Metin And

Metin And
Metin And
Doğum	17 Haziran 1927; İstanbul, Türkiye
Ölüm	30 Eylül 2008 (81 yaşında); Ankara, Türkiye
Eğitim	İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Meslek	Bilim insanı, yazar, araştırmacı, hukukçu

Metin And, (d. 17 Haziran 1927, İstanbul – ö. 30 Eylül 2008, Ankara), Türk bilim insanı, akademisyen, yazar.

Türk tiyatrosu, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Türk-İslâm tasvir ve süsleme sanatları hakkındaki araştırmalarıyla tanınmış bilim ve kültür araştırmacısıdır. Asıl adı Metin Tevfik Çavdar'dır. Liseyi bitirdikten sonra büyük dayısı Cenap And onu evlat edindiği için soyadı "And" olarak değişti.^[1]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Haziran 1927’de İstanbul’da doğdu. 1946’da Galatasaray Lisesi’nden, 1950’de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Lise yıllarında babasının desteğiyle müzik ve tiyatro ile yakından ilgilendi. İstanbul Belediyesi Konservatuvarı’nda Ferdi Ştatzer ve Cemal Reşit Rey’in derslerine dışarıdan devam etti. Yüksek lisans eğitimi için İngiltere’ye gitti, fakat müzik ve tiyatro üzerinde çalışma isteği ağır bastığından bu alanda yoğunlaştı. Bir süre Almanya'da bulundu. 1953'te Türkiye'ye döndü.

Kavaklıdere Şarapları'nda çalışmaya başladı. Müzik, bale, opera, tiyatro ve edebiyat konularında çalışmaya ve yazmaya devam etti. Türk Folklor Araştırmaları (1949-1980), Hisar (1950-1980), Müzik Görüşleri (1951), Pazar Postası (1953-1954), Forum (1954) ve Ulus (1955) gibi yayınlarda yazılara yayınlandı.^[2]

Rockefeller Vakfının verdiği bursla New Yorka gitti ve bale, opera ve tiyatro hakkında araştırmalar yaptı.

Metin And, 30 Eylül 2008’de Ankara'da kalp krizi sonucu öldü. İstanbul’da Yeni Topkapı Mezarlığına defnedildi.

Meslek hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yazı hayatına 1954 yılında edebiyat, opera ve bale eleştirmenliği ile başlayan And, Ulus gazetesinde 15 yıl boyunca tiyatro eleştirileri yazdı. Ayrıca Forum, Değişim, Dost, Türk Dili gibi dergilerde yazıları yayınlandı. Kuruluşundan itibaren Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümünde (DTCF Tiyatro Bölümü) otuz yıldan uyun bir süre ders verdi. 1969 yılında Meşrutiyet Çağı Siyasal, Hukuksal ve Toplumsal Düzeninin Türk Tiyatrosuna Etkisi başlıklı teziyle doktor, 1975'te Osmanlı Tiyatrosu başlıklı teziyle doçent, 1980'de Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu adlı takdim teziyle profesör oldu. 1994’te emekliye ayrıldı.^[2] Emekli olduktan sonra Boğaziçi Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesinde üçer yıl "kültür tarihi" dersleri verdi. Milliyet ve Vatan gazetelerinde yazıları yayımlandı.

And, bazıları yabancı dillerde olmak üzere 50 kadar kitap, 1500 kadar bilimsel inceleme, tanıtma-eleştiri yazısı ve ansiklopedi maddesi kaleme aldı.

Metin And, Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1970), Türkiye İş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü (1980), Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü (1983), Fransız devletinin "Officier de l’ordre des Arts et des Lettres" nişânı (1985), İtalya Cumhurbaşkanlığı Şövalyelik nişânı (1991), Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü (1998) gibi ödül ve nişanlar aldı.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırk gün kırk gece
Türk Köylü Dansları
100 Soruda Türk Tiyatrosu
Tiyatro Kılavuzu
Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu
Geleneksel Türk Tiyatrosu
Atatürk ve Tiyatro
Türkiye'de İtalyan Sahnesi,İtalyan Sahnesinde Türkiye
Osmanlı Tiyatrosu
Türk Tiyatrosunun Evreleri
Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu
Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu
50 Yılın Türk Tiyatrosu
Dionisos ve Anadolu Köylüsü
Oyun ve Bügü
Ritüelden Drama (Kerbelâ - Muharrem - Ta'ziye)
Ataç Tiyatroda
İnsanüstülük Taslayanların İçyüzü

Tiyatro Kılavuzu[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya ve Türk tiyatrosunu inceleyen başvuru kitabıdır. İlk baskısı 1973 tarihinde Milliyet Yayınları tarafından yapılmıştır.

