Sırp İmparatorluğu

Sırp İmparatorluğu
Српско царство (Sırpça)
Srpsko carstvo (Sırpça)
Sırp İmparatorluğu Српско царство (Sırpça); Srpsko carstvo (Sırpça)
1346-1371
	Üst: İmparator Duşan'ın şahsi sancağı (divellion); Alt: Bayrak (14. yüzyıl ortaları) Nemanjiç hanedan arması
	Sırp İmparatorluğu sınırları
Tür	Çarlık
Başkent	Prizren; Üsküp
Resmî dil(ler)	Sırpça
Yaygın dil(ler)	Yunanca; Arnavutça; Bulgarca
Resmî din	Sırp Ortodoks Kilisesi
Demonim	Sırp
Hükûmet	Mutlak monarşi
İmparator (Çar)
• 1346-1355
• 1346-1355	Stefan Duşan
• 1355-1371	V. Stefan Uroş
Tarihçe
• Stefan Duşan'ın taç giymesi
• Stefan Duşan'ın taç giymesi	16 Nisan 1346
• Sırp İmparatorluğu'nun yıkılışı	4 Aralık 1371
Öncüller	Ardıllar
	Sırbistan Krallığı (Orta Çağ)
Sırbistan Prensliği (Orta Çağ)
Dejanović Hanedanı
Günümüzdeki durumu	Sırbistan; Karadağ; Bosna-Hersek; Hırvatistan; Kuzey Makedonya; Arnavutluk; Yunanistan; Bulgaristan;

Sırp İmparatorluğu, (Sırpça: Sırpça: Српско царство / Sırpça: Srpsko carstvo, Sırpça telaffuz: [sr̩̂pskoː tsâːrstʋo]) Sırp Krallığı'nın devamı olarak kurulan bir Orta Çağ devletiydi. İmparatorluk, devletin sınırlarını önemli ölçüde genişleten Stefan Duşan (Büyük Duşan) tarafından 1346'da kurulmuştu.

Duşan'ın yönetimi esnasında Sırbistan Üsküp merkez olmak üzere Tuna'dan Korint Körfezi'ne kadar uzanan Güneydoğu Avrupa'nın en büyük ve Avrupa'nın başlıca güçlerinden biri haline geldi.^[1] Kendisi ayrıca dini yönden de atılımlar yapıp Sırp Başpiskoposluğu'nu, Sırp Patrikliği'ne çevirdi. Kendisinin ölümünden sonra taç giyen V. Stefan Uroş ise babasının fethettiği toprakların çoğunu kaybetti. Böylelikle imparatorluğun ömrü kısa sürmüş oldu.

Sırp İmparatorluğu, V. Stefan Uroş döneminde kan kaybetse de yıkılışı Uroş'un ölümünün ardından bölgesel lordların bağımsızlık ilan etmeleri ile oldu. Uroş'tan sonra gelen bazıları Sırp İmparatoru unvanında hak iddia etse de hiç biri başarılı olamadı.^[2]^[3]^[4]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuruluş[değiştir | kaynağı değiştir]

Stefan Duşan, Stefan Deçanski'nin oğlu olarak dünyaya geldi. Babası tahta oturduktan sonra oğlu Duşan'a "Genç Kral" unvanını verdi. Kulağa hoş gelse de bu unvan Orta Çağ Sırbistan'ında verasetten uzaklaştırılan çocuklara verilen bir unvandı. Deçanski'nin kendinden sonra gelmesini istediği oğlu Simeon Uroş'tu. Ancak Duşan, kardeşinden ziyade gerek Sırp asilzadelerinden gerek Sırp Başpiskoposu II. Danilo'dan gerekse babasının en güvenilir generallerinden olan Jovan Oliver'dan destek alıyordu. Baba ve oğul arasında tansiyon gittikçe yükseldi. Özellikle Köstendil Muharebesi'sinde Duşan askeri yeteneklerini sergiledikten sonra işler iyice kızıştı ve Deçanski'nin o zamanda kadar oğlu Duşan tarafından özerk olarak yönetilen Zeta'yı yağmalaması ile ipler koptu. Bu olayların arından asilzadelerin de desteği ile Duşan, birlikleri ile babasının üzerine yürüdü ve tahtı ele geçirdi. Babasını ise ölene kadar İzveçan'da esir tuttu.

