İoannes Troglita, Yunanca: Grekçe: Ἰωάννης Τρωγλίτης) 6. yüzyıl Bizanslı generaldir. Vandallar Savaşı'na katıldı ve Sasani İmparatorluğu ile yapılan savaşlar için doğuya gönderilmeden önce 533-538 yılları arasında Kuzey Afrika'da bölgesel bir askerî vali olarak görev yaptı. Dux Mesopotamiae olarak, birkaç savaşta sivrildi ve Bizans imparatoru I. Justinianus'un (h. 527-565) adamları tarafından fark edildi. 546 yazında Justinianus, yerli Moro kabilelerinin ve imparatorluk ordusunun kendisinin isyanlarının Bizans pozisyonunu ciddi şekilde azalttığı Afrika'daki Bizans kuvvetlerinin genel komutanı olarak İoannes Troglita'yı seçti. Troglita 546/547 kışında Byzacena Morolara karşı hızlı bir şekilde ilk zaferi aldı, ancak 547 yazında Tripolitanya kabileleri tarafından mağlup edildi ve Afrika bir kez daha yıkıcı baskınlara açık hale geldi. Troglita ordusunu yeniden düzenledi ve bazı kabile liderlerinin yardımını sağladı ve 548 yazında Cato Tarlaları'nda kabile koalisyonuyla yüzleşti ve kesin bir galibiyet kazandı. Bu zafer, Moro isyanının sonunu ve Afrika için bir barış dönemini gösterir. Troglita aynı zamanda Gotlar Savaşı'nda da yer aldı ve iki kez askerlerinin bir kısmını Ostrogotlara karşı yardım için İtalya'ya gönderdi.

İoannes Troglita'nın özellikle Afrika'daki Morolara karşı kahramanlıkları, Flavius Cresconius Corippus tarafından yazılmış ve Klasik Antik Çağ'ın son Latince Epik şiiri Iohannis, seu de Bellis Libycis ("İoannes'in Öyküsü veya Libya Savaşı Üzerine") hayatının ana kaynağıdır.^[1]

Kökeni ve Afrika ile Doğu'da kariyerinin başlangıcı[değiştir | kaynağı değiştir]

İoannes Troglita'nın kesin kökenleri belirsizdir. Trakya'da doğmuş olabilir, ancak tuhaf soyadı kökenini Makedonya'da bulunan Trogilos (Yunanca: Τρώγιλος) göstermektedir.^[2] 6. yüzyıl tarihçisi Prokopius ve Troglita'nın övgü yazarı Flavius Cresconius Corippus tarafından sağlanan bilgilere göre, Evanthes isimli birinin oğluydu ve Pappus adında en az bir erkek kardeşi vardı. Troglita, muhtemelen bir barbar şefi olan bir "kral" kızı ile evlendi ve Peter isminde bir oğlu vardı.^[2]

533 ile 534 arasında gerçekleşen Belisarius komutasında Vandallar Savaşı'na katılmıştır ve Ad Decimum ile Tricamarum muharebelerinde foederati birliği komutanı İoannes ile aynı kişi olabilir.^[3][4] 534 yılında Belisarius'un ayrılmasından sonra Afrika vilayetinde kaldı ve 534-535 yıllarında Solomon'un Morolara karşı seferlerine katıldı. Aynı zamanda ya Byzacena ya da daha muhtemel Tripolitanya'nın yerel askerî valisi (dux) olması muhtemeldir çünkü Leuathae kabilesine karşı başarılı seferler yaptığı zikredilmiştir.^[5] Troglita ayrıca dönme Stotzas komutasındaki asi orduya karşı mücadele etti, 536'da Membresa'da Belisarius'un ilk zaferine ve sonra 537 ilkbaharında Scalas Veteres'teki Solomon'un ardılı Germanus'un komutasındaki mutlak galibiyetle biten muharebeye katıldı. Bu muharebede, Bizans ordusunun sağ kanadının süvarilerinin komutanıydı, Prokopius'a göre Stotzas'ın adamları tarafından mağlup edildi ve geri püskürtüldü, süreçte sancağını kaybetti. ancak muharebe imparatorluk zaferi ile sonuçlandı.^[5] 538 yılında Troglita, muhtemelen Byzacena'da Autenti Muharebesi'nde kendini öne çıkardı.^[3]