And, bu kitabında tiyatronun ilk çağlardan günümüze kadar olan gelişimini ayrıntılı bir biçimde incelemiş, tiyatroda köklü değişikliklere yol açan tiyatro kuramcılarını anlatmış, tiyatro akımlarına değinmiş, ayrıca sahne tekniği ve tiyatro terimlerine de yer vermiştir^[3]

Metin And "Tiyatro Kılavuzu"nu, "Tiyatronun tarihi" ve "Dramın tarihi" olmak üzere iki ana bölüme ayırmıştır. Kitabın sonuna da görece daha küçük bir "Türk Tiyatrosu" bölümü eklemiştir. Kitabın sonunda ayrıca oldukça kapsamlı bir "Tiyatro terimleri sözlüğü" de bulunmaktadır. Kitapta tiyatro tarihiyle ilgili fotoğraf, gravür, kroki ve çizimlere de yer verilmiştir.

Metin And bu kitabını yayımladığında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne bağlı "Tiyatro Kürsüsü"nde öğretim üyesiydi ve bu kitapla hemen hemen aynı günlerde Cumhuriyetin kuruluşunun 50. yıldönümü dolayısıyla "İş Bankası Kültür Yayınları" için 50 Yılın Türk Tiyatrosu adında bir araştırma-başvuru kitabı daha yazmıştı. "50 Yılın Türk Tiyatrosu" yazarın dört ciltlik kapsamlı eseri "Türk Tiyatrosu Tarihi"nin 1923-1973 yılları arasını kapsayan dördüncü cildini oluşturmaktaydı.^[3] Yazarın ayrıca 100 Soruda Türk Tiyatrosu ve Geleneksel Türk Tiyatrosu adlı iki kitabı daha önce "Gerçek Yayınevi"nden çıkmıştı. Osmanlı ve geleneksel Türk tiyatrosuna, gölge oyununa, Antik Dönem tiyatrosuna, Türk köylü danslarına vb eğildiği onlarca inceleme kitabı olan And'ın bu kitabının diğerlerinden farkı hem dünya hem de Türk tiyatrosunu bütünüyle tek bir cilt içinde toparlamış olmasıdır. Bu anlamıyla kitap adının da çağrıştırdığı gibi bir tiyatro başvuru kitabı, bir kılavuz niteliğindedir. Arka kapağındaki tanıtım yazısında, kitabın tiyatro sevenler kadar tiyatro eğitimi alanlar için de iyi bir rehber olacağı ileri sürülmüştür.

Metin And kitabının önsözünde, Türkiye'de sahnelenen tiyatro oyunları ve tiyatro seyircisi hızla artmaktayken, tiyatro konusunda yazılan kitap sayısının aynı hızda artmadığından bahsetmekte, seyircinin tiyatro afişlerinde gördüğü "Aristophanes", "İbsen","Çehov" gibi adlarla, basında tiyatro eleştirilerini okurken gözüne çarpan "epik tiyatro", "romantizm", "trajedya" gibi terimleri zihninde tam yerli yerine oturtamadığını gördüğünü, Türk tiyatro seyircisinin hissettiği "bu boşluğu bir ölçüde doldurabilmek" için bu kapsayıcı kitabı yazma gereği duyduğunu belirtmiştir.^[4]

Kitabın bölümleri şu şekildedir:

Önsöz
Tiyatro ve Dram Nasıl Doğdu?

1. Tiyatronun tarihi

Tiyatro Seyircisi

Yunan-Roma
Orta Çağ
Rönesans
XVII. ve XVIII. Yüzyıl
Doğu Tiyatrosu
XIX. Yüzyıl
Birinci Dünya Savaşı'ndan Sonra

Oyuncu

Yunan'da Oyuncu
Roma'da Oyuncu
Orta Çağ
Rönesans
Fransa'nın Altın Çağı
Restoration'da İngiltere
XVIII.Yüzyıl
Asya Tiyatrosunda Oyunculuk
XIX.Yüzyıl XX.Yüzyıl

Oyun Yerleri-Tiyatrolar

Yunan ve Roma'da
Orta Çağ'da
Rönesansta
Elisabeth İngilteresi
Rönesans'ta İspanya'da Tiyatrolar
Fransa
Restoration'da İngiltere'de Tiyatrolar
XVIII. Yüzyıl
Asya'da Tiyatrolar
XIX. Yüzyıl
XX. Yüzyıl

Dekor-Giyim-Işık

Eski Yunan'da
Roma'da
Orta Çağ
Rönesans'ta
Elizabeth Çağı İngilteresi
İspanya'da
Fransa'da Altın Çağ
Restoration'da İngiltere
XVIII. Yüzyıl
Asya Tiyatrosunda
XIX. Yüzyıl
Tiyatro Devrimi
XX. Yüzyıl

