Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti لجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية Al-Jumhūrīyya al-'Arabīyya aṣ-Ṣaḥrāwīyya ad-Dīmuqrāṭīyya Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Başkent	Layun (geçici olarak Tifariti)
Resmî dil(ler)	Arapça
Diğer diller	Arapça
Demonim	Sahravi
Hükûmet	Üniter tek partili yarı başkanlık cumhuriyeti
• Devlet Başkanı İbrahim Ghali • Başbakan Bouchraya Hammoudi Bayoun
Tarihçe
• İspanya Fası'nın İspanya tarafından bırakılması 14 Kasım 1975 • Bağımsızlık ilanı 27 Şubat 1976 • Fas ile ateşkes 1991
Yüzölçümü
• Toplam	266.000 km2 (83.)
Nüfus
• Tahminî	100,000 (SADC kontrolünde) 502,585 (Batı Sahra) (182..)
• Yoğunluk	1.9/km2 (236.)
Para birimi	Cezayir dinarı (de facto) Sahravi pesetası (kullanılamıyor)
Zaman dilimi	UTC+0
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+212
İnternet alan adı	.eh ayrılmıştır, kullanılamıyor

Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti (SDAC) (Arapça: الجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية, El-Cumhuriyye el-Arabiyye es-Sahraviyye ed-Dimukratiyye; İspanyolca: República Árabe Saharaui Democrática), Afrika kıtasının batısında yer alan ve bütün Batı Sahra'da egemenliğini iddia eden ancak kısmen tanınan devlet. Ülkenin sınır komşusu olarak kuzeyinde Fas, kuzeydoğusunda Cezayir, doğu ve güneyinde Moritanya yer alırken, bölgenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Ülkenin anayasal başkenti Layun olarak belirlenmesine rağmen Fas idaresi altında bulunan kısımda kaldığı için 2011 yılından bu yana başkent geçici olarak Tifariti'dir.

SDAC bütün Batı Sahra bölgesinde hak iddia etmektedir. Bu iddiaya rağmen SDAC yönetimi bölge üzerinde iddia ettiği toprakların %20 ile %25'ini kontrolü altında tutmaktadır. Kontrolü altında bulunan bölgeye Kurtarılmış Araziler ya da Serbest Bölge ismini veren SDAC yönetimi, Fas ilhakını kabul etmemektedir. Bunun haricinde Cezayir'de Tinduf şehrine yakın bir konumda bulunan dört adet mülteci kampı da SDAC yönetimi altındadır. Batı Sahra'nın SDAC yönetimi dışında kalan birçok bölgesi ise Fas kontrolü altında olup, Fas tarafından Güney İller adı ile ifade edilmektedir.

Sahra bölgesi coğrafi açıdan çoğunlukla çöllerden oluşmaktadır. SDAC yönetimi altındaki bölgeler ile Fas yönetimi altındaki bölgeler, Fas tarafından inşa edilen ve Fas Duvarı olarak adlandırılan 2.700 km uzunluğundaki duvar ile ikiye ayrılmış konumdadır.

İspanyolların, İspanyol Sahrası'nı terk etmelerinden sonra, 14 Kasım 1975 tarihinde İspanya, Fas ve Moritanya arasında, Fas ve Moritanya'ya Batı Sahra bölgesini ilhak hakkı veren Madrid Anlaşması imzalanmıştır.

Polisario Cephesi'nin kurularak İspanya'ya ve bölgedeki işgal güçlerine karşı kırsal alanlarda örgütlenen bir mücadele başlatmasının ardından, taraflar arasında şiddetli çatışmalar başlamıştır. Sahra halkını bağımsızlığına kavuşturma ve özgürleştirme amacı içerisinde olan Polisario Cephesi'ne karşı, İspanya'nın desteğiyle PUNS kurulmuştur.

Portekiz'in Afrika'daki ulusal kurtuluş hareketlerine karşı giriştiği mücadelede başarısız olması, Batı Sahra'nın durumu üzerinde de etkili olmuştur. Francisco Franco'nun sağlık durumunun kötüleşmesi ve Madrid'de hükûmet içi karışıklıkların başlamasının ardından, Polisario Cephesi durumu lehine çevirmeye başlamıştır. Libya Arap Cemahiriyesi'nin de desteğiyle İspanya'nın askeri karakollarına ve fosfat madenlerine saldırılar gerçekleştirmişlerdir. Barrido Operasyonu'nu başlatarak birliklerini seferber hale getiren İspanya, başarılı bir sonuç elde edememiştir. Polisario Cephesi gücünü artırarak Birleşmiş Milletler'in ilgi alanına girmiş ve İspanya'nın yönetimini sahil kasabalarıyla sınırlı kalacak kadar kısıtlamıştır.

