Vendée Savaşı

Vendee isyanı
	Birinci Koalisyon
	; 1793 Şole muharebesinde Henri de La Rochejacquelein; (Paul-Emile Boutigny, Şole Sanat ve Tarih Müzesi)
Tarih	Mart-Aralık 1793
Bölge	Batı Fransa: Maine-et-Loire, Vendee, Loire-Atlantique, Deux-Sèvres (veya eski bölge adlarıyla Anjou, Poitou, Breton)
Sonuç	Birinci Fransız Cumhuriyeti zaferi
Taraflar
Birinci Fransız Cumhuriyeti La Rochelle kıyı ordusu; Brest kıyıları ordusu; Mainz ordusu; Batı ordusu; Cherbourg kıyı ordusu; Cumhuriyetçi Vendée sakinleri; Yerel millî muhafızlar;	Fransız Kraliyetçiler Katolik ve Kraliyet ordusu; Kraliyet yanlısı Vendée sakinleri; Baykuşlar; Émigré Ordusu; Destekleyen: Büyük Britanya
Komutanlar ve liderler
• Jean Baptiste Camille de Canclaux; • Jean-François Berruyer; • Armand Louis de Gontaut-Biron †; • Jean Léchelle †; • Alexis Chalbos; • Jean-Michel Beysser; • Jean-Baptiste Annibal Aubert du Bayet; • Jean Antoine Rossignol; • Jean-Baptiste Kléber; • François Séverin Marceau; • Michel de Beaupuy; • Nicolas Haxo †; • François Joseph Westermann; • Charles Philippe Ronsin; • Antoine Joseph Santerre; • Louis Marie Turreau; • Thomas Alexandre Dumas; • Lazare Hoche; •Jean Baptiste Carrier	• Jacques Cathelineau †; • Maurice d'Elbée ; • Charles de Bonchamps †; • Louis de Lescure †; • Henri de La Rochejaquelein †; • François Athanase Charette de La Contrie †; • Jean-Nicolas Stofflet †; • Charles de Royrand †; • Antoine-Philippe de La Trémoille †; • Gaspard de Bernard de Marigny † ; • François Lyrot †; • Piron de La Varenne †; • Henri Forestier; • Charles Sapinaud de La Rairie; • Charles Marie de Beaumont d'Autichamp
Güçler
130.000 - 150.000	80.000
Kayıplar
~ 30.000 asker öldü	~ 130.000 asker ve sivil öldü
	Vendée yerleşikleri: ~ 170.000 asker ve sivil öldü (75 - 80% Kralcılar ve 20 - 25% Cumhuriyetçiler); ; toplam 170.000 - 200.000 ölü

Vendée İsyanı, Fransız İhtilali sonrasında, Vendée bölgesinde meydana gelen ayaklanmadır. İhtilal ile kurulan hükûmet, çıkarılan bir yasaya dayanarak o bölge halkını katletmişti.

Vendée bölgesi, Fransa’nın orta-batısında, Atlas Okyanusu'na kıyısı olan bir bölgedir. Vendée ismi, bölgeden geçen bir nehirden gelir. Fransız İhtilali döneminde bölge halkı kırsal kesimde yaşayan köylülerdir ve bu bölgede Fransa'nın başka bölgelerindeki gibi sınıf ayrılıkları pek yoktur. Ancak bölgeye hakim olan Katoliklik etkisiyle halk, ihtilal sonrası cumhuriyet rejimine karşı çıkarak bir ayaklanma başlatır. Ancak ayaklanmanın sonu kötü bitecektir.

Fransa Parlamentosu 1794 tarihinde, Vendée bölgesinde yaşayan halkın “kadın, erkek ve çocuklar” dahil tümüyle katledilmesi için “Lazare Hoche” isimli generale tam yetki veren bir yasa çıkarmıştır. Tarihe Vendée Katliamı olarak geçen bu olay Birleşmiş Milletler'in soykırım tanımına uyan ve Fransız Parlamento arşivlerinde de belgeleri yer alan bir soykırımdır.

