Marko Manastırı

Marko Manastırı
	Marko Manastırı içinde bulunan Aziz Demetrius Kilisesi
Temel bilgiler
Konum	Markova Sušica, Üsküp, Kuzey Makedonya
Koordinatlar	41°53′57″K 21°24′34″D / 41.89917°K 21.40944°D
İnanç	Hristiyanlık
Mezhep	Makedon Ortodoks
Durum	kullanımda
Mimari
Mimari biçim	Bizans mimarisi
İnşaat başlangıcı	1345
Tamamlanma	1376

Marko Manastırı (Makedonca ve Sırpça: Марков Манастир - Markov Manastir), Kuzey Makedonya'da, Üsküp'ün güneybatısında, şehre yaklaşık 18 km uzaklıktaki Markova Sušica köyünde bulunan manastırdır. Manastırın inşasına Sırp Kral Vukašin önderliğinde 1345 yılında başlanmış olsa da, içindeki freskler dönemde yaşanan Osmanlı akınları ve iç karışıklıklar nedeniyle oğlu Prens Marko tarafından yaklaşık 30 yıl sonra tamamlanabilmiştir.^[1] Manastırın Katholikon'u Aziz Dimitrios kilisesidir ve bu kilise manastır kompleksinin merkezini oluştur.

Kuruluşundan bu yana aktifliğini sürdüren manastır; öğrencilerin konaklayabileceği odalar, çan kulesi, kuyu, değirmen, fırın ve depolara da sahiptir. Marko Manastırı neredeyse zarar görmeden günümüze ulaşabilmiştir. 1467-1468 yıllarında kayıtlara geçtiğine göre Osmanlı döneminde manastırda yaklaşık 20 keşiş bulunmaktaydı.

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Aziz Dimitrios'a adanmış kilise Yunan haçı planlıdır ve üzeri merkezi kubbe ile örtülmektedir. Yapı, her ne kadar Sırp İmparatorluğu döneminde inşa edilmişse de, Ortodoks geleneğini takip eden freskleri ve mimarisi nedeniyle Bizans mimarisi ve sanatı altında değerlendirilir.

Kilise alanı 10 x 16 metre ve kubbenin yüksekliği yaklaşık 16 metre civarındadır. Üsküp yakınında bulunan kiliselerin gösterdiği benzer özellikler, özellikle de kubbenin kasnak üzerine oturtuluşu nedeniyle Slobodan Ćurčić tarafından bu kilise türü "Skopian Paradigm“ olarak tanımlanmıştır.^[2] Kilise narteksi gün ışığı almayan kör bir kubbeye sahiptir. Narteks, Naos'tan tribelon olarak da adlandırılan iki sütun ile ayrılır. Bu durum narteksi ayrı bir bölme yapmaktan çok Naos'un bir uzantısı görüntüsüne sokmuştur. Zira duvarlarda bulunan freskler bir uyum içindedir ve konu olarak narteks ve naos arasında farklılık göstermezler.

Sekizgen bir kasnak üzerinde yükselen kubbe dört adet uzun sütun tarafından taşınır. Bu sütunlar tribelonu oluşturan sütunlardan daha uzunlardır. Kiliseye gerek batıdan gerekse güney cepheden giriş yapılabilir. Batı girişinin önünde Osmanlı döneminde inşa edilmiş bir exonarteks bulunur.^[3] Güney girişinin önünde ise günümüzde artık var olmayan bir yapının kalıntıları bulunur. Bu yapının bir vaftizhane ya da Marko'nun babası Vukasin adına inşa ettirmiş olabileceği Pareklesion olabileceği yönünde çeşitli iddialar vardır.

Freskler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çirmen muharebesi sonrası Osmanlı vasalı konumuna düşen Marko, muhtemelen kilise fresklerini kendi bölgesinde özerk bir Osmanlı vasalıyken tamamlatmıştır. Manastır kilisesinin güney girişinde kilise banileri Marko ve Vukašin Mrnjavčević'in freskleri bulunur. Solda yer alan Marko mor kıyafetler içinde mücevherler ile süslenmiş bir taç ile tasvir edilmiştir. Marko'nun sol elinde tuttuğu metinde kiliseyi yaptıranın "dindar genç kral Marko" olduğu yazılıdır. Marko sağ elinde ise eski ahitte sözü geçen (Samuel 16:13) ve muhtemelen yağ boynuzunu sembolize eden bir boynuz tutmaktadır. Bu sahne eski ahitte de bildirildiği gibi eski ahit krallarının taç giyme törenlerinde kullanılan geleneklerden biriydi. Marko burada (eski ahitteki Davud gibi) tanrı tarafından Çirmen Muharebesi sonrası halkına önderlik etmek üzere seçilen Kral olarak tasvir edilmiştir.^[4] Sağda yer alan Vukašin Mrnjavčević'i ile Marko'nun arasında Dimitrios 7 farklı tasvirle birlikte çevrelenmiş bir biçimde tasvir edilmiştir.^[5]

Marko Manastırı'nın freskleri temel olarak kilise ilahileri ve litürjik metinlere dayanır. Freskleri ortaya koyan sanatçılara muhtemelen liturji en büyük kaynağı sağlamıştır. Fresklerin farklı sanatçılar tarafından ortaya konulduğu düşünülmektedir. Kilisenin en ünlü fresklerinden biri Betlehem'de tüm çocukların öldürülmesi ve Rahel'in ağıt yakışını konu edinen sahnedir. Bu sahne adeta Bizans sanatında bu zamana kadar görülen en kuvvetli ağıt sahnelerinden biridir. Kilisenin kuzey duvarında ise tahtında oturan İsa sağında ve solunda Meryem ve Yahya ile Deesis sahnesi bulunur. Bu sahneye birçok aziz ve kilise banilerinin freskleri de eklenerek yeni bir kompozisyon ortaya koyulmuştur. Bu artık alışılagelen, bilindik Deesis sahnesi olmaktan çıkmış, daha çok postbizans sanatı olarak adlandırabileceğimiz ve Rus kiliselerinde karşılaşılan farklı bir Deesis anlayışının ilk örneklerinden birini sergilemektedir.^[6]