1333'te Duşan, o sırada III. Andronikos Paleologos tarafından yönetilen Bizans İmparatorluğu'na Bizans'tan firar eden Bizanslı general Sirgiannis Paleologos ile birlikte saldırdı. Duşan, hızlıca Ohri Pirlepe ve Kesriye'yi aldı ve Selanik'i de kuşatsa da Sirgiannis'in bir Bizanslı casus tarafından öldürülmesinden dolayı kuşatma başarısız oldu. Fethiler esnasında Sirgiannis, Duşan'ıın ordusunda inanılmaz bir itibar kazandı. Özellikle Yunanistan'daki şehirlerin fetihlerinde Sirgiannis, halk ile konuşarak çoğu şehri savaşmadan teslim aldı.

1345'te Büyük Duşan, topraklarını Balkanlarda o kadar genişletti ki İkinci Bulgar İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu'nda bile yüzölçümü olarak büyük bir hale geldi. Bundan ötürüdür ki Duşan, 1345'te Serez'de kendisini Çar ile etti.^[5] 16 Nisan 1346'da ise Üsküp'te kendisi Sırpların ve Yunanların İmparatoru olarak taç giydi. Duşan bu unvanla Bizans'ın varisi olma yolunda büyük bir adım attı. Taç giyme töreninde Sırp Patriği II. Joanikije, Bulgar Patriği Simeon ve Ohri Başpiskoposu Nicholas bulunuyordu. Aynı törende de Duşan'ın oğlu V. Stefan Uroş'da Sırpların ve Yunanların Kralı olarak taç giydi. Ülkeyi yine Duşan yönetse de Uroş bu unvanla birlikte bazı sorumlulukları yüklendi. Bu imparatorluk ilanını Bizans öfke ile karşılasa da Duşan'ın taç giymesi ve İpek Sırp Patrikliği'nin kuruluşu esnasında orada bulunan Bulgar Çarı İvan Aleksandr ve Bulgar Patriği Simeon'u ise hoşnut bıraktı.^[6] Bu desteklerinden dolayı Duşan, Bulgar Çarı İvan Aleksandr'ın kardeşi Helana ile evlendi ve devlet arasında ittifak kuruldu.^[7]^[5]

Stefan Duşan'ın saltanatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çar Duşan, ülkesinin topraklarını başta güney ve güneydoğu olmak üzere her yöne genişletti. Ülkesini ikiye katlasa da Duşan, hiç muharebe alanında savaşmadı. Onun yerine şehirleri kuşatıp alarak düşmanlarına diz çöktürdü. Özellikle Dördüncü Haçlı Seferi ve Konstantinopolis'in yağmalanması ile güçsüz düşen Bizans'ın durumdan da yararlanan Duşan bu topraklarda fazlasıyla genişledi. Bizans'ın elinde bulunan Teselya, Arnavutluk, Epir ve Selanik hariç Makedonya'yı ele geçirdi.

1340'ta Selanik'i kuşatan Duşan, Bizans'ı antlaşma imzalamak zorunda bıraktı. Antlaşma sonunda Sırp İmparatorluğu'nun sınırları kuzeyde Tuna'ya, güneyde Korint Boğazı'na, batıda Adriyatik Denizi'ne doğuda ise Edirne yakınlarına dayandı. İmparatorluğun bu kadar büyümesi çevre devletlerin belini de iyice büktü, Özellikle Bulgarlar, Köstendil Muharebesi'nin ardından asla eski gücüne ulaşamadı.^[8] Savaş sonucunda Bulgarlar toprak kaybetmese de Sırpların, Makedonya'yı ele geçirmesine önayak oldu ve ilerleyen yüzyılda Balkanların geleceğini şekillendirdi.^[9] Bulgar Çarı İvan Aleksandr, Duşan'ın önünde duramayacağını anlayınca kardeşi Helena ile Duşan'ı evlendirip devletler arasında 1332-65 yılları arasında sürecek bir ittifak kurdu.^[10] Duşan, eski Bizans VI. İoannis Kantakuzenos'u da yanında tutup Bizans'a karşı ayaklandırdı. Böylece zaten iyice güçten düşmüş Bizans daha da zor bir duruma sürüklendi.

