macOS

macOS
Geliştirici(ler)	Apple Inc.
İşletim sistemi ailesi	Mac OS, Unix
Kaynak türü	Kapalı kaynak (açık kaynak bileşenleriyle)
Lisans	Sahipli yazılım, ücretli
Çekirdek türü	Hybrid (XNU)
Güncelleme yöntemi	Apple Software Update (10.8-e kadar) ; Mac App Store (10.8 ve sonrası
Platform desteği	PowerPC: 10.0 ile 10.5 arası; IA-32: 10.4 ile 10.6 arası ; x86-64: 10.4 ve sonrası sürümler; ARM: 11.0 ve sonraki sürümler;
Öncülü	Mac OS Classic
Programlama dili	C, C++, Objective-C
Kullanıcı arayüzü	(Aqua) Grafiksel kullanıcı arayüzü
Web sitesi	apple.com/macosx
Pazarlama hedefi	Personal computing
Dil sayısı	Çok dilli

macOS (eski adları Mac OS X ve OS X), Macintosh işletim sistemi ailesinin son sürümüdür ve Apple tarafından Macintosh bilgisayarları için tasarlanmış bir işletim sistemidir.

macOS aslen BSD ve Mach mikro çekirdeği üzerine kurulu, açık kaynak bir işletim sistemi olan Darwin'e dayanır. Apple bu sistemi kendi amaçlarına göre geliştirdikten sonra macOS kullanıcı arabirimi olarak Aqua'yı geliştirmiştir.^[6] Sistemin çekirdeği ve bazı bileşenleri açık kaynak olmasına rağmen, çoğu bileşeni açık kaynak değildir.

macOS Server ise her ne kadar mimari olarak masaüstü macOS ile aynı olsa da, Apple sunucuları için hazırlanmış ayrı bir işletim sistemidir. macOS'ten farklı olarak gelişmiş yönetim araçları içerir.

25 Temmuz 2012 yılında OS X Mountain Lion'un tanıtımında Mac OS X ismi OS X ismine değiştirildi. 13 Haziran 2016 tarihinde yapılan Dünya Geliştiriciler Konferansında (WWDC 2016) yeni macOS Sierra'nın tanıtımı zamanı OS X isminin, macOS olarak değiştirildiği duyuruldu.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Mac işletim sisteminin onuncu sürümü olmasına rağmen, Mac OS X'in gelişimi çoğu alanda klasik Mac OS'ten bağımsızdır. Sistemin altyapısını NextStep'ten alınmış ve daha sonra Darwin adı altında açık kaynak olarak sunulmuş Mach mikro çekirdeği ve BSD oluşturur. Bu sebepten dolayı macOS Unix tabanlı bir işletim sistemidir.

1985 yılında Apple "yeni nesil" bir işletim sistemi yaratmak için kolları sıvamıştı (bakınız: Taligent ve Copland). Başarısızlıkla sonuçlanan girişimden sonra NeXT'in işletim sistemi (o zamanki adıyla OPENSTEP) yeni Mac işletim sisteminin temeli olarak kararlaştırılmıştı. Bu kararı takiben NeXT Apple tarafından alındı ve Steve Jobs Apple'a geri dönmüş oldu.

Jobs geri döndükten kısa bir süre sonra şirket başkanlığını geri aldı ve yeni işletim sistemi üzerindeki çalışmaları yoğunlaştırdı. OPENSTEP'i yavaş yavaş geliştirerek Mac OS X yapmayı amaç edinen bu projeye Rhapsody adı verildi. SH bilgisayarlarındaki donanım zorlukları, nesne tabanlı yeni bir yazılım mimarisi ve bazı ticari konulardaki anlaşmazlıklar yüzünden sancılı bir geçiş dönemi yaşanmış olsa da, Rhapsody Mac OS X adıyla 24 Mart 2001'de piyasaya sürüldü.

Ürün İsimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Mac OS X olarak başlayan serideki X harfi Mac OS 9'dan sonrasını ifade eder. Mac OS X 10.0 ile başlayan isim serisinde Kedigiller baz alınmıştır, fakat OS X Mavericks ile bu isimlendirme serisi sona ermiş, onun yerine ünlü yerlerin isimleri kullanılmaya başlanmıştır. Sierra'dan itibaren OS X adı yerini macOS'a bırakmıştır.

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

macOS'un çekirdeğinde, XNU çekirdeğinin üzerine kurulmuş, komut satırı arayüzünde standart Unix özellikleri bulunan POSIX uyumlu bir işletim sistemi bulunur. Apple bu yazılım ailesini Darwin adlı özgür ve açık kaynaklı bir işletim sistemi olarak piyasaya sürdü. Apple, Darwin'in üstünde, MacOS olan GUI tabanlı işletim sistemini tamamlamak için Aqua arayüzü ve Finder da dahil olmak üzere bir dizi bileşene katman yapmıştır.^[7]

macOS olarak orijinal tanıtımı ile sistem, önceki sürümlerinden klasik Mac OS'den daha istikrarlı ve güvenilir bir platform sağlamak için yeni yetenekler getirdi. Örneğin, önleyici çoklu görev ve bellek koruması, sistemin birbirlerini kesmeden veya bozmadan aynı anda birden çok uygulamayı çalıştırma becerisini geliştirdi. MacOS mimarisinin birçok yönü, bir platformdan diğerine geçişi kolaylaştırmak için taşınabilir olacak şekilde tasarlanan OPENSTEP'den türetilmiştir.^[8] Örneğin NeXT, Apple'ın satın almasından önce orijinal 68k tabanlı NeXT iş istasyonlarından x86 ve diğer mimarilere taşınmış ve OPENSTEP daha sonra Rhapsody projesinin bir parçası olarak PowerPC mimarisine taşınmıştır.

MacOS High Sierra'dan önce ve katı hal sürücülerden (SSD'ler) başka sürücülerde varsayılan dosya sistemi klasik Mac OS'dan miras kalan HFS + 'dır. İşletim sistemi tasarımcısı Linus Torvalds, tasarımının "kullanıcı verilerini aktif olarak bozduğu" muhtemelen en kötü dosya sistemidir "diyerek HFS + 'yi eleştirdi.^[9] Apple, dosya sisteminin Unicode'u destekleyecek şekilde genişletildiğinde kötüleşen bir tasarımın dosya adlarının davaya duyarsızlığını eleştirdi. Başlangıçta, HFS Plus, big-endian 68K ve PowerPC sistemlerinde çalışan klasik Mac OS için tasarlandı. Apple, Macintosh'u little-endian Intel işlemcilere değiştirdiğinde, HFS + dosya sistemlerinde big-endian bayt sırası kullanmaya devam etti. Sonuç olarak, mevcut Mac'lerdeki macOS, dosya sistemi verilerini okurken bayt takas yapmalıdır. Bu endişeler macOS High Sierra'daki SSD'lerde dosya sistemleri için kullanılan yeni Apple Dosya Sistemi ile ele alınmaktadır.^[10]

MacOS'daki Darwin alt sistemi, Unix izinleri katmanını içeren dosya sistemi yönetiminden sorumludur. 2003 ve 2005'te iki Macworld editörü izin şemasını eleştirdi; Rob Roy Griffiths, bazı kullanıcıların izinleri her gün sıfırlamak zorunda kalabileceğini, 15 dakikaya kadar sürebilen bir işlemi önermişti: Ted Landau, yanlış yapılandırılmış izinleri "en yaygın hayal kırıklığı" olarak adlandırdı.^[11] Daha yakın zamanlarda, başka bir Macworld editörü olan Dan Frakes, izinlerin aşırı onarılması prosedürünü çok fazla kullandı. MacOS'un genellikle kullanıcı müdahalesi olmaksızın izinleri düzgün bir şekilde işlediğini ve sorunların ortaya çıktığı anda izinlerin sıfırlanmasının denenmesi gerektiğini savundu.^[12]

MacOS'un mimarisi katmanlı bir tasarıma sahiptir: katmanlı çerçeveler, ortak görevler için mevcut kodu sağlayarak uygulamaların hızlı gelişimine yardımcı olur. Apple kendi yazılım geliştirme araçlarını, en belirgin olarak Xcode adlı entegre bir geliştirme ortamı sağlamaktadır. Xcode, C, C ++, Objective-C ve Swift gibi çeşitli programlama dillerini destekleyen derleyicilere arabirimler sağlar. Apple-Intel geçişi için, geliştiriciler, uygulamalarını hem Intel tabanlı hem de PowerPC tabanlı Macintosh satırları ile uyumluluk sağlayan evrensel bir ikili olarak oluşturabilmeleri için değiştirildi. Birinci ve üçüncü parti uygulamalar, AppleScript çerçevesini kullanarak, klasik Mac OS'den veya programlama bilgisi gerektirmeyen önceden yazılmış görevler sunan yeni Automator uygulamasını kullanarak programlı olarak kontrol edilebilir.^[13]^[14]

Sürüm Bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sürüm	Kod adı	Tanıtım Tarihi	Çıkış Tarihi
Rhapsody Developer Release	Grail1Z4 / Titan1U		31 Ağustos 1997
OS X Server 1.0	Hera		16 Mart 1999
OS X Public Beta		11 Mayıs 1998	16 Mart 1999
Public Beta	Kodiak		13 Eylül 2000
OS X 10.0	Cheetah		24 Mart 2001
OS X 10.1	Puma	18 Temmuz 2001	25 Eylül 2001
OS X 10.2	Jaguar	6 Mayıs 2002	24 Ağustos 2002
OS X 10.3	Panther	23 Haziran 2003	24 Ocak 2003
OS X 10.4	Tiger	4 Mayıs 2004	29 Nisan 2005
OS X 10.5	Leopard	26 Haziran 2006	26 Ocak 2007
OS X 10.6	Snow Leopard	9 Haziran 2008	28 Ağustos 2009
OS X 10.7	Lion	20 Ocak 2010	20 Temmuz 2011
OS X 10.8	Mountain Lion	16 Şubat 2012	25 Temmuz 2012
OS X 10.9	Mavericks	10 Haziran 2013	22 Ocak 2013
OS X 10.10	Yosemite	2 Haziran 2014	16 Ekim 2014
OS X 10.11	El Capitan	8 Haziran 2015	30 Eylül 2015
macOS 10.12	Sierra	13 Haziran 2016	20 Eylül 2016
macOS 10.13	High Sierra	5 Haziran 2017	25 Eylül 2017
macOS 10.14	Mojave	4 Haziran 2018	24 Eylül 2018
macOS 10.15	Catalina	3 Haziran 2019	7 Ekim 2019
macOS 11.0	Big Sur	22 Haziran 2020	13 Kasım 2020
macOS 12.0	Monterey	7 Haziran 2021	25 Ekim 2021
macOS 13.0	Ventura	6 Haziran 2022	24 Ekim 2022
macOS 14.0	Sonoma	5 Haziran 2023	26 Eylül 2023

Desteklediği Diller[değiştir | kaynağı değiştir]

İngilizce
Japonca
Fransızca
Almanca
İspanyolca
İtalyanca
Portekizce (Portekiz) -- yalnızca Mac OS X 10.5 veya üzeri
Felemenkçe
İsveççe

Norveççe (Bokmål)
Danca
Fince
Rusça—yalnızca Mac OS X 10.5 veya üzeri
Lehçe—yalnızca Mac OS X 10.5 veya üzeri
Çince (Basitleştirilmiş)
Çince (Geleneksel)
Korece
Arapça—yalnızca OS X Tiger 10.4 veya üzeri

Çekçe—yalnızca OS X Lion 10.7 veya üzeri
Macarca—yalnızca OS X Lion 10.7 veya üzeri
Türkçe—yalnızca OS X Lion 10.7 veya üzeri
Tayca—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
Katalanca—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
Hırvatça—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri

Yunanca—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
İbranice—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
Rumence—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
Slovakça—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
Ukraynaca—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

.DS Store

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Mac OS X 10.5 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009.
^ "Mac OS X 10.6 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.
^ "Apple page on UNIX". Apple Inc. 13 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2008.
^ "Apple Developer: Cocoa Overview". Apple Inc. 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010.
^ "Apple Developer: Mac OS X Technology Overview" (PDF). Apple Inc. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010.
^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Apple resmî sayfası (Türkçe)19 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
MacOS resmî sayfası (Türkçe)

[leopard_unix_cert-1] "Mac OS X 10.5 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009.

[snow_leopard_unix_cert-2] "Mac OS X 10.6 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.

[3] "Apple page on UNIX". Apple Inc. 13 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2008.

[4] "Apple Developer: Cocoa Overview". Apple Inc. 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010.

[5] "Apple Developer: Mac OS X Technology Overview" (PDF). Apple Inc. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010.

[6] "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[7] "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[9] "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[10] "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[11] "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[12] "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[13] "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[14] "Arşivlenmiş kopya". 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

g t d →MacOS/macOS
Versiyonlar	Server 1.0 Hera Public Beta Kodiak 10.0 Cheetah 10.1 Puma 10.2 Jaguar 10.3 Panther 10.4 Tiger 10.5 Leopard 10.6 Snow Leopard 10.7 Lion 10.8 Mountain Lion 10.9 Mavericks 10.10 Yosemite 10.11 El Capitan 10.12 Sierra 10.13 High Sierra 10.14 Mojave 10.15 Catalina 11.0 Big Sur 12.0 Monterey 13.0 Ventura
Uygulamalar	Automator Hesap makinesi Takvim Satranç İletişim Dashboard Sözlük uygulaması DVD Oynatıcı FaceTime Bulucu Game Center Grapher iTunes Launchpad Mac App Store Apple Posta Mesajlar Notlar Bildirim Merkezi Photo Booth Fotoğraflar Önizleme QuickTime Hatırlatmalar Safari Stickies TextEdit Time Machine Front Row iChat iPhoto iSync Sherlock
Kamu hizmetleri	Activity Monitor AirPort Utility AppleScript Editor Archive Utility Audio MIDI Setup Bluetooth File Exchange Boot Camp ColorSync Configurator Console Crash Reporter DigitalColor Meter Directory Utility DiskImageMounter Disk Utility Font Book Grab Help Viewer Image Capture Installer Keychain Access Migration Assistant Network Utility ODBC Administrator Screen Sharing System Preferences System Information Terminal Universal Access VoiceOver Software Update Remote Install Mac OS X
Teknoloji ