Levée en masse (Fransızca telaffuz: [ləve ɑ̃ mɑs]), genellikle işgal karşısında, kitlesel ulusal zorunlu askerlik politikası için kullanılan bir Fransızca terimdir.

Konsept, Fransız Devrim Savaşları sırasında, özellikle 16 Ağustos 1793'ten sonraki dönemde 18 ila 25 yaşları arasındaki güçlü kuvvetli erkeklerin askere alınmasıyla ortaya çıktı. Levée en masse'yi kendisinden önceki var olan zorunlu askerlik biçimlerinden farklı kılan, ulusal kimliğin yaratılmasının ayrılmaz bir parçasını oluşturmasıdır.

Terminoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Levée en masse terimi, ulusu savunmak için devletin güçlü kuvvetli tüm adamların kısa vadeli bir talebini ifade eder ve askeri bir taktik olarak yükselişi, devrimci Fransa'daki siyasi olaylar ve gelişen ideoloji ile bağlantılı olarak görülebilir: kraliyet tebaası yerine demokratik vatandaş.

Levée'nin geliştirdiği (ve yetkililer tarafından desteklenen) anlayışın merkezinde, Fransız halkına verilen yeni siyasi hakların aynı zamanda halkın devlete karşı yeni yükümlülükler yarattığı fikri yatmaktadır. Ulus artık kendisini tüm insanlardan oluşan bir topluluk olarak anladığından, savunmasının da herkesin sorumluluğu olduğu varsayılmıştır. Böylece, levée en masse yaratıldı ve ulusu ulus tarafından savunmanın bir aracı olarak anlaşıldı.

Tarihsel olarak, levée en masse, savaşa ulusal katılım çağının habercisiydi ve profesyonel askerlerden oluşan orduların nüfusun genel katılımı olmadan savaştığı Kabine savaşları (1715-1792) gibi sınırlı savaş biçimlerinin yerini aldı.^[1]

Fransız Devrim Savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]

Levée toplu olarak ilk modern kullanımı Fransız Devrim Savaşlarıdır. Ancien Régime altında, savaş zamanlarında büyük daimi orduyu desteklemek için milis, milis için de oyla seçilen zorunlu askerler vardı. Bu, milislerin bel kemiğini oluşturan köylü toplulukları tarafından sevilmeyen bir şeydi ve 1789'da Fransız monarşisini güçlendirmek için toplanan Fransız Estates General tarafından ele alınmasını bekledikleri şikayetlerinden biriydi. Meclis akamete uğrayıp Fransız halkının ayaklanmasına neden olunca, milis grupları Ulusal Meclis tarafından usulüne uygun olarak kaldırıldı.

Erken savaş günleri boyunca savaş öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1789 gibi erken bir tarihte Fransız liderler, devrimci ordularını nasıl sürdüreceklerini düşünmüşlerdi. Aralık ayında, hem "solcu bir adam" hem de "Kral'ın Silahşörü olarak görev yapan bir askeri adam" olan Dubois de Crance, askeri komite adına Ulusal Meclis'e konuştu. O, "zorunlu askerlik yoluyla toplanan ve kaçmanın mümkün olmadığı bir halk ordusu" çağrısında bulunarak Ulusal Konvansiyon'a şunları söyledi: "Özgür olmak isteyen ancak güçlü komşularla çevrili ve gizli, iltihaplı hiziplerle dolu bir ulusta, her vatandaş bir asker olmalı ve her asker bir vatandaş olmalıdır." Yine de Komite zorunlu askerliği yürürlüğe koymaya hazır değildi ve korkunç savaş daha fazla adam talep edene kadar da hazır olmayacaktı.^[2]