1349-1354 yılları arasında Duşan, Duşan'ın Kanunları olarak bilinen yasalarını uyguladı. Kanunlar Roma Kanunları'ndan, Bizans Kanunları'nda ve ilk Sırp anayasası olan Zakonopravilo'dan esinlenilerek hazırlanmıştı. Kanun hem Medeni hem de Dini özellikler taşıyıp Ekümenik konsillere dayanıyordu. 1355'te Duşan güney ve doğuya karşı yeni bir sefere hazırlanırken Aralık 1355'te bilinmeyen bir hastalıktan aniden öldü.^[11]

Bosna ve Dalmaçya'da fetihler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sırbistan o zamanlar batı sınırını II. Stephan Katromaniç'in yönettiği Bosna Banlığı ile paylaşıyordu. II. Stephan, Duşan'ın babası Stefan Deçanski'nin döneminde Sırbistan'ın elindeki Hum ve Narentines'ın alıp sınırlarını doğuda Dubrovnik batıda Cetina nehrine dayandırdı. Duşan'ın güneydeki seferlerinde de bu durumu sürdüren II. Stephan, Duşan'ın diplomatik çözüm tekliflerinin tamamını kendisini koruyan Macar Kralı I. Lajos'a güvenerek reddetti veya cevapsız bıraktı.

Ancak Duşan, Napoli Krallığı'nın karşısında durabilmek için Lajos ile anlaşınca II. Stephani'ı destekleyecek biri kalmadı. Hum ve Narentines'deki topraklarının tehlikede ve savunması güç duruma girdiğini gören II. Stephan, Neretva boyuna bazı kaleleri inşa ettirdi. Yeni kaleleri ile birlikte daha iyi bir konuma gelen II. Stephan, Sırp topraklarına tekrar saldırıp yağma harekâtları düzenledi. Bosna orduları Travunia ve Kotor'a kadar olan bölgeleri yağma etti. Bu duruma göz yumamayan Duşan, birlikleri ile birlikte Bosna'ya yürüdü.

Duşan, Bosna sınırına geldiğinde yanında 50,000 piyade ve 30,000 süvari vardı.^{[kaynak belirtilmeli]} Böylesine kalabalık bir ordunun karşısına çıkmanın kendisinin dezavantajına olacağını bilen II. Stephan, düşmanını ülkesinin iç bölgelerinde ve nispeten zor bir arazide yakalayıp şansını arttırmayı düşündü. Ancak planı kendi yönetiminden memnun olmayan Bosnalı asilzadelerin ve ordusundaki askerlerin Duşan'ın safına geçmesi ile uygulanamadı. Duşan, ülkenin içlerinde ilerleyip Bosna'nın başkenti Bobovac'ı kuşattı. Zor durumunun farkına varan Bosna Banı, Macaristan'a kaçtı ve ülkesi Duşan için savunmasız kaldı.

II. Stephan'ın kaçması ile birliklerini üçe ayıran Duşan bir bölümünü Bobovac'ta kuşatmaya devam etmek üzere bırakırken diğer bir bölümünü ise Krajina'ya yolladı. Kendisi ise Hum'u kuşatmaya gitti. Hum'un zaptının ardından Duşan, kız kardeşinin mülkü olan Dalmaçya'yı almak üzere buraya yürüdü. Duşan'ın kardeşi Jelena Nemanjiç Şubiç, Hırvat Banı Mladen Şubiç ile evliydi. Mladen 1348'de vebadan ölürken topraklarını karısına bıraktı. Ancak güçsüz düşen ülkeyi Macarlar ve Venedikliler aralarında pay etti. Dolayısıyla Duşan bu toprakları kendi aile mülkü olarak görmekteydi. Birlikleri ile Šibenik ve Trogir'i kurtarıcı gibi karşılanarak direnşsiz alan Duşan daha fazla ilerleyemeden kuzeydeki savaşı fırsat bilen Bizans İmparatoru VI. İoannis Kantakuzenos güneyden saldırıp Karaferye ve Vodina'yı ele geçirdi. Dolayısıyla Duşan geri dönmek zorunda kaldı.