Birleşik bir stratejiden (veya ordudan) yoksun olan ve savunma amaçlı bir seferde savaşan İsyancıların ordusu nisan ayından itibaren uyumunu ve özel avantajlarını kaybetti. Başarılar bir süre devam etti: Thouars Mayıs ayı başlarında alındı ve Haziran ayında Saumur; Châtillon ve Vihiers'de zaferler kazanıldı. Bu zaferler dizisinin ardından Vendeeler, hazırlıksız oldukları ve ivmelerini durduran, Paris'teki hükûmete daha fazla asker ve deneyimli generaller göndermesi için yeterli zaman tanıyan uzun süreli bir Nantes kuşatmasına başladılar

Guyam Pörol, bu olayı Le Figaro’nun 19 Mayıs 2006 tarihli sayısında “1794'te Louis-Marie Turreau'nun cumhuriyetçi cehennem birliklerinin Vendée halkını katletmesinin 'insanlığa karşı suç' olduğunu” itiraf etmiştir.^[5]

Reynald Secher, yazdığı Bir Fransız Soykırımı: Vendée adlı kitabında, yeni kurulmuş Fransız hükûmetinin gerçekleşen bir ayaklanma sonrasında takındığı bu tavrı ilk modern soykırım olarak nitelendirmiştir.

Arka Plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Vendée'de sınıf farklılıkları Paris'teki veya diğer Fransız eyaletlerindeki kadar büyük değildi. Bölge halkı oldukça dindardı ve kiliseye bağlıydı. 3 Mart 1793 de bütün kiliselerin kapatılması emredildi kiliselerin mallarına el konuldu rahipler tutuklandı ayine giden kadınlar dövüldü mezarlara haç dikmek yasaklandı. Bu isyanın başlıca nedenlerinden biriyidi diğeri ise zorunlu askerlikdi. Fransa, Prusya ve Avusturya ile savaşa girince Fransa genelinde askere alım başladı her bölge belli bir asker göndermekle yükümlü tutuldu Vendee bölgesinden ise 300.000 asker isteniyordu zaten devrimden nefret eden halk şimdi ise zorunlu askerliğe tabi tutuluyordu bu bardağı taşırdı ve isyan başladı.^[6]

İsyan[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayaklanma, ciddiyetle, zorunlu askerlik fermanının reddi olarak Mart 1793'te başladı. Coğrafi olarak ayaklanma, yaklaşık 60 mil (97 km) genişliğinde kaba bir dörtgen içinde meydana geldi. Bir hafta içinde şiddet Breton bataklıklarına yayıldı; köylüler 11 Mart'ta Machecoul kasabasını istila etti ve yüzlerce Cumhuriyetçi vatandaş katledildi . Jacques Cathelineau ve Jean-Nicolas Stofflet liderliğindeki büyük bir köylü grubu 12 Mart'ta Saint-Florent-le- Vieil'i ele geçirdi . Mart ortasına kadar, zorunlu askerlik aleyhine küçük bir isyan tam teşekküllü bir ayaklanmaya dönüştü.^[7]

Cumhuriyet, bölgeye 45.000'den fazla asker göndererek hızlı yanıt verdi. İlk meydan savaşı 19 Mart gecesi oldu. 2.000 kişilik Cumhuriyetçi ordu, Louis Henri François de Marce emri altında kuzeye hareket etti La RoChantonnay Gravereau köprüsü (yakın Saint-Vincent-Sterlanges nehir le Petit-Lay üzerinde). Yapılan altı saatlik çatışmadan sonra, isyancı takviye kuvvetleri geldi ve Cumhuriyetçi güçleri bozguna uğrattı. Kuzeyde, 22 Mart'ta, Chalonnes-sur-Loire yakınlarında başka bir Cumhuriyetçi güç yönlendirildi. Bunu bir dizi çatışma ve silahlı temas izledi. 3 Mayıs 1793'te Bressuire, Henri de la Rochejaquelein liderliğindeki Vendéen kuvvetlerine düştü.

5 Mayıs da Thouars savaşında Charles de Bonchamps komutasındaki Süvarilerden oluşan Cumhuriyetçi ordu Lescure komutasindaki isyancılara yenildi ve şehre çekildi Henri de La Rochejacquelein başkanlığındaki isyancılar, surları zorla alıp şehre aktılar ve Cumhuriyetçi birlikler hızla teslim oldu. Vendéenler büyük miktarda silah ve barut ele geçirdiler.

Fontenay-le-Comte Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

25 Mayıs 1793'te Katolik ve kraliyetçi ordu Fontenay-le-Comte'u aldı. Lescure adamlarını düşman ateşi altında cesur bir hücumda yöneterek 'Çok yaşa kral!' Diye bağırdı Aynı şekilde La Rochejacquelein, Cumhuriyet güçlerindeki topçular onları hedef almasına rağmen, kendine özgü üç kırmızı mendilini başına, beline ve boynuna takmıştı. Zaferin ardından arkadaşları onu taklit etmeye karar verdi ve hepsi de La Rochejacquelein'in gelecekte düşman tarafından ayırt edilememesi için üç kırmızı mendil takmaya karar verdi. Bundan sonra Cumhuriyet'in kontrolünde kalan tek Vendée kasabaları Nantes ve Les Sables d'Olonne idi.^[8]

Saumur Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Haziran 1793'te Jacques Cathelineau komutasındaki Vendean isyancılar, Louis-Alexandre Berthier'den Saumur kasabasını ele geçirdiler. Zafer, isyancılara 50 top da dahil olmak üzere büyük bir silah kaynağı sağladı. Bu, isyanın doruk noktasıydı. Vendeanlar daha önce hiç bu kadar büyük bir kasabayı ele geçirmeye kalkışmamışlardı ve bir günde onu ele geçirerek Cumhuriyetçi savunucularına ağır kayıplar verdiler. Vatandaşların çoğu Tours'a kaçarken, bazıları Vendean davasına katılan birçok mahkum alındı.

Nantes Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

24 Haziran 1793'te, Katolik ve kraliyetçi ordunun komutanları, Nantes belediye başkanı Baco de la Chapelle'e şehri teslim etmeleri için bir ültimatom gönderdiler veya garnizonu katledeceklerdi. 29 Haziran'da 40.000 kişilik bir kuvvetle saldırıya geçtiler. Şehrin içinde, güvenlik için Nantes'e kaçan ve isyancıların ele geçirmeyi başardıkları kasabalara yaptıkları dehşet hikâyeleriyle savunucuları güçlendiren çevredeki kırsaldan Cumhuriyetçiler vardı. Baco de la Chapelle, bacağından yaralandıktan sonra bile insanları savaşa devam etmek için 'zafer arabası' olarak adlandırdığı bir çöp arabasının üzerinde durdu. Charette, Bonchamps liderliğindeki dört Vendean ordusu arasında zayıf koordinasyon ve Liderleri Cathelinau'nun ölümü üzerine kuşatma başarısız oldu ve İsyanciların geri çekilmesine neden oldu. Ekim 1793'te Jean-Baptiste Carrier Nantes kuşatmasının başarısız olmasından sonra alınan Vendean mahkumları cezalandırmak için topluca vurulmalarını emretti. Bunun pratik olmadığı ortaya çıktığında, tutukluları tuzak kapı dipleriyle donatılmış teknelerle Loire Nehri'ne boğdurdu; bunlar açıldığında kurbanlar boğulmaya bırakıldı. Bu vesileyle, kadın mahkumların, Cumhuriyetçi Evlilik denen ölüme gönderilmeden önce soyulup erkeklerle bağlandıkları söylendi. Daha sonraki bazı tarihçiler bu hikâyeye karşı devrimci bir efsane olarak itiraz ederler.^[9]

İlk Châtillon Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

5 Temmuz 1793'te, Mauléon komünü yakınlarındaki Châtillon-sur-Sèvre'de Birinci Châtillon Muharebesi yapıldı . Bu eylemde, 20.000 Vendean Kraliyetçisine komuta eden Marquis de la Rochejaquelein, General François Joseph Westermann liderliğindeki bir Fransız Cumhuriyetçi gücüne saldırdı. Vendee isyancıları galip geldi, 5.000 Fransız Cumhuriyetçiyi öldürdü ve yaralandı. Savaşta öldürülenler arasında Fransız Cumhuriyetçi General Chambon da vardı.^[10]

Luçon Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

14 Ağustos'ta Luçon kasabası yakınlarında yapılan çatışma aslında Maurice d'Elbée'nin komutasindaki Vendee isyancıları ile Cumhuriyet ordusu arasındaki üç çatışmanın sonucuydu. 15 Temmuz'da Claude Sandoz ve 800 kişilik bir garnizon, d'Elbee liderliğindeki 5.000 isyancıyı püskürttü; 28 Temmuz'da Tuncq ikinci bir girişimde bulundu; iki hafta sonra Tuncq ve 5.000 adamı, François de Charette'nin kişisel komutası altında 30.000 isyancıyı bozguna uğrattı.^[11]