Devrimin Fransa'da oturtulması, Fransa ile monarşiyi yeniden kurmak için Fransa'yı işgal etmeye kararlı olan Avrupalı komşuları arasında sürtüşme yaratmaya başladı. Prusya ve Avusturya ile savaş Nisan 1792'de başladı. 19 Kasım 1792'deki gibi kararnameler "vekillerin temkinli davranmadıklarını" yansıtıyor. Konvansiyonun kararnamesi şunları belirtti: "Ulusal Konvansiyon, Fransız ulusu adına, özgürlüklerini geri kazanmak isteyen tüm halklara kardeşlik ve yardım sağlayacağını beyan eder ve bu halklara yardım sağlamak ve özgürlük davasına bağlılıkları nedeniyle zulme uğramış (veya olabilecek) vatandaşları savunmak için Ulusal Sözleşmeye dayanarak Yürütme Gücüne generallere gerekli emirleri verme talimatını verir ve Yürütme Gücünün generallere bu kararnamenin basılmasını ve her yerde dağıtılmasını kararlaştırır." Kararnameler, yabancı güçlere, yani İngiltere'ye, Fransa'nın sadece kendi topraklarında siyasi reform yapmak için değil, fetih için yola çıktığının sinyalini verdi.

O sırada Fransız ordusu, eski profesyonel ordudan ve gönüllülerden geriye kalanların bir karışımını içeriyordu. Bu ayaktakımı grubu yetersizdi ve Şubat 1793'e kadar, yeni rejimin daha fazla adama ihtiyacı vardı, bu nedenle Ulusal Konvansiyon 24 Şubat'ta her Fransız departmanına bir asker kotası sağlamak için 300.000 erkeğin askere alınmasına izin veren bir kararname çıkardı. Mart 1793'te Fransa, Avusturya, Prusya, İspanya, İngiltere, Piedmont ve ABD ile savaş halindeydi. Siyasi ve dini açıdan muhafazakar bir bölge olan Vendée'de Levy'nin askere alınması, Paris'ten yayılan diğer devrimci direktiflere karşı yerel hoşnutsuzluğa eklendi ve 11 Mart'ta Vendée Savaşı patlak verdi (Fransa'nın İspanya'ya savaş ilan etmesinden sadece birkaç gün sonra). Bazı hesaplara göre ordunun gücü 1793'ün ortalarında yaklaşık 645.000'di ve askeri durum, özellikle Mainz 23 Temmuz 1793'te düştüğünde, kötüleşmeye devam etti.

Avrupa devletleriyle savaşta ve ayaklanmada olan bu umutsuz duruma yanıt olarak, levéenin yasalaştırmasını talep edenlerin sayısı artıyordu. Buna cevaben, Konvansiyon üyesi Bertrand Barère Konvansiyondan "Fransız halkının bağımsızlığını savunmak için bir bütün olarak ayağa kalkacağına dair ciddi bir bildiri yayınlamasını" istedi. Konvansiyon, Barere'nin talebini 16 Ağustos'ta, levée'nin yürürlüğe gireceğini belirttiklerinde yerine getirdi.

Kararname, 23 Ağustos 1793'te Barère tarafından Lazare Carnot ile birlikte kaleme alınan Ulusal Konvansiyon tarafından çıkarıldı. Kararname şöyle başlıyordu: "Şu andan itibaren düşmanları Cumhuriyet topraklarından sürülecek olana kadar genç erkekler savaşacak; evli erkekler silah ve erzak dikecek, kadınlar çadır ve giysi yapacak ve hastanelerde hizmet edecek; çocuklar eski tiftiği çarşafa çevirecekler; yaşlı adamlar halkın cesaretini uyandırmak için meydanlara gidecekler."

Zorunlu askerlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihçi Howard G. Brown'a göre, “Fransız devletinin kendi yarattığı bir krize verdiği panik tepkisi kısa sürede aşırı bir askeri yığınağa yol açtı. Düşman kuvvetleri, 6.000 Hessen ve birkaç bin göçmen tarafından desteklenen en fazla 81.000 Avusturyalı ve Prusyalıdan oluşuyordu. Bu önemsiz güçlere karşı Fransa, Avrupa'nın şimdiye kadar gördüğü herhangi bir ordudan daha büyük olan 450.000 kişilik bir orduyu seferber etmeye karar verdi. Kaynağa bağlı olarak, askere alınanların tam sayısı 750.000 ila 800.000 arasında değişmektedir. Bununla birlikte, rakamlar Fransız Hükûmeti o sırada kesin rakamlar verecek konumda olmadığı için doğrulanamıyor. Rakamlar tahminlerden oluşmaktadır. Bir kaynak, Şubat 1793'teki resmi rakamların 361.000, Ocak 1794'te 670.900 erkek, Nisan 1794'te 842.300 ve Eylül 1794'te 1.108.300'e ulaşıldığını belirtiyor. Ancak bu rakamlardan hastalık, gazi, esir ve hatta firarı çıkardığımızda aktif hizmette yaklaşık 800.000'in olduğu tahmin edilirken diğer kaynaklarda bu rakam 750.000'dir.

Fransız ordusunun genel yapısına bakıldığında, özel ayrıcalıklar ve muafiyetler verilen zengin ve şehirli işçilerin aksine ordudaki bireylerin çoğunluğu köylü, çiftçi sınıfından oluşuyordu. Zenginler, yerlerini almak için paraya ihtiyacı olan daha fakir erkeklere ödeme yaparak askerlikten muaf olurken, şehirde büro işleri olan erkekler ile okuma-yazma bilen ve hükûmette çalışan erkekler de Fransız ordusunda görev yapmaktan muaf tutuldu. Ordunun genel yapısı, Fransa'nın farklı bölgeleri arasında eşit olmayan bir şekilde dağılmıştı. Levée en masse'nin 1/138 Fransız erkeğinden oluşması bekleniyordu. Ancak gerçekte her bölge bu zorunlu askerlik kuralına uymadı. Daha çok Fransa'nın merkezinde bulunan Puy-de-Dôme, Haute-Loire ve Yonne gibi bölgelerdeki askere alım departmanları kurallara uyuyordu.

Fransızlar tarafından askere alınan birçok kişi, firar etti. Levée en Masse sırasında firar eden bireylerin sayısı hakkında kabaca tahminler vardır, ancak tüm orduları yönetememe ve takip edememe veya benzer adlara sahip adamları ayırt edememe gibi birçok faktör nedeniyle, tam sayı belirsiz. 1800 yılında, Savaş Bakanı (Carnot), yürürlüğe konan affın ardından 175.000 kaçak olduğunu bildirdi. Gönderilen erkeklerin oranları, yaşadıkları bölgeye göre nasıl değişiyorsa, aynı şey kaçaklar için de geçerliydi.

Tarihçi Hargenvillier, 1798'den 1804'e kadar bu belirli bölümü kuşatan firarların yüzdesinin ayrıntılı bir istatistiksel dökümünü çıkardı. Bölgelere göre firari rakamları değişiyordu. Levée'ye karşı direnişin çok az olduğu veya hiç olmadığı ve çok sayıda kaçak olduğu bölgeler vardı, diğer bölgelerde ise yaklaşık yüzde 60 kaçak vardı.

Toplumun tepkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Aslında Levée en masse popüler değildi; firar ve kaçış yüksekti. Bununla birlikte, orduya katılım savaşın gidişatını tersine çevirmek için yeterliydi ve daha kalıcı bir yıllık alım sisteminin kurulduğu 1797'ye kadar başka bir zorunlu askerliğe gerek yoktu. Levée en masse'nin asıl etkisi, zamanın standart uygulamasından farklı olarak tamamen profesyonel bir ordudan ziyade vatandaşlardan oluşan bir ulusal ordunun yaratılmasıydı.

Bunun yanında Fransızların sınırlarını ulus halinde tüm düşmanlara karşı koruması, Avrupa'yı şaşırttı ve şok etti. Levée en masse, eğitimsiz bile olsa birçok adamı sahaya koyması ve tüm kaleleri yönetmesini sağlaması bakımından da etkiliydi. Levée en masse ayrıca askeri yeterliliklerini gösterebilecek eğitimsiz insanlar için birçok fırsat sunarak Fransız ordusunun güçlü bir subay kadrosunun oluşmasına izin verdi.

Yeni bir fikir olmasa da (örneğin Platon ve her yetişkin erkeğin bir tüfekle silahlandırılması gerektiğini düşünen avukat ve dilbilimci olan Sir William Jones) gerçek bir Levée en masse uygulaması pek görülmemişti. Levée en masse, modern savaşta önemli bir gelişmeydi ve birbirini izleyen her savaşta giderek daha büyük orduların yapısı Levée en masse gibi olacaktı.

Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. 
2. ^ https://books.google.com/books?id=XAjhcHjfUisC&pg=PA205 27 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. |page=205