Kubbe'de Ortodoks geleneğine uygun olarak Pantokrator İsa görülür. Freskler İsa'nın hayatından, Ortodoks bayramlarına kadar uzanan geniş bir yelpazeye ve hristiyan sanatında nadir tasvir edilen sahnelere sahiptirler. Kilisede Akathist freskleri olarak adlandırılan fresk grubu da bulunmaktadır.^[1]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Manastır arazisi
Manastır içi
Manastır Kilisesi güney cephe
Marko Freski detay
Aziz Dimitrios ve onu çevreleyen azizler
Manastır Kilisesi kubbesi (Pantokrator İsa)
Kilise Freskleri

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Skopje: Seven Monuments of Art and Architecture – 2010 – Ministry of Culture of Republic of Macedonia
^ Slobodan Ćurčić: Architecture in the Balkans: from Diocletian to Süleyman the Magnificent. New Haven 2010.
^ Antonie Nikolovski u.a., The cultural monuments of the people's Republic of Macedonia (Skopje 1961)
^ Mihaljčić 1975, p.168.
^ Fostikov 2002, pp.49–50.
^ Vojislav J. Durić: Byzantinische Fresken in Jugoslawien. München 1976.

[:0-1] Skopje: Seven Monuments of Art and Architecture – 2010 – Ministry of Culture of Republic of Macedonia

[2] Slobodan Ćurčić: Architecture in the Balkans: from Diocletian to Süleyman the Magnificent. New Haven 2010.

[3] Antonie Nikolovski u.a., The cultural monuments of the people's Republic of Macedonia (Skopje 1961)

[mih168-4] Mihaljčić 1975, p.168.

[fost49-5] Fostikov 2002, pp.49–50.

[6] Vojislav J. Durić: Byzantinische Fresken in Jugoslawien. München 1976.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Üsküp
Belediyeler	Merkez Gazi Baba Aerodom Çayır Ekşisu Butel Şuto Orizari Karpoş Gorçe Petrov Saray
Coğrafya	Matka Kanyonu Üsküp Bölgesi Karadağ Vardar Nehri Vodno Dağı
Tarih	1555 Üsküp depremi 1689 Üsküp yangını 1963 Üsküp depremi
Simge yapılar	Çifte Hamam Üsküp Kalesi Kapan Han Kurşunlu Han Makedonya Meydanı Milenyum Haçı Türk Çarşısı Pella Meydanı Porta Makedonya Ristiç Sarayı Scupi İskender Bey Meydanı Üsküp Kemeri Üsküp Hayvanat Bahçesi Taşköprü Sulu Han Tauresium Tumba Macari
Kiliseler	İsa'nın Yükselişi Kilisesi Aziz Ohrili Klement Kilisesi Aziz Nikita Kilisesi Aziz Panteleimon Kilisesi Meryem Ana Doğuş Kilisesi Marko Manastırı
Camiler	Mustafa Paşa Camii Sultan Murad Camii
Müzeler	Makedonya Müzesi Makedon Mücadelesi Müzesi Makedonya Ulusal Galerisi Makedonya Çağdaş Sanat Müzesi Üsküp Şehir Müzesi Makedonya Yahudileri için Holokost Anma Merkezi Rahibe Teresa Anıt Evi
Spor alanları	Avtokomanda Boris Traykovski Spor Merkezi Boris Traykovski Stadyumu Çayır Stadyumu Sementaritsa Stadyumu Gorçe Petrov Stadium Yane Sandanski Arena Lokomotiva Stadyumu Toşe Proeski Arena Kale Spor ve Rekreasyon Merkezi Petar Miloşevski İdman Merkezi Jelezarnitsa Stadyumu
Spor kulüpleri	FK Alumina FK Balkan Skopje FK Butel FK Sementaritsa 55 FK Gotse Delçev Skopsko Pole FK Gorno Lisiçe FK İlinden Skopje KK Karpoş Sokoli FK Lokomotiva Skopje FK Macari Solidarnost FK Makedonya Gorçe Petrov FK Metalurg Skopje Rabotniçki Şkupi FK Skopje FK Sloga Yugomagnat FK Vardar KK Rabotniçki KK Torus KK Vardar JKK Badel 1862 RK Metalurg Skopje RK Tineks Prolet RK Vardar JRK Metalurg JRK Vardar
Eğitim	FON Üniversitesi Avrupa Üniversitesi Aziz Kiril ve Metodius Üniversitesi Üsküp Amerikan Koleji Üniversitesi Yahya Kemal Koleji Nova Uluslararası Okulları
Etkinlikler	Baskerfest Üsküp Dans Festivali Oro Bez Granici Kota 2023 Üsküp Festivali Üsküp Film Festivali Üsküp Caz Festivali Üsküp Yaz Festivali Super Dzvezda Tiyatro Festivali
Ulaşım	Üsküp Havalimanı
Kişiler	Üsküp doğumlular

Marko Manastırı nedir?, Marko Manastırı anlamı nedir?, Marko Manastırı ne demektir?