İspanya'nın, ekonomik ayrıcalıklar karşılığında yönetimi Polisario Cephesi'ne devretme planları yapmaya başlamasının ardından, Fas duruma müdahil olmuştur. Yeşil Yürüyüş'ü başlatarak İspanya'yı tamamen bölgeden çekilmeye zorlamışlardır. Bu süreçte, uzun süreli bir savaşa hazırlanmak için rakiplerini ortadan kaldırmayı amaçlayan Polisario Cephesi, PUNS'la görüşmeler gerçekleştirmeye başlamıştır. PUNS üyelerine, kabul etmeleri karşılığında affedilecekleri birkaç madde sunulmuştur:

Batı Sahra, İspanya'nın güdümünde özerk bir bölge değil, bağımsız bir cumhuriyet olacaktır.

Francisco Franco'nun yönetimine ve faşist sisteme verilen bütün destek kesilecektir.

Polisario Cephesi'yle birleşme sağlanacak ve parti üyeleri, bağımsızlık mücadelesine katılacaklardır.

PUNS'un bu çağrıyı reddetmesinin ardından, Polisario Cephesi saldırıya geçmiştir. El Aaiun'daki siyasi büroların tamamı yakılmış ve parti üyeleri, Batı Sahra'yı terk etmeye zorlanmıştır.

27 Şubat 1976 tarihinde Bir Lehlu’da, Batı Sahra bölgesinde Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti'nin kurulduğu açıklanmıştır.

Sahra halkı içerisindeki birçok eski asker, öğrenci ve sivilin katılımıyla güçlenen Polisario Cephesi, 1977 yılından itibaren yeniden saldırılarına başlamıştır. İspanya’nın kontrolündeki bir çöl karargahına yapılan baskının ardından, saldırıları hızla Fas ve Moritanya’ya yönelmiştir. Polisario Cephesi, Cezayir’in verdiği destek sayesinde^[1] Tinduf’a yerleşmeye başlamış ve vur-kaç taktikleri geliştirerek uzun süreli bir savaşa hazırlanmıştır.

Fas’ın gerçekleştirdiği bombalama ve karadan müdahalelere karşı, Polisario Cephesi birçok şehir ve kasabaya baskınlar düzenlemiştir. Fransa’nın müdahalesiyle birlikte daha da şiddetlenen savaş, Moritanya’nın 1979 yılında ateşkes imzalamasıyla^[2] yeniden önceki seyrine dönmüştür.

2020 yılından beri Guerguerat’ta yaşanan sınır anlaşmazlıkları, Fas’ın kapatılan bir yolun kontrolünü ele geçirmek için başlattığı saldırı nedeniyle çatışmalara^[3] dönüşmüştür. Polisario Cephesi, çatışmalar boyunca düzenli olarak Fas’a karşı baskınlar düzenlemiştir.

1999'daki Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti Anayasası, Avrupa'daki bazı ülkelerin parlamenter anayasalarına benzer bir form almasına rağmen bazı paragrafları "tam bağımsızlık" kavramı ile örtüşmemektedir. Kilit noktaları arasında, ülkenin başı anayasal olarak “bağımsızlık öncesi aşamasında” Polisario Cephesi genel sekreteridir. Anayasanın bu hükmüne göre, Polisario Cephesi devlet yapısından tamamen uzak durmalı veya tamamen yok olmalıdır. Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti’nin Batı Sahra bölgesinde hareket etmesi gerektiği bilgisi ayrıntılı olarak verilmiştir. Ülkenin anayasal şekli ve devletin yapısı anayasada belirtilmiştir.

Anayasada nihai bir Batı Sahra devleti için belirlenen genel ilkeler, bir piyasa ekonomisi ve nihai çok partili demokrasidir. Anayasa, Sahra insanlarını Müslüman, Afrikalı ve Arap olarak tanımlamaktadır. Anayasa ayrıca insan hakları ilkelerinin taahhüdünü, Afrika Mağrip Birliği’nin parçası ve Pan-Arabizm’in bölgesel bir varyantı olarak ilan etmektedir.

Hükûmetin en büyük mevkisi Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti başkanıdır. Başkanın başbakanı atama yetkisi bulunmaktadır. SDAC devlet yapısı, bir bakanlar kurulu, bir yargı şubesi ve bir parlamentodan oluşmaktadır. 1976 yılında kuruluşundan bu yana, çeşitli anayasal revizyonları ile geçici bir yönetim yapısından cumhuriyete dönüştürdü. 1980'lerin sonlarından itibaren parlamentonun yetkilerinin bir bölümü güçler ayrılığı ilkesini yerine getirmek ve Polisario Cephesi'nden olanlardan cumhuriyetin yapılarını çözmek, her ne kadar net bir etkisi olmasa da bugüne kadar adımlar atmaya başladı.

Çeşitli bakanlıklar birçok hizmet ve fonksiyondan sorumludur. Yargı, derece mahkemeleri, temyiz mahkemeleri ve yüce mahkeme, aynı alanda faaliyet göstermektedir. Hükûmet sürgünde olduğundan, birçok şube olarak tam kapasite çalışamamaktadır ve bu, kurumların anayasal rollerini etkilemiştir. Devlet yapılarına paralel olan kurumlar, SDAC'nin yönetim aparatı ile kaynaşmış, parti ve hükûmet kurumları arasında örtüşen operasyonel yetkinlikler, Polisario Cephesi ile oluşmuştur.