Sahneye Koyucu ve Tiyatro Estetiği

Yunan ve Roma
Orta Çağ
Elizabeth Çağı İngilteresi
XVII.Yüzyıl1
XVIII.Yüzyıl
Asya Tiyatrolarında
Meiningen Dükü
Antoine
Wagner
Appia
Graig
Stanislavski
Copeau
Reinhardt
Tairov
Meyerhold
Vakhtangov
Piscator
Brecht
Cartel Des Quatre
Artaud
İngiltere'de
ABD'de
Fransa'da
İtalya'da

Tiyatro Toplulukları ve Yönetimi

Yunan ve Roma
Orta Çağ
Rönesans
Commedia Dell'Arte
XVII. Yüzyıl
XVIII. Yüzyıl
XIX. Yüzyıl
XX. Yüzyıl

2. Dramın tarihi

Eski Çağlarda Dram
Yunan Tragedyası
Yunan Tragedyasının Üç Ustası
Eski Komedya
Yeni Komedya
Hint Dramı
Orta Çağ'da Dinî ve Din Dışı Dram
Rönesans'ta Dram
İtalya
Tragedyalar
Pastorallar ve Operalar
Commedia Dell'Arte
Fransa
İspanya:Lopede Vega ve Calderon
Cizvitler
İngiltere
Shakespeare ve Öncüleri
Fransa: Klasik Çağ
Molière ve Komedya
Japonya: Nove Kabuki
Restoration v eTöreler Komedyası
XVIII. Yüzyıl
Tragedya ve Opera
Ağır Operalar Güldürü Operalar
Burjuva Komedisi
Gozzi ve Goldoni
Kuzey'de Holberg
Komedya: Sheridan, Goldsmith, Beaumarchai
Duygusal Dram
Romantik Tiyatro
Tragedyadan Melodrama
Alman Romantik Dramı: Leasing ve Goethe
Schiller
Schiller'in Ardından Alman Tiyatrosu
Melodram Eğilimi:Kotzebue
Fransa'da ve İngiltere'de Melodram:
Pixérécourt ve Sonrası
Büchner
Rusya'da Romantizmin İzleri
Fransa'da Romantizm
İngiltere ve Doğu Avrupa
Vodvil Eğilimi
Almanya'da
Rusya'da
XIX. ve XX. Yüzyılda Bulvar Tiyatrosu
İngiltere'de
Gerçekçilik ve Toplumsal Dram
Hebbel
Ibsen
Strindberg
Becque
Hauptmann
Avusturya
Macaristan-Polonya
Ostrovski-Turgeniyev
Tolstoy
Çekhov
Gorki ve Sovyet Dramı
Çin Tiyatrosu
Shaw
Priestley
Öfkeli Genç Adamlar
İrlanda
Kışkırtma Tiyatrosu
Varoluşçu Eğilimi
İtalya'da Bölgecilik ve Evrenselcilik
Natüralizm'den Sembolizm'e
Bölgesel Ağızlar ve Gerçekçi Dram
Napolili İnsancıl Komedya
Pirandello
Öteki İtalyan Yazarları
ABD'de O'Neill
Toplumsal Tiyatro
Mitos ve Sembolizm
Öncü Tiyatro
Dışavurumculuk
Brecht
Mayakovski
Savaştan Sonra Almanya
Off Broadway
İtalya'da Töreler Tiyatrosu
Doğu Avrupa
Günümüzün Siyasal Dramı
Happening
Üçüncü Dünya
Living Teatre
Sokak Tiyatrosu
"Off off Broadway"

3. Türk tiyatrosu

Geleneksel Tiyatro
Tanzimat ve İstibdat Tiyatrosu
Meşrutiyet Tiyatrosu
Cumhuriyet Tiyatrosu
Kısa Kaynakça

4. Tiyatro terimleri sözlüğü

Tiyatro terimlerinin açıklamalarının yanı sıra, İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca ve İspanyolca karşılıkları da belirtilmiştir.

İngilizce[değiştir | kaynağı değiştir]

Magic In Istanbul
A History of Theatre and Popular Entertainment in Turkey (Forum Yayınları, Ankara, 1964)
Metin And. Drama at the Crossroads: Turkish Performing Arts link past and present, East and West ISBN 978-975-428-026-5 (İngilizce). Isis Press.
Metin And. Istanbul in the 16th Century: The City, the Palace, Daily Life ISBN 978-975-7880-03-5 (İngilizce). Akbank.
Karagöz: Turkish Shadow Theatre (Dost Yayınları, İstanbul, 1975)
A Pictorial History of Turkish Dancing (Dost Yayınları, Ankara, 1976)

Fransızca[değiştir | kaynağı değiştir]

Metin And, Stathes Damianakos, L. Amoros. Theatres d'ombres: Tradition et modernite ISBN 978-2-85802-642-5 (Fransızca). Institut international de la marionnette.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Metin And hayatını kaybetti". NTV. 8 Ekim 2008. 2 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
"Turkish Dancing. From folk dancing to whirling dervishes, belly dancing to ballet. With 194 illustrations, 101 of them in color. Ankara, Dost Yayinlari 1976, 182 pages" (PDF) (İngilizce). Nanzan Institute for Religion and Culture, Nanzan Üniversitesi, Japonya. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
Fr. Taeschner (1961). "Kırk Gün Kırk Gece: Eski donanma ve şenliklerde seyirlik oyunlan (Vierzig Tage - vierzig Nächte. Schaustellungen bei den alten Illuminationen und Belustigungen)" (Almanca). Brill, Die Welt des Islams, Volume 6, Numbers 3-4.
"Islamic Arts: A History of Theatre and Popular Entertainment in Turkey by Metin And" (İngilizce). Encyclopædia Britannica. 26 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı 1978. “Yarım Yüzyıldan Geriye ve İleriye Bakışlar”. Nesin Vakfı. ss. 469-482.
^ ^a ^b Metin And'a armağan. And, Metin, 1927-2008., Koz, M. Sabri. Sirkeci, İstanbul: M. Sabri Koz. 2007. ISBN 978-975-01258-0-5. OCLC 166148171.
^ ^a ^b Yavuz, Hilmi (14 Eylül 1973). "Yeni yayınlar/Tiyatro Kılavuzu". Milliyet Sanat Dergisi. Cilt Sayı 45. ss. sayfa: 44. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
^ And, Metin (1973). Tiyatro Kılavuzu. Milliyet Yayınları. ss. sayfa 11.

Önce gelen: Doğan Hızlan	İstanbul Kitap Fuarı'nda onur yazarı 2007	Sonra gelen: Füruzan

[1] Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı 1978. “Yarım Yüzyıldan Geriye ve İleriye Bakışlar”. Nesin Vakfı. ss. 469-482.

[:0-2] Metin And'a armağan. And, Metin, 1927-2008., Koz, M. Sabri. Sirkeci, İstanbul: M. Sabri Koz. 2007. ISBN 978-975-01258-0-5. OCLC 166148171.

[MILL-3] Yavuz, Hilmi (14 Eylül 1973). "Yeni yayınlar/Tiyatro Kılavuzu". Milliyet Sanat Dergisi. Cilt Sayı 45. ss. sayfa: 44. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.

[AND-4] And, Metin (1973). Tiyatro Kılavuzu. Milliyet Yayınları. ss. sayfa 11.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı
Beş Hececiler	Faruk Nafiz Çamlıbel Yusuf Ziya Ortaç Enis Behiç Koryürek Halit Fahri Ozansoy Orhan Seyfi Orhon
Yedi Meşaleciler	Sabri Esat Siyavuşgil Vasfi Mahir Kocatürk Yaşar Nabi Nayır Cevdet Kudret Kenan Hulusi Muammer Lütfi Ziya Osman Saba
Garipçiler (Birinci Yeniler)	Orhan Veli Kanık Melih Cevdet Anday Oktay Rifat
İkinci Yeniler	Turgut Uyar Cemal Süreya Edip Cansever İlhan Berk Ece Ayhan Sezai Karakoç Ülkü Tamer Oktay Rifat
Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir	Ahmet Kutsi Tecer Arif Nihat Asya Orhan Şaik Gökyay Kemalettin Kamu Ömer Bedrettin Uşaklı Bedri Rahmi Eyüboğlu Behçet Kemal Çağlar Necmettin Halil Onan Zeki Ömer Defne Coşkun Ertepınar
Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir	Nâzım Hikmet Rıfat Ilgaz Aziz Nesin Ceyhun Atuf Kansu Ahmed Arif Ercüment Behzat Lav Arif Damar Şevket Süreyya Aydemir Vedat Nedim Tör Enver Gökçe Şükran Kurdakul Mehmet Başaran
II. Yeni Sonrası Toplumcu Şiir	İsmet Özel Ataol Behramoğlu Süreyya Berfe Nihat Behram Refik Durbaş Ahmet Oktay
Maviciler	Attila İlhan Ferit Edgü Orhan Duru Özdemir Nutku Ahmet Oktay Demir Özlü Tahsin Yücel Demirtaş Ceyhun Yılmaz Gruda
Roman • Öykü • Şiir • Araştırma • Derleme

Metin And nedir?, Metin And anlamı nedir?, Metin And ne demektir?