538'den sonra bir noktada Troglita, Doğu sınırına gönderildi ve 541'e kadar bölgenin en önemli askerî komutanlarından biri olan dux Mesopotamiae olarak atandı. Bu pozisyondan, Ostrogot kralı Vitiges tarafından Sasanileri Bizans'a saldırmaya teşvik etmek için gönderilen elçi heyetinin bir üyesini tutukladı. Savaş başladığında, Corippus'a göre Troglita, Sasani ordusuna karşı bir dizi başarı elde etti: Nisibis yakınlarındaki general Nabedes'i yendi, ordusunu Theodosiopolis'i kuşatan Sasani kuvvetine karşı başarılı bir gece saldırısında yönetti ve ardından Dara'yı kuşatan başka bir Sasani ordusunu yendi ve generalleri Mihr-Mihroe'yi ele geçirdi. Ancak Prokopius, ilk savaşın farklı bir anlatımını verir, bu da Troglita'nın ani bir Sasani saldırısından Belisarius tarafından kurtarılmasıdır ve diğer iki olaydan hiç bahsetmez.^[6][7] Bununla birlikte, Corippus, Troglita'nın başarısı nedeniyle, savaşı denetlemek için gönderilen İmparator I. Justinianus'un danışmanlarından Urbicius tarafından tebrik edildiğini savunur.^[8]

Afrika'da yüksek komutası[değiştir | kaynağı değiştir]

Troglita'nın Afrika'dan yokluğunda, durum çalkantılıydı. Germanus vilayette 539'a kadar kalmış ve ordudaki disiplini geri kazanmayı ve Africa Proconsularis ve Byzacena'nın çekirdek bölgelerini sakinleştirmeyi başardı. Onu, ikinci görevine büyük bir başarıyla başlayarak, Aurès Dağları Morolarını yenerek ve Numidya ile Mauretania Sitifensis üzerinde kontrol kuran Solomon aldı. Ancak Moro isyanı 543'te yeniden alevlendi ve Solomon 544'te Cillium Muharebesi'nde öldürüldü. Ardılı ve yeğeni Sergius yetersizdi. Morolar tarafından mağlup edildi, geri çağrıldı yerine general Guntarith önderliğindeki bir başka askerî isyanda 546 baharında öldürülen Areobindus aldı. Guntarith, Konstantinopolis'den bağımsızlığını ilan etme niyetindeydi fakat kısa bir süre sonra Ermeni Artabanes onu öldürdü. Afrika'da yeni ve yetenekli bir lidere duyulan ihtiyaç Konstantinopolis'te belirgindi.^[9] 546 yılında Sasani İmparatorluğu ile bir ateşkes imzalandıktan sonra, İmparator I. Justinianus, Corippus'un imâ ettiği şekilde, Urbicius'un tavsiyesine uydu, Troglita'yı Doğu'dan geri çağırdı. Konstantinopolis'teki durumu rapor ettikten sonra, İmparator onu yeni bir ordunun başına koydu ve 546 yazının sonunda yeni magister militum per Africam olarak gönderdi.^[10][11]

Moro isyanının bastırılması[değiştir | kaynağı değiştir]

546'nın sonlarında, İoannes Troglita Kartaca'ya ulaştığında durum korkunçtu: Byzacena dux'u Marcentius ve Kartaca'da Ermeni Gregori altında imparatorluk kuvvetleri sayıca azdı ve moralsizdi. Tripolitanya'daki Leuathae ve Austurae kabileleri cezasız bir şekilde Byzacena'a baskın düzenlerken, kıyı kentleri de şefleri Antalas'ın yönetiminde Byzacena'nın Moroları tarafından abluka altında tutuluyorlardı. Ancak diplomatik çabalar, imparatorluk ordusuna binlerce insanıyla katılan Morolu liderler Cutzinas ve Ifisdaias'ın sadakatini sağladı. Buna ek olarak, Iaudas yönetimindeki Aurès Dağları kabileleri, Troglita'nın gelişini öğrendiklerinde Numidya'ya çekildi ve silahlı tarafsızlık yolunda ilerlediler.^[12]