1976 yılından bu yana Polisario Cephesi genel sekreteri unvanının yanında ülkenin başkanlığını da yürüten Muhammed Abdülaziz'in 31 Mayıs 2016 tarihinde hayatını kaybetmesi sonucunda, başkanlığa geçici olarak Sahra Ulusal Konseyi sözcüsü Kadri Adduh getirilmiştir. Adduh, yasaya göre 40 gün içerisinde gerçekleştirilmesi planlanan yeni başkanın seçimine kadar bu görevi yürüteceğini ifade etmiş^[4] ve ardından yönetimi İbrahim Gali'ye bırakmıştır.

SDAC, Tinduf'ta bulunan Sahra mülteci kamplarında bir devlet idaresi görevi görmektedir. Buranın genel merkezi Tinduf’un güneyindeki mülteci kamplarıdır. Resmi işlemlerin çoğu 1991 yılındaki ateşkes sonucunda Batı Sahra'nın geçici başkenti olan Bir Lehlu’da gerçekleşirken, yönetimin etkili olduğu Tifariti ve diğer kasabalar da Kurtarılmış Bölge’ye dahildir. SDAC hükûmeti, Batı Sahra toprakları üzerinde hak iddia etmekte ve Layun'u başkenti olarak görmektedir. Tinduf yakınlarındaki Sahra mülteci kamplarında da benzer bir iddiaları olmasına rağmen, burada egemenlik kurma amacı taşımamaktadırlar. Birçok yabancı yardım kuruluşu, BMMYK, STK'lar dahil olmak üzere kamplarda sürekli aktiftir.

2014 yılı itibarıyla, Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti 85 ülke tarafından tanınmaktadır. Bunlardan 40’ı ilişkilerini geri çekmiş veya dondurmuştur. Toplamda 40 ülkenin SDAC ile ilişkileri bulunmaktadır. 18 ülkede SDAC’nin büyükelçiliği bulunmaktadır.

Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmemesine rağmen, SDAC 1984 yılından beri Afrika Birliği'nin tam üyesidir. Protesto olarak Fas, Afrika Birliği’nden çekildi ve 1994’te Afrika Birliği’nin Güney Afrika’ya yapmış olduğu davetten 2017 yılına kadar birliğe üye olmayan tek devletti. SDAC, Fas'ın itirazlarına rağmen Bağlantısızlar Hareketi ya da Yeni Asya-Afrika Stratejik Ortaklığı toplantılarına konuk olarak katılmaktadır. Fas’ın Batı Sahra iddiası Arap Birliği tarafından desteklenmektedir.

SDAC ayrıca 2006’da Latin Amerika ve Karayip Siyasi Partiler Daimi Konferansı'na katıldı. 2010’da Nikaragua SDAC büyükelçisi, Orta Amerika Parlamentosu açılış konferansına katıldı ve 2012’de SDAC delegesi, Mexico City’deki LAKSPDK’e ve Uluslararası Asya Siyasi Partiler Konferansı’na katıldı. 

27 Şubat 2011'de, SDAC'nin ilanının 35. yıldönümü Tifariti, Batı Sahra’da kutlanmıştır. Birçok ülkeden parlamenterler, büyükelçiler, sivil toplum kuruluşları ve aktivistler de dahil olmak üzere heyetler, bu etkinliğe katılmıştır.

SDAC, Arap Birliği veya Arap Mağrip Birliği'nin tam üyesi değildir. Her ikisi de tam üye olarak Fas'ı içerir.

En son barış planı, Batı Sahra’ya uygulanması planlanan eski BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın özel elçisi James Baker tarafından oluşturulan ve BM tarafından onaylanan Baker Planı’ydı. Bu plana göre SDAC, beş yıllık bir geçiş Batı Sahra Kurumu (BSK) ile yerini almış olacak, bölge, Fas tarafından denetlenecek egemen olmayan özerk bölge olacak, bunun takibinde bağımsızlık için referandum yapılacaktı. Ancak Fas plana katılmayı reddetmiştir. Bu nedenle plan uygulamaya konulamamıştır.

Nisan 2007’de Fas hükûmeti, Sahra İşleri Kraliyet Danışma Konseyi aracılığıyla Batı Sahra için bazı özerklik derecesi ile topraklarını yönetmek gerektiğini önerdi. Proje 2007 Nisan ayının ortasında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne sunuldu. Fas önerisi üzerine bir çıkmaz karşılıklı olarak kabullenilmiş bir siyasi çözüme ulaşmak için doğrudan ve koşulsuz müzakerelere girmek için tarafları sormak için BM Nisan 2007 "BM Genel Sekreteri'nin Raporu" açtı.

Wikimedia Commons'ta Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Wikimedia Atlas'da Batı Sahra

Vikigezgin'de Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

• Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti resmî sitesi (Arapça)