değer, gazın enerji değeriyle çarpılarak harcanan enerjiye çevrilebilir.

Güç (enerji akısı)[değiştir | kaynağı değiştir]

Enerji değiş tokuşu yapan bir fiziksel sistem, birim zamanda yapılan enerji değiş tokuşu ile açıklanabilir. Bu, enerji akısı olarak da bilinir.

Güç değerlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (güç).

Aksiyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Aksiyon, işlem süresince geçen zamandaki (enerji üzerine zaman integrali) toplam enerjiyi tanımlar. Açısal momentumunkiyle aynı boyuta sahiptir.

• Foto tüp, ışığın ölçülmüş hareketinin (Planck sabiti) hesaplanmasına izin veren bir voltaj ölçümü sağlar. (bakınızfotoelektrik etki)

Mekanik[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu kavram, klâsik mekanik ve sürekli ortamlar mekaniğinde bulunan temel kemiyetleri kapsar. ancak sıcaklıkla ilişkili soruları veya kemiyetleri hariç tutmaya çalışır.

Uzunluk (mesafe)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Uzunluk, mesafe veya menzil ölçü cihazları

Uzunluk birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (uzunluk)

Alan[değiştir | kaynağı değiştir]

• Planimetre

Alan birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (alan)

Hacim[değiştir | kaynağı değiştir]

• Yüzme ağırlığı (katılar)
• Taşırma kabı (katılar)
• Ölçü kabı (taneli katılar, sıvılar)
• Akış metre cihazları (sıvılar)
• Dereceli silindir (sıvılar)
• Pipet (sıvılar)
• Ödyometre, basınçlı gaz haznesi (gazlar)

Katı maddenin yoğunluğu biliniyorsa, hacim hesaplamak için tartma işlemi.

Hacim birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (hacim)

Kütle veya hacim akış ölçümü[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gaz sayacı
• Kütle akış metresi
• Ölçme pompası
• Su sayacı

Hız (uzunluk akısı)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hava hızı göstergesi
• Polis radarı, Doppler etkisiyle dolaylı yoldan hız ölçmede kullanılan bir Doppler radarıdır.
• Hız göstergesi
• Takometre (dönme hızı)
• Takimetre
• Varyometre

Hız birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (hız)

İvme[değiştir | kaynağı değiştir]

• İvmeölçer

Kütle[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kantar
• Ağırlık kontrol makinesi
• Katarometre
• Terazi
• Atalet kantarı
• Kütle spektrometrisi kütleyi değil, kütle yük oranını ölçer.

Kütle birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (kütle)

Doğrusal momentum[değiştir | kaynağı değiştir]

• Balistik sarkaç

Kuvvet (doğrusal momentum akısı)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kuvvet ölçer
• Yaylı terazi
• Gerilme mastarı
• Torsiyon kantarı
• Tribometre

Basınç (doğrusal momentumun akı yoğunluğu)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Anemometre (rüzgârın hızını belirlemede kullanılır)
• Barometre (atmosfer basıncını ölçmede kullanılır)
• Manometre, bakınız: basınç ölçümü
• Pitot tüpü (hız belirlemede kullanılır)
• Lastik basıncı ölçer (otomotiv sanayide kullanılır)

Basınç birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (basınç)

Açı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sürveyan pusulası
• Yakup'un çubuğu
• Gonyometre
• Grafometre
• İletki
• Kadran
• Yansıtıcı aletler
  • Oktant
  • Sekstant
• Teodolit

Açısal hız veya birim zamanda dönme[değiştir | kaynağı değiştir]

• Stroboskop
• Takometre

Açısal hız birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (açısal hız)

Frekans sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (frekans)

Tork[değiştir | kaynağı değiştir]

• Dinamometre
• Prony freni
• Tork anahtarı

Üç boyutlu uzayda konumlandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Navigasyon hakkındaki kısma bakınız.