Kartaca'ya vardığında, Troglita birliklerini yeniden düzenledi, yerel güçleri yanında getirdiği gazilerle destekledi -çoğunlukla atlı okçular ve Katafrakt- ve asiler ile yüzleşmek için yürüyüşe geçti. Antonia Castra'da Antalas'tan gelen elçiler huzura çıktılar, ancak Troglita onların şartlarını reddetti ve hepsini hapsetti. Bizans ordusu Byzacena'ya yürüdü, kuşatılmış şehirleri rahatlattı ve Marcentius ile birleşti. İmparatorluk ordusunun hızlı ilerlemesinden şaşkına dönen Morolar, tekrar dağlık ve ormanlık iç mekana çekildi ve kuvvetlerini Leuathae ve Antalas'ın Ierna önderliğinde topladılar. Corippus, Troglita'nın kışın ortasında takibi ettiremeyeceğini ve bu arazide imparatorluk orduya karşı avantaj sağlayacağını umuyordu. Troglita Moro pozisyonlarına yakın bir yerde kamp kurdu ve Antalas'a şartlarını götürmesi için Amantius'u elçi olarak gönderdi: general, imparatorluk otoritesine tekrar bağlanmaları karşılığında bir af teklif etti.^[13][14]

Corippus, sonraki savaşı uzunca anlatır, ancak Virgilius şiiri taklidi çok az somut ayrıntı sağlar: 546'nın sonlarında veya 547 başlarında muhtemelen Sbeitla'nın güneyinde veya doğusunda meydana gelen uzun, kararsız ve kanlı bir çatışma olduğu açıktır. Sonunda, Bizanslılar galip geldiler ve Moroları püskürtüp, savunmalarını kırıp ve kamplarına hücum ettiler. Corippus'a göre, tanrı Gurzil'in baş rahibi olan Ierna, tanrının bir imajını korumaya çalışırken öldürüldü. Diğer birçok kabile lideri öldü ve geri kalanlar dağıldı. Tripolitanyan kabilelerin kalıntıları Byzacena'yı terk ettiler ve Antalas silah bırakmak zorunda kaldı. Buna ek olarak, birçok mahkum Moro kampından serbest bırakıldı ve ele geçirilen hazineler arasında 544'te Solomon tarafından Cillium'da kaybedilen askerî sancakta vardı. Bunlar Konstantinopolis'e gönderilirken, Troglita Kartaca'ya zaferle girdi.^[15][14]

Marta Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu zaferle birlikte savaş kazanılmış gibi görünüyordu ve Afrika'da barış yeniden kuruldu. Ancak birkaç ay sonra Tripolitanya kabileleri yeniden bir araya gelerek Ifuraces kralı Carcasan altında bir koalisyon kurdular. Tripolitanya'ya baskın yaptıktan sonra tekrar Byzacena'ya baskın yapmak için batıya döndüler. Bunun Tripolitanya dux'u Rufinus tarafından bildirilmesiyle, Troglita onlarla karşılaşmak için yürüyüşe geçti. Bu arada Bizans ordusu, Belisarius'u İtalya'daki Gotlara karşı güçlendirme ihtiyacı nedeniyle zayıflamıştı: Troglita'nın Konstantinopolis'ten beraberinde getirdiği dokuz alaydan üçü İtalya'ya gönderildi. Antalas yönetimindeki Morolar düşmanca kaldı, ancak ou an çatışmaya hemen girmediler, ancak Bizanslılar, askerlerini vermeyi reddeden Ifisdaias'ın hizmetlerinden mahrum kaldı. Sıcak yaza rağmen, Troglita adamlarını hızla çölün kenarı boyunca Byzacena'nın güney sınırına yürüdü, orada Morolar ile karşılaşmayı ve uzun süredir sıkıntı yaşayan vilayetin tekrar tahrip olmasını engellemeyi umuyordu. Morolar, başlangıçta onu zayıflatmak umuduyla kurak iç mekana çekildiler, ancak Troglita'nın ordusu, su ve tedarik dolu bir karavan eşliğinde onları çölde izledi. Her iki ordu da susuzluk ve açlık çekti ve hoşnutsuzluk Bizans askerleri arasında yayıldı. Sonunda, salgın ordusunun atlarının büyük bir bölümünü öldürmesi nedeniyle, neredeyse bir isyan patlamasına neden olması Troglita'yı tekrar kıyıya doğru kuzeye dönmeye zorladı.^[16][17]