Duşan'ın Bosna üzerine çıktığı bu seferde ele geçirdiği toprakları elinde tutup tutamadığı net değildir. Bazı tarihçiler II. Stephan Katromaniç'in sonradan tekrar Bosna'ya dönüp kontrolü sağladığını söylese de kaynaklar 1353'teki ölümüne dek kendisine dair bir bilgi sunmamaktadır. Ancak Duşan'ın Dalmaçya'yı elinde tuttuğu ve Sırp Ortodoks Kilisesi'nin buraya Krka manastırını inşa ettiği bilinmektedir. Ayrıca Duraş'ın 1355'te generalleri Đuraş Ilijiç ve Palman Bracht'ı, Dalmaçya şehirleri Kilis ve Skradin'i korumak üzere yolladığı da kaynaklarda belirtilmektedir.

V. Stefan Uroş'un saltanatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Duşan'ın ölümünün ardından oğlu V. Stefan Uroş tahta çıktı. Kendisi hükümdarlığı esnasında ülkesini yavaşça feodal anarşiye sürüklediği için "Zayıf Uroş" lakabı ile anılırdı. Duşan'ın döneminde ülkenin aniden 2 katına çıkması kendisi gibi askeri başarıları ile prestij kazanmış birinin ölümünün ardından nispeten daha zayıf oğlu tarafından yönetimi oturmamış bu devletin parçalanması ile sonuçlandı. Ayrıca Balkanlara yeni geçen Osmanlı İmparatorluğu'nun güçleri de Sırpları tehdit etmeye başladı. Dolayısıyla Uroş gerek zayıf karakteri gerekse de zor koşullar nedeniyle ne ülkedeki asilzadeleri düzen içinde tutabildi ne de dış tehditleri savuşturabildi. Devlet zamanla öyle bir hale geldi ki yerel asilzadeler merkezi hükûmeti tanımaz olmuştu. Ülkesini bu zor duruma sürüklemesinin ardından Uroş, 4 Aralık 1371'de arkasında çocuk bırakmada öldü. Kendisinin ölümünden birkaç gün önce gerçekleşen Çirmen Muharebesi'nde de Sırp asilzadelerin çoğu öldüğü için ülke parçalandı ve geriye sadece kaos kaldı.

İmparatorluğun akıbeti ve mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Uroş'un ellerinde zor zamanlar geçiren İmparatorluk, yükselmeye yeni başlayan Türkler karşısında ancak zayıf bir direniş gösterebildi. Güçsüz ve merkezi yönetimden uzak düşen devlet 1371'de Vukaşin Mrnjavçeviç yönetiminde Çirmen Muharebesi'nde Türklere yenildi ve ülkenin güneyindeki asilzadeler Osmanlı vassalı haline geldi.^[12] Uroş savaştan birkaç gün sonra varissiz ölünce de asilzadeler yerine imparator seçemedi ve soylular kendi yönettikleri topraklarda sık sık birbirleri ile savaştığı bir yapı var etti. Bu yerel asilzadelerden en güçlüsü ise I. Kosova Savaşı'nda da Türklerin karşısında durmaya çalışan o zamanın Sırbistan Dükü Lazar Hrebelyanoviç'ti. Bu parçalı yapıdan ötürü elle tutulur bir direniş sergileyemeyen Sırplar birer birer Osmanlı'ya yenilip topraklarını kaybettiler. Öyle ki 1402'de Türklerin karşısında durmaya çalışan (başarılı olamasa da) Lazar Hrebelyanoviç'in oğlu Stefan Lazareviç bile Osmanlı vassalı haline geldi. 1402'den sonrasında ise Macaristan ve Osmanlı arasında nüfuz mücadelesi alanı haline gelen Sırbistan 1459'da tamamen Osmanlı hakimiyetine girdi.^[13]