Düzey[değiştir | kaynağı değiştir]

• Nivo
• Lazerli nivo
• Su terazisi

Yön[değiştir | kaynağı değiştir]

• Jiroskop

Mekanik nicelikler tarafından taşınan enerji, mekanik iş[değiştir | kaynağı değiştir]

• Balistik sarkaç, dolaylı yoldan hesaplamayla veya ölçmeyle

Elektrik, elektronik ve elektrik mühendisliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Elektriksel yükle ilgili değerlendirmeler; elektrik ve elektroniğe hükmeder. Elektriksel yük, elektromanyetik alan vasıtasıyla birbirleriyle etkileşime girer. Eğer yük hareket etmiyorsa, o alana elektriksel alan denir. Yükler hareket ederek, özellikle elektriksel olarak nötr iletkende elektrik akımı oluşturuyorsa, o alana manyetik alan denir. Elektriğe nitelik (potansiyel) verilebilir ve elektriksel yük, elektriğin maddemsi özelliğidir. Temel elektrodinamikte enerji (veya güç); potansiyelin, o potansiyeldeki elektriksel yük (veya akım) miktarıyla çarpılması ile hesaplanır: potansiyel x yük (veya akım). (Bakınız: Klasik elektromanyetizma ve Elektromanyetizmanın eşdeğişim formülasyonu)

Elektrik yükü[değiştir | kaynağı değiştir]

• Elektrometre, triboelektrik etkisine yol açan temas elektriklenmesi fenomenini yeniden onaylamak için kullanılır.
• Torsiyon balansı, Coulomb tarafından elektriksel yük ve kuvvet arasında ilişki kurabilmek için kullanılmıştır.

Elektriksel yük birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (elektriksel yük)

Elektrik akımı (yük akımı)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ampermetre
• Pens ampermetre
• Galvanometre

Voltaj (elektrik potansiyeli farkı)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Osiloskop zaman bağımlı voltak nicelendirmeyi sağlar
• Voltmetre

Elektriksel direnç, elektriksel iletken (ve özdirenç)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Direnç ölçer
• Zaman alanı yansıma ölçer, elektrik sinyallerinin uçuş zamanını kullanarak metal kablolardaki hataları tanımlar ve bulur.
• Wheatstone köprüsü

Elektrik kapasitesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kapasitans ölçer (veya kapasimetre)

İndüktans[değiştir | kaynağı değiştir]

• İndüktans ölçer

Elektrik veya elektrik enerjisi ile taşınan enerji[değiştir | kaynağı değiştir]

• Elektrik sayacı

Elektrik ile taşınan güç (enerjinin akımı)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Wattmetre

Elektriksel alan (elektriksel potansiyelin negatif gradyanı, birim uzunluğa düşen voltaj)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Elektrik alan ölçer

Manyetik alan[değiştir | kaynağı değiştir]

• Pusula
• Hall etkisi sensörü
• Manyetometre
• Proton manyetometresi
• SQUID

Ses ölçü aleti[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sofometre

Manyetik alan sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (manyetik alan)

Kombinasyon araçları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Multimetre (veya elektriksel ölçü aleti), asgari olarak: ampermetre, voltmetre ve direnç ölçer fonksiyonlarını bir araya getirir.
• LCR ölçer, direnç ölçer, kapasimetre ve indüktans ölçer fonksiyonlarını bir araya getirir. Ölçme yönteminin köprü devresi olması nedeniyle bileşen köprü olarak da bilinir.

Termodinamik[değiştir | kaynağı değiştir]

Sıcaklık ilişkili değerlendirmeler termodinamiğe hükmeder. Isıyla ilişkili belirgin iki özellik vardır:

• Isıl potansiyel — sıcaklık, örneğin: kor halindeki kömürün, siyah kömürden farklı ısıl niteliği vardır.
• Maddemsi özellik — entropi, örneğin: bir kor halindeki kömür bir tencere suyu yeterince ısıtmaz ama yüz tanesi ısıtır.

Termodinamikte enerji, ısıl potansiyel ile o potansiyeldeki entropi miktarının çarpımıyla hesaplanır: sıcaklık x entropi.

Entropi sürtünmeyle üretilebilir ama yok edilemez.

Madde miktarı (veya mol sayısı)[değiştir | kaynağı değiştir]

Kimyada tanıtılan ve genellikle dolaylı yolla ölçülen fiziksel nicelik. Eğer maddenin türü ve kütlesi biliniyorsa; atom kütlesi veya molekül kütlesi (periyodik tablodan bakılır, kütle spektrometresi ile kütle ölçülür), maddenin miktarını birim olarak doğrudan verir. Belli başlı molar değerler verilmişse, bahsi geçen maddenin miktarı hacim, kütle veya yoğunluk ölçerek bulunabilir. Ayrıca bakınız: molar kütle.

• Gaz toplama tüpü

Sıcaklık[değiştir | kaynağı değiştir]

• Spektroskopi
• Galileo termometresi
• Gazlı termometre prensibi: sıcaklık ve hacim veya gaz basıncı arasındaki ilişki (gaz yasaları).
  • sabit basınçlı gazlı termometre
  • sabit hacimli gazlı termometre
• Sıvı kristal termometre
• Sıvılı termometre prensibi: sıvının sıcaklığı ve hacmiyle ilişkili (genleşme).
  • Alkollü termometre
  • Cıvalı termometre
• Piranometre prensibi: güneş ışıması akısı yoğunluğu, yüzey sıcaklığıyla ilişkilidir (Stefan–Boltzmann yasası)
• Pirometre prensibi: ışığın tayfsal şiddetinin sıcaklığa bağımlılığı (Planck yasası), örneğin: ışığın rengi, kaynağının sıcaklığına bağlıdır, −50 °C ila +4000 °C olabilir.

Not: ısıl kondüksiyon yerine ısıl radyasyonun ölçümü veya ısıl taşınım; hiçbir fiziksel temasın, sıcaklık ölçümünde (pirometri) gerekli olmadığı anlamına gelir.

Not2: ısıl uzay görüntüleri termografiyle elde edilir.

• Direnç termometresi prensibi: fizik ve sanayide uygulandığı şekliyle; sıcaklık ve metallerin elektriksel direnci arasındaki ilişki 10 ila 1000 kelvindir.
• Katı termometre prensibi: sıcaklık ve katının uzunluğu arasındaki ilişki (genleşme).
  • Bimetal şerit
• Termistör prensibi: sıcaklık ve seramik veya polimerlerin elektriksel direnci arasındaki ilişki 0,01 ila 2000 kelvindir (−273.14 ila 1,700 °C).
• Termokupl (veya ısıl çift) prensibi: sıcaklık ve metallerin kesişim noktaları voltajı arasındaki ilişki (Termoelektrik etki#Seebeck etkisi) −200 °C ila +1350 °C'dir.
• Termometre
• Termopil, birbiriyle bağlanmış bir grup termokupldur.
• Üçlü nokta, termometre kalibrasyonu için kullanılır.

Görüntüleme teknolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Termografik kamera, ısı yayılımını belirlemek için mikrobolometre kullanır.

Tekniksel olarak benzeri unsurlar madde biliminde ısıl analiz yöntemleri içerisinde görülebilir. Ayrıca bakınız: Sıcaklık ölçümü ve Kategori:Termometreler.

Sıcaklık birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (sıcaklık)

Entropi veya termal enerji vasıtasıyla taşınan enerji[değiştir | kaynağı değiştir]

Buna; ısıl kütle veya enerjinin ısıl katsayısı, tepkime enerjisi, ısı aktarımı dahildir. Kimyasal tepkimeler gibi nedenlerle ortaya çıkan enerjinin entropi tarafından taşınmasını ölçen kalorimetreler, pasif kalorimetre olarak adlandırılır. Ölçülecek numuneyi belli miktarda entropiyle dolduran, numuneyi ısıtan kalorimetrelere ise aktif kalorimetre denir.

• Aktinometre, radyasyonun ısıtma gücünü ölçer.
• Sabit sıcaklık kalorimetresi, faz değişimi kalorimetresidir; örneğin buz kalorimetresi veya faz değişimini gözlemleyen diğer herhangi bir kalorimetre veya sıcaklık ölçümü için ayarlı faz değişimini kullanan bir kalorimetre.
• Sabit hacim kalorimetresi, bomba kalorimetresi olarak da adlandırılır.
• Sabit basınç kalorimetresi, entalpi ölçer veya kahve fincanı kalorimetresi.
• Diferansiyel tarama kalorimetrisi
• Tepkime kalorimetresi

Ayrıca bakınız: Kalorimetre veya Kalorimetri

Entropi[değiştir | kaynağı değiştir]

Entropi; enerji ve sıcaklık ölçümüyle dolaylı olarak bulunabilir.

Entropi aktarımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Faz değişimi kalorimetresinin enerji değerinin, mutlak sıcaklığa bölünmesiyle değiştirilen entropi miktarı elde edilir. Faz değişimi entropi oluşturmaz, bu yüzden entropi ölçümüne uygundur. Bu şekilde entropi üretmeden, belirli sıcaklıklardaki enerji ölçümleri işlenerek dolaylı yoldan entropi değerleri bulunur.

• Sabit sıcaklık kalorimetresi, faz değişim kalorimetresi
• Isı akısı sensörü, birbirine bağlanmış termokuplların oluşturduğu Termopilleri kullanarak entropinin akısını veya o anki yoğunluğunu belirler.

Entropi içeriği[değiştir | kaynağı değiştir]

Numunenin sıcaklığı neredeyse mutlak sıfıra düşecek kadar soğutulur, örneğin numuneyi sıvı helyuma daldırarak. Mutlak sıfırda herhangi bir maddenin entropisi olmadığı varsayılır (bakınız: Termodinamik üçüncü kanunu). Sonrasında, soğutulmuş maddeyi entropiyle doldurarak istenilen sıcaklığa getirmek için iki aktif kalorimetre çeşidi kullanılır:

• Sabir basınç kalorimetresi, entalpi ölçer, aktiftir.
• Sabit sıcaklık kalorimetresi, faz değişim kalorimetresi, aktiftir.

Entropi üretimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Isıl olmayan taşıyıcılardan enerji aktaran işlemler entropi üretir (örneğin: Count Rumford tarafından bulunan mekanik/elektriksel sürtünme). Ya üretilen entropi ya da ısı ölçülür veya ısıl olmayan taşıyıcının aktarılmış enerjisi ölçülebilir.

• Kalorimetre
• Er ya da geç ısıya ve ortam sıcaklığına dönüşecek işi ölçen herhangi bir aygıt.

Enerji kaybetmeden sıcaklığını düşüren entropi, entropi üretir (örneğin: izole bir çubukta kondüksiyon: ısıl sürtünme oluşturur).

Enerjinin sıcaklık katsayısı veya ısı sığası[değiştir | kaynağı değiştir]

Sıcaklık değişimi ve ısıyla taşınan enerji ile ilgili orantısal bir etmendir. Eğer madde gaz ise, bu katsayı kayda değer bir şekilde sabit hacim veya sabit basınçta ölçülmeye bağımlıdır.

• Sabit hacim kalorimetresi, bomba kalorimetresi
• Sabit basınç kalorimetresi, entalpi ölçer

Isı sığası birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (ısı sığası)

Genleşme katsayısı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Dilatometre
• Gerilme mastarı

Erime noktası[değiştir | kaynağı değiştir]

• Thiele tüpü
• Kofler tazgahı
• Diferansiyel tarama kalorimetrisi; erime noktası ve füzyon entalpisini verir.

Kaynama noktası[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ebuliyoskop, bir sıvının kaynama noktasını ölçen bir aygıt. Bu aygıt aynı zamanda; kaynama noktası yükselmesi etkisindan faydalanarak, solventin molekül kütlesini hesaplayan yönteminin bir parçasıdır.

Ayrıca bakınız: ısıl analiz, ısı.

Sürekli ortamlar mekaniği üzerine daha fazlası[değiştir | kaynağı değiştir]

Buna, maddenin makroskopik özelliklerini ölçen araçların çoğu dahildir. Katı hal fiziğinin içinde bulunan yoğun madde fiziğinde; katıları, sıvıları ve ikisinin arasındakiler (viskoelastisite) üzerinde çalışılır. Akışkanlar mekaniğinde ise; sıvı, gaz, plazma ve bunların arasındaki maddeler (süperkritik akışkanlar) üzerinde çalışılır.

Yoğunluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu kavram, sıvıların ve kristal gibi sıkıştırılmış katıların parçacık yoğunluğu hakkında bilgi verir. Yığın yoğunluğu ise tanecikli ve gözenekli katıların yoğunluğu hakkında bilgi verir.

• Aerometre (sıvılar)
• Dasimetre (gazlar)
• Gaz toplama tüpü (gazlar
• Hidrometre (sıvılar)
• Piknometre (sıvılar)
• Rezonant frekansı ve sönümleme analizörü (katılar)

Yoğunluk birimlerinin sıralaması için bakınız: Büyüklük kıyaslaması (yoğunluk)

Katının sertliği[değiştir | kaynağı değiştir]

• Durometre

Sıvının şekli ve yüzeyi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Holografik interferometre
• Lazerin oluşturduğu alaca motifi anazlizi
• Rezonant frekansı ve sönümleme analizörü
• Tribometre

Sıkıştırılmış maddenin şekil değiştirmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gerilme mastarı

Katının esnekliği (elastisite modülü)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Rezonant frekansı ve sönümleme analizörü, darbeli uyarım tekniğini kullanır. Küçük bir mekanik uyarım, maddenin titremesine yol açar. Titreşim elastik özelliklere, yoğunluğa, şekle ve iç yapılara bağlıdır.

Katının plastisitesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Plastometre

Katının gerilme mukavemeti, telleşebilme veya düktilliği[değiştir | kaynağı değiştir]

• Evrensel test cihazı

Katının veya süspansiyonun granülaritesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Grindometre

Sıvının akmazlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Reometre
• Viskometre

Optik aktiflik[değiştir | kaynağı değiştir]

• Polarimetre

Sıvının yüzey gerilimi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tensiyometre

Görüntüleme teknolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tomografi, bir nesneye hasar vermeden iç yapısının 2 veya 3 boyutlu görüntülerini analizi ve kaydı için kullanılan bir aygıttır.

Gaz sürtünmesi ve direnci[değiştir | kaynağı değiştir]

• Rüzgâr tüneli

Ayrıca bakınız: Kategori: Malzeme bilimi, malzeme bilimi

Yoğun maddenin elektriksel özellikleri hakkında daha fazlası, gaz[değiştir | kaynağı değiştir]

Permitivite, göreceli durgun permitivite, (dielektrik sabiti) veya elektrik alınganlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kondansatör

Bu tür ölçümler, molekül dipol değerlerinin bulunmasında yardımcı olur.

Manyetik alınganlık veya mıknatıslanma[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gouy dengesi

Ayrıca bakınız: Kategori:Madde içinde elektrik ve manyetik alanlar

Madde potansiyeli veya kimyasal potansiyel veya molar Gibbs serbest enerjisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Maddenin reaktandan ürüne dönüşüm yapması, maddenin hâlleri arasında değişim, kimyasal tepkimeler veya çekirdek tepkimeleri veya membran yoluyla difüzyon gibi faz konversiyonlarında toplam enerji dengesi vardır. Özellikle sabit basınç ve sabit sıcaklıkta molar enerji dengesi; madde potansiyeli veya kimyasal potansiyel veya molar Gibbs serbest enerjisini tanımlar ve bu şekilde kapalı sistemde işlemin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği bilgisini verir.

Entropiyi dahil eden enerji dengesinin iki kısmı vardır: maddenin değişmiş entropi içeriğinin nedeni olan denge ve tepkimenin kendisi tarafından salınan veya alınan enerjinin nedeni olan diğeri, yani Gibbs serbest enerjisi değişimi. Tepkime enerjisinin toplamına ve entropi içeriğinin değişiminden sorumlu enerjiye entalpi de denir. Genellikle tüm entalpi entropi tarafından taşınır ve bu şekilde kalorimetre vasıtasıyla ölçülebilir.

Kimyasal tepkimelerdeki standart durumlar için ya molar entropi içeriği ya da molar Gibbs enerjisi ile belirlenmiş bir sıfır noktası çizelgelenir. Ayrıca molar entropi içeriği ve molar entalpi de aynı işlemde kullanılabilir. (Bakınız: oluşumun standart entalpi değişimi, standart molar entropi)

Redoks tepkimesinin madde potansiyeli, genellikle akümülatör kullanarak elektrokimyasal olarak belirlenir

• Redoks elektrodu

Diğer değerler kalorimetreyle dolaylı yoldan belirlenebilir veya faz diyagramları kullanılabilir.

Ayrıca bakınız: Elektrokimya

Yoğun maddenin mikroyapı-altı özellikleri, gaz[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kızılötesi spektroskopi
• Nötron dedektörü
• Radyo frekans spektrometreleri; kullanım alanları: Nükleer manyetik rezonans, ferromanyetik rezonans
• Raman spekroskopisi

Kristal yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

• X ışını tüpü, incelenecek maddeye X ışını saçar ve fotoğrafik plaka ile görüntü oluşturur. Kristal yapıları incelemek için aynı prensibi X ışını kristalografisi kullanır. Amorf katıların belli bir motifi yoktur ve dolayısıyla kimliklendirilebilirler.

Amorphous solids lack a distinct pattern and are identifyable thereby.

Görüntüleme teknolojisi, mikroskoplar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Elektron mikroskobu
  • Geçirimli elektron mikroskobu
• Optik mikroskop ışığın yansıyabilirliğinden faydalanarak görüntü oluşturmak için kullanılır.
• Taramalı akustik mikroskop
• Taramalı sonda mikroskobu
  • Atomik kuvvet mikroskobu
  • Taramalı elektron mikroskobu
  • Taramalı tünelleme mikroskobu
• Odak varyasyonu
• X ışını mikroskobu

Ayrıca bakınız: spektroskopi, malzeme analiz yöntemleri listesi.

Işınlar (dalga ve parçacık)[değiştir | kaynağı değiştir]

Maddedeki sıkıştırma dalgaları, ses[değiştir | kaynağı değiştir]

Mikrofonların bazen hassasiyeti ses yansımasıyla artar. Bakınız: akustik ayna

• Lazer mikrofonu
• Sismograf

Ses basıncı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Mikrofon veya hidrofon
• Şok tüpü
• Ses düzeyi ölçer

Durgun kütlesi olmayan ışık ve radyasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

• Anten (radyo)
• bolometre elektromanyetik radyasyonun enerjisini ölçer.
• kamera
• EMF ölçer
• İnterferometre
• Optik güç ölçer
• Mikrodalga güç ölçer
• Fotoğrafik plaka
• Fotoçoğaltıcı
• Fototüp
• Radyo teleskoplar
• Tayfölçer
• T-ray dedektörü

Ayrıca bakınız: Kategori:Optik aletler

Foton polarizasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

• Polarizör

Basınç (doğrusal momentumun anlık yoğunluğu)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Nichols radyometresi

Işınım akısı[değiştir | kaynağı değiştir]

The measure of the total power of light emitted.

• Integrating sphere for measuring the total radiant flux of a light source

Durgun kütleli radyasyon, parçacık radyasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Katot ışını[değiştir | kaynağı değiştir]

• Crookes tüpü
• Katot ışını tüpü, fosfor kaplı anot

Atom polarizasyonu and elektron polarizasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

• Stern–Gerlach deneyi

İyonlaştırıcı radyasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

İyonlaştırıcı radyasyona ışın parçacıkları ve ışın dalgaları dahildir. Özellikle X ışını ve gama ışını, çarpışma süreciyle bir atomdan elektron koparmak içinyeterli miktarda (ısıl olmayan) enerji aktarır.

Parçacık ve ışın akısı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kabarcık odası
• Bulut odası
• Dozölçer, değişik çalışma prensiplerine sahip bir aygıt
• Geiger sayacı
• Mikrokanal plaka dedektörü
• Fotoğrafik plaka
• Işıkla çalışan fosfor plak
• Sintilasyon sayacı, Lucas hücresi
• Yarıiletken dedektör
• Oransal sayaç
• İyonizasyon odası

Kimliklendirme ve içerik[değiştir | kaynağı değiştir]

Buna kimyasal madde, herhangi bir çeşit ışın, temel parçacık, yalancı parçacık (veya kuazi parçacık]] dahildir. Bu başlığın dışındaki pek çok ölçü aygıtı; kimliklendirme işleminde kullanılabilir veya en azından bu işlemin bir parçası olabilirler.

Ayrıca bakınız: analitik kimya; özellikle kimyasal analiz yöntemleri listesi veya maddesel analiz yöntemleri istesi

Karışımlardaki madde içeriği, madde kimliklendirmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Karbondioksit sensörü
• Kromatografi, gaz kromatografisi karışımları ayırır. Madde çeşitlerinin hız değişiklikleri, istenilen ayırma işlemini elde eder.
• Kolorimetre; soğurumu ve bu sayede derişimi ölçer.
• Gaz dedektörü
• Gaz kromatografili kütle spektrometrisi
• Kütle spektrometresi, yüklü parçacıkların kütle-yük oranı temelinden kimyasal yapıyı kimliklendirir.
• Nefelometre veya bulanıklık ölçer
• Oksijen sensörü
• Refraktometre, maddenin kırılma indisini belirleyerek dolaylı yoldan ölçer
• Duman dedektörü
• Ultrasantrifüj, karışımları ayırır. Santrifüjün kuvvet alanında, yoğunluğu farklı olan maddeler ayrılmaya başlar.

pH: bir çözeltideki proton derişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

• pH ölçer
• pH belirteci
• Doymuş kalomel elektrodu

Nem[değiştir | kaynağı değiştir]

• Higrometre, havadaki su yoğunluğunu ölçer
• Lisimetre topraktaki su dengesini ölçer

İnsan vücudu ve duyuları[değiştir | kaynağı değiştir]

Görme[değiştir | kaynağı değiştir]

Parlaklık: fotometri[değiştir | kaynağı değiştir]

Fotometri, gözün algıladığı parlaklık bakımından ışık ölçümüdür. Fonometrik nicelikler; gözün tayfsal hassasiyetini kalıp alan ışıtma gücü fonksiyonunun, her dalga boyunun katkısını ölçerek elde ettiği anolojik radyometrik niceliklerden köken almaktadır.

• Çeşitli ışıkölçerler:
  • Pozometre, aydınlanma şiddeti ölçmek için kullanılır. Fotoğraflarda pozlandırma için kullanılan bir araçtır. Örneğin: birim bölgeye düşen ışık akısı.
  • Luminans ölçer, luminans ölçmek için kullanılır. Örneğin: birim bölgeye ve birim tam açıya düşen ışık akısı.
• Ulbricht küresi bir ışık kaynağından saçılan toplam ışık akısını toplamak ve ardında ışıkölçer yoluyla ölçmek için kullanılır.
• Densitometre, fotoğrafik bir materyalin ışığı ne kadar yansıtıp ne kadar geçirdiğini ölçmek için kullanılır.

Olası değer aralıkları için büyüklük kıyaslamalarına bakınız:

• Büyüklük kıyaslaması (aydınlatma şiddeti)
• Büyüklük kıyaslaması (ışıtma gücü)
• Büyüklük kıyaslaması (ışık akısı)

Renk: kolorimetre[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tristimulus kolorimetresi, renkleri nicelendirmek ve iş akışı görüntülemesi kalibrasyonunda kullanılır.

İşitme[değiştir | kaynağı değiştir]

Ses şiddeti (phon biriminden)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kulaklık, hoparlör, ses basıncı kalibre aracı; kulağın eşgürültü eğrisini ölçmek için kullanılır.
• Ses düzeyi ölçer, kulağın arkasındaki işitme sisteminden eşgürültü eğrisine kalibre edilir.

Koku[değiştir | kaynağı değiştir]

• Olfaktometre

Sıcaklık[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanın vücut sıcaklığı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tıbbi termometre

Ayrıca bakınız: kızılötesi termometre

Dolaşım sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kanla ilişkili değişkenler kan testi maddesinde belirtilmiştir.

• Elektrokardiyografi, kalbin elektriksel etkinliğini kaydeder.
• Glikoz ölçer, kan şekeri düzeyini belirlemede kullanılır.
• Tansiyon aleti (veya sfingomanometre), kan basıncını belirlemede kullanılır.

Solunum sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Spirometre

Solunum sisteminde karbondioksitin yoğunluğu veya kısmi basıncı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kapnometre (veya kapnografi)

Sinir sistemi (sinirlerin bilgiyi elektriksel olarak işlemesi ve iletmesi)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Elektroensefalografi, beynin elektriksel aktivitesini kaydeder

Kas iskelet sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kasların ortaya koyduğu güç ve iş[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ergometre

Metabolizma[değiştir | kaynağı değiştir]

• Vücut yağ analizi

Tıbbi görüntüleme[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bilgisayarlı tomografi
• Manyetik rezonans görüntüleme
• Ultrasonografi
• Radyoloji
• Tomografi, geometrik nesnenin iç yapısının temsili 2 veya 3 boyutlu görüntü oluşturabilmek için, o nesnenin üzerinde uygulanan yıkımsal olmayan çoklu ölçüm analizi aygıtı ve yöntemidir.

Ayrıca bakınız: Kategori:Fizyolojik araçlar ve Kategori:Tıbbi test teçhizatı.

Meteoroloji[değiştir | kaynağı değiştir]

See also Kategori:Meteorolojik alet ve ekipmanlar.

Navigasyon ve nivelman[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Kategori:Seyir araçları and Kategori:Seyir. Ayrıca bakınız: Kategori:Nivelman araçları.

Astronomi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Radyo astronomi
• Teleskop

Ayrica bakınız: Kategori: Astronomik araçlar ve Kategori:Gözlemevleri.

Askerî[değiştir | kaynağı değiştir]

Teleskop ve deniz navigasyon araçları gibi bâzı araçların, yüzyıllardır askerî uygulamaları olmuştur. Öte yandan; askerî etkinliklerdeki ölçü araçlarının rolü, 19. yüzyılın ortalarından başlayarak uygulamalı bilim vasıtasıyla gelişen teknolojiyle birlikte katlanarak artmıştır. Askerî ölçü araçları, bu maddede tanımlanan navigasyon, astronomi, optik, görüntüleme ve hareketli cisim kinetiği gibi pek çok araç kategorisinde ilerleme kaydetmiştir. Askerî araçlar genel olarak; uzağı görme, karanlıkta görme, bir cismin coğrafî konumunu belirleme ve hareketli bir cismin yolunu ve doğrultusunu bilmek ve kontrol etmek gibi konularda yoğunlaşmıştır. Bu araçların ön plâna çıktığı özellikleri arasında kullanılabilirlik, hız, güvenilirlik ve doğruluk ve kesinliktir.

Kategorisiz, özelleşmiş veya genelleşmiş uygulamalar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Aktograf, deneysel bir odadaki hayvan etkinliklerini ölçer ve kaydeder.
• Ağırlık kontrol makinesi, taşıyıcı bant üzerindeki eşyaların ağırlığını ölçer; az veya fazla ağırlığı olanları reddeder.
• Densitometre, işlenmiş fotoğraf filmi veya transparan madde içinden geçiş yapan veya yansıtıcı bir maddeden yansıyan ışığı ölçer.
• Kuvvet platformu, zemin tepki kuvvetini ölçer.
• Gradyometre, fiziksel bir niceliğin uzaysal varyasyonlarını ölçmeye yarayan aygıtların tümüdür. Örneğin yerçekimsel gradiometride olduğu gibi.
• Parkmetre, belli bir yerde (genelde ücretli) park etmiş bir taşıtın orada durduğu zamanı ölçer.
• Mektup damgalama makinesi, önceden ödenmiş bir hesaptan kullanılan posta bedelini ölçer.
• S metre, iletişim alıcısı tarafından işlenen sinyal gücünü ölçer.
• Sensör, az etkileşimle ölçüm yapan aygıtlar için kullanılan şemsiye tabir. Genellikle teknik uygulamalarda kullanılır.
• Spektrometre, fizikçiler tarafından kullanılan önemli bir alet.
• Dalgasal yansıma ölçer, anten ve iletim hattı arasındaki uyuşum kalitesini kontrol eder.
• Zaman alanı yansıma ölçer, metal kablolardaki hataları bulur
• Evrensel ölçüm makinesi, mühendislik toleransı (veya geometrik tolerans) denetlemesi için geometrik yer ölçümü yapar.

Kurgusal aygıtlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tricorder, bilimkurgu serisi Star Trek kökenli çok amaçlı tarama cihazı.
• Sonik Tornavida, bilimkurgu serisi Doctor Who kökenli çok amaçlı tarama cihazı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sensör
• Ölçü birimleri
• Metroloji

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Ölçü aleti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.