Orada, Troglita kendini Matmata platosu ile sahil arasında konumlandırdı ve Moroları bekledi. Ayrıca gemileri malzeme getirmesi için gönderdi, ancak ters rüzgarlar bunu imkânsız hale getirdi. Moro ordusu yakında göründüğünde, aynı şekilde açlıktan tükenmişti ve Troglita'nın ilk önce ulaşmaya başladığında yaptığı gibi bazı su kaynaklarına yöneldiler. Bizanslılar, muharebeye katıldıkları Gallica bölgesindeki Marta'da kamp kurdular. Bizanslılar için dağılıp ve kaçan ordusu yüzünden feci bir yenilgiydi. Corippus, muhtemelen kahramanı Troglita'yı korumak için, yenilgiyi ordu hazır olmadan önce düşmana saldıran ve dağınık bir parçalı çatışmaya yol açan bazı askerlerin disiplinsizliğine atfeder. Corippus'un açıklamasına göre, Bizanslıların Moro müttefikleri önce paniğe kapıldılar ve geri çekildiler ve Troglita'nın ve diğer Bizans liderlerinin kişisel müdahalesine rağmen tüm ordunun parçalanmasına neden oldular.^[18][19]

Bu mağlubiyetten sonra, Troglita hayatta kalanların toplanmaya başladıkları Iunci'ye (modern Bordj Younga, Mahares'in ^[20] 9 kilometre (5,6 mi) güneyi) kaçtı. Kayıplar çok yüksek ve ordunun morali çok düşüktü fakat kısa süre sonra ordusunu toplamaya başladığı Laribus Kalesi'ne (Le Kef yakınlarındaki modern Lorbeus köyü^[21]) daha da geri çekilmek zorunda kaldı. Muharebeyi öğrendiklerinde Antalas hemen tekrar ayağa kalktı ve Tripolitanyan kabilelere katıldı, Bizans'ın müttefikleri Cutzinas ve Ifisdaias kendi aralarında kavga ediyordu. 547'nin geri kalanı boyunca Morolar artık Afrika genelinde baskın yapmakta ve Kartaca'nın çevresine bile ulaşmakta serbesttiler.^[22]

Cato Tarlaları Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Troglita pasif kalmadı: Afrika praetoria idaresi valisi Athanasius ve Troglita'nın genç oğlu, Laribus'taki kamp için takviye ve malzeme düzenlerken, Troglita'nın kendisi sadece Cutzinas ve Ifisdaias'ın uzlaşmasını değil, aynı zamanda Kral Iaudas ve onun kabilesinin bağlılığını da kazanmayı başardı. 548 ilkbaharında Troglita, güçlerini yeniden bir araya getirerek, Byzacena'nın kuzey sınırlarında Arsuris ovasında Moro müttefikleriyle karşı karşıya geldi. Corippus, her bir şef tarafından sağlanan yerel birliklerin asker gücü olarak olağanüstü sayılar verir: Cutzinas için 30.000, Ifisdaias için 100.000 ve Iaudas'ın kardeşi altında 12.000. Gerçek sayılar ne olursa olsun, Troglita'nın düzenli birliklerinin imparatorluk ordunun daha az bölümünü oluşturduğu açıktır.^[23][24]