İkinci Châtillon Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Ekim 1793'te, Mauléon komünü yakınlarındaki Châtillon-sur-Sèvre'de İkinci Châtillon Savaşı gerçekleşti. Bu eylemde, Louis Marie de Lescure ve Charles de Bonchamps liderliğindeki bir Vendean Kraliyetçi gücü, La Rochelle Ordusu Kıyılarından Fransız Cumhuriyetçi askerleriyle çatışmaya girdi. Alexis Chalbos komutasındaki Cumhuriyetçi güç Vendee isyancıları tarafından bozguna uğratıldı. Aynı günün akşamında, François Joseph Westermann bir Cumhuriyetçi baskın ekibine liderlik etti ve Vendee kampına saldırarak asi savaşçıları ve savaşçı olmayanları öldürdü. Ertesi gün Vendee kralcıları Mortagne-sur-Sèvre'ye çekildiler.

Tremblaye Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tremblaye Savaşı (15 Ekim 1793) Cholet yakınında gerçekleşti. Cumhuriyetçiler zafer kazandı Vendee isyancılarının lideri Lescure, çatışmada ağır yaralandı.

Yenilgi (Ekim - Aralık 1793)[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Ağustos 1793'te, Kamu Güvenliği Komitesi, General Jean-Baptiste Carrier'a bölgeyi tamamen fiziksel olarak yok ederek “pasifleştirme” emri verdi. Bu emirler hemen yerine getirilmedi, ancak tam bir yıkım için sürekli bir emir verildi.^[12]

Vendee ordusu ilk ciddi yenilgisini 17 Ekim'de Cholet Muharebesi'nde aldı; isyancılar için daha da kötüsü, orduları bölünmüştü. Ekim 1793'te Henri de la Rochejaquelein tarafından komuta edilen ve sayısı 25.000'e ulaşan ana kuvvet, Granville limanına doğru Loirete çekildi bir İngiliz filosu ve sürgündeki Fransız soylularından oluşan bir ordu tarafından karşılanmayı umuyorlardı. Granville'e vardıklarında şehri Cumhuriyet güçleriyle çevrili, görünürde hiçbir İngiliz gemisi görmediler. Şehri ele geçirme girişimleri başarısız oldu. Geri çekilme sırasında, genişletilmiş birlikler Cumhuriyetçi güçlerin kurbanı oldu; açlık ve hastalıktan muzdarip, binlerce kişi öldü. Kuvvet, 23 Aralık'ta belirleyici olan son Savenay Muharebesi'nde yenildi. Ertesi gün idam edilenler arasında korgeneral Jacques Alexis de Verteuil de vardı ancak bazı tarihçiler Savenay savaşından sonra isyanın hala devam ettiğini iddia ediyor.

Savenay Muharebesi (Aralık 1793) ile zorunlu tahliye için resmi emirler geldi; ayrıca ' kavrulmuş toprak ' politikası başlatıldı: çiftlikler yok edildi, mahsuller ve ormanlar yakıldı ve köyler yerle bir edildi. Savaşçı statüsü, siyasi bağlantısı, yaşı veya cinsiyeti ne olursa olsun, çok sayıda kişi katedildi. Özellikle bölge kadınları birincil hedefti. Bir bakıma devrim karşıtı bebekler taşıdıklarına inanıldığı için birincil hedef olarak görüldüler.

Ocak'tan Mayıs 1794'e kadar, 20.000 ila 50.000 Vendee sivili general Louis Marie Turreau'nun kolonileri infernales ("cehennem sütunları") tarafından katledildi .

Çatışmanın sonuna doğru öldürülenler arasında Aziz Guillaume Repin ve birçoğu daha sonra Katolik Kilisesi tarafından kutasanan diğer 98 din adamı da vardı .

INicolas Hentz ve Marie Pierre dahil yakalanan 15.000 Vendee mahkumundan 11.000 kişi vurularak 6,500- 7,000 kişi giyotin ile öldürüldü. 2.000- 2.200 kadar mahkum hastalıktan öldü. Vendee çatışmasında öldürülenlerin tahminleri - her iki tarafta da - yaklaşık 800.000 nüfus içinde 117.000 ile 450.000 arasında değişiyor.^[13]^[14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d Jacques Hussenet (dir.), « Détruisez la Vendée ! » Regards croisés sur les victimes et destructions de la guerre de Vendée, La Roche-sur-Yon, Centre vendéen de recherches historiques, 2007
^ Jacques Dupâquier et A.Laclau, Pertes militaires, 1792-1830, in Atlas de la Révolution française, Paris 1992, s.30.
^ Jean-Clément Martin, La Terreur, part maudite de la Révolution, Découvertes/Gallimard, 2010, s.82
^ Jean-Clément Martin, Dictionnaire de la Contre-Révolution, Éditions Perrin, 2011, s.504.
^ Prof. Dr. Mehmet Neşşar'ın iletisi 5 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Le Figaro'nun 19 Mayıs 2006 tarihli sayısından.
^ Vovelle, Michel (1987). Bourgeoisies de Province et Revolution . Presses Universitaires de Grenoble. s. Alıntı Féhér.
^ François Furet, Mona Ozouf, A Critical Dictionary of the French Revolution, s. 165.
^ Fransız Devrimi Chronicle, Longman 1989 s. 338.
^ Alain Gérard (1993). La Vendée: 1789-1793. p. 265-66.
^ Smith, Digby. Napolyon Savaşları Veri Kitabı. Londra: Greenhill, 1998, s. 48.
^ Tony Jacques, Savaşlar ve Kuşatma Sözlüğü: F - O, Greenwood Publishing Group, 2007, s. 604.
^ Sutherland, Donald (2003). Fransız Devrimi ve İmparatorluğu: Sivil Bir Düzen Arayışı s. 222, Blackwell Publishing ISBN 0-631-23363-6. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021.
^ "and Counterrevolution in France' – Charles Tilly. In: The French Revolution and the Birth of Modernity, edited by Ferenc Fehér. University of California Press; Berkeley – Los Angeles – Oxford, 1990. Retrieved 6 March 2017". 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Vive la contre". 16 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.

de Donnissan, Marie Louise Victoire (2017). Vendee Savaşı (1793-1796) : İhtilalin Gölgesindeki Soykırım. İstanbul: Kitabevi Yayınevi. ISBN 9786059506038. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2017.
Tilly, Charles (1976) The Vendée, Harvard University Press.

[hussenet-1] Jacques Hussenet (dir.), « Détruisez la Vendée ! » Regards croisés sur les victimes et destructions de la guerre de Vendée, La Roche-sur-Yon, Centre vendéen de recherches historiques, 2007

[2] Jacques Dupâquier et A.Laclau, Pertes militaires, 1792-1830, in Atlas de la Révolution française, Paris 1992, s.30.

[3] Jean-Clément Martin, La Terreur, part maudite de la Révolution, Découvertes/Gallimard, 2010, s.82

[4] Jean-Clément Martin, Dictionnaire de la Contre-Révolution, Éditions Perrin, 2011, s.504.

[5] Prof. Dr. Mehmet Neşşar'ın iletisi 5 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Le Figaro'nun 19 Mayıs 2006 tarihli sayısından.

[6] Vovelle, Michel (1987). Bourgeoisies de Province et Revolution . Presses Universitaires de Grenoble. s. Alıntı Féhér.

[7] François Furet, Mona Ozouf, A Critical Dictionary of the French Revolution, s. 165.

[8] Fransız Devrimi Chronicle, Longman 1989 s. 338.

[9] Alain Gérard (1993). La Vendée: 1789-1793. p. 265-66.

[10] Smith, Digby. Napolyon Savaşları Veri Kitabı. Londra: Greenhill, 1998, s. 48.

[11] Tony Jacques, Savaşlar ve Kuşatma Sözlüğü: F - O, Greenwood Publishing Group, 2007, s. 604.

[12] Sutherland, Donald (2003). Fransız Devrimi ve İmparatorluğu: Sivil Bir Düzen Arayışı s. 222, Blackwell Publishing ISBN 0-631-23363-6. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2021.

[13] "and Counterrevolution in France' – Charles Tilly. In: The French Revolution and the Birth of Modernity, edited by Ferenc Fehér. University of California Press; Berkeley – Los Angeles – Oxford, 1990. Retrieved 6 March 2017". 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[14] "Vive la contre". 16 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Vendee isyanı nedir?, Vendee isyanı anlamı nedir?, Vendee isyanı ne demektir?