Carcasan ve Antalas'ın önderliğindeki kabileler, orta Byzacena'ta Mamma veya Mammes ovasında kamp yapmışlardı. Önceki yıl kazandığı zaferin ardından kendinden emin olan Carcasan, imparatorluk ordusu ile derhal yüzleşmek istedi, ancak gerçekleştiği sırada, daha ihtiyatlı ve iyi denenmiş Moro taktiği, Bizansları iç mekana çekmeyi ve böylece tedarik üslerinden uzakta ve harap olmuş bir ülke üzerinden yürüterek yorup ve morallerini bozmayı savunan Antalas'a yol verdi. Asiler güney ve doğuya çekildiler, 10 gün sonra Iunci'ye ulaştılar. Troglita'nın ordusu onları belli bir mesafeden takip etti, kabilelerin korumasıyla sadece birkaç çatışma yaşandı. Ancak Bizans ordusu Iunci'den önce ovaya ulaşıp kamp kurduktan sonra Morolar tekrar dağlık iç mekana çekildi. Düşmanının stratejisi hakkında bir casus tarafından bilgilendirilen Troglita, takip etmeyi reddetti ve Lariscus limanının yakınında, kolayca tedarik edilebileceği yerde kaldı. Bununla birlikte, liderlerinin savaşma konusundaki isteksizliğini anlamayan askerler arasında hoşnutsuzluk büyüdü: ordu, isyan etti ve kaçmayı başaramayan Troglita çadırına ve saldırdı. İstikrarlı kalan müttefik Moro grupları sayesinde Troglita adamları üzerindeki kontrolü yeniden ele geçirebildi.^[25][24]

Troglita hemen ordusunu Cato Tarlaları adı verilen bir ovada yer alan düşmanla yüzleşmek için hareket ettirdi. Moro kampı çok kuvvetlendirilmişti ve Troglita doğrudan bir saldırı başlatmakta isteksizdi. Bu nedenle, açlığın Moroları açık savaş zorlayacağını umarak ablukaya aldı. Onları daha da cesaretlendirmek için, kavga etmeye isteksiz olduğunu düşünerek adamlarını kısıtladı. Troglita'nın planı işe yaradı: tanrılarına fedakarlık yaparak ve imparatorluk ordusunu hazırlıksız yakalamayı umarak, Morolar bir Pazar günü Bizans kampına saldırdı. Savaş dengede uzun süre durdu, her iki tarafta da birçok ölü vardı, ancak sonunda Bizanslılar üstünlük kazandı. Bu noktada, Carcasan güçlerini topladı ve şiddetli bir karşı saldırı başlattı, ancak Troglita'nın kendisi tarafından öldürüldü. Liderlerinin düştüğünü gören Morolar dağıldı ve kaçtı. Savaş, Bizanslılar için büyük bir başarıydı: Moroların önde gelen liderlerinden 17'si öldü, Tripolitanya kabileler çöktü ve çöle çekildi ve Antalas ve takipçileri Troglita'ya boyun eğdi. Byzacena, Numidia ve Tripolitanya nihayet güvenlik altına alındı ve ertesi on dört yıl boyunca, 562'ye kadar, süren bir barış dönemi başladı.Diehl 1896, ss. 378–380Martindale 1992, ss. 648–649

Sonraki faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaklaşık olarak bu zamanlarda, Troglita, 6. yüzyıl tarihçisi Jordanes (Romana 385) kaydedildiği gibi, saygın patricius saray rütbesine terfi etmiş görünmektedir. Yeniden inşanın zor işine başlayarak en az dört yıl daha Afrika'da komuta etti. Troglita, 533 yılında İmparator I. Justinianus tarafından öngörülen sivil idari aygıtını yeniden kurdu ve yetkisini Athanasius ile paylaştı. Solomon tarafından inşa edilen eyalet surları tamir edildi ve bastırılmış Moro kabileleri, imparatorluk foederati olarak dikkatlice vasal statüsüne döndürüldü. Akademisyen John B. Bury'ye göre, sorunlu eyalette düzeni ve sükuneti yeniden kurma konusundaki Troglita'nın rekoru, onu Belisarius ve Solomon ile birlikte "Afrika'da İmparatorluk yeniden yerleşiminin üçüncü kahramanı" yapar.^[26][1][24]

Troglita'nın Afrika'ya barışı yeniden kurmasındaki başarısı, Ostrogotlar kralı Totila'nın Sardinya ve Korsika'yı ele geçirdiği 551'in sonlarında, Troglita'nın, başarılı olmasa da, yeterli gücü kurup, bir filo gönderebilmesinde görülebilir.^[27][28] Troglita'nın ölümünün kesin tarihi bilinmiyor, ancak büyük olasılıkla 552'de veya hemen sonrasında ölmüştür.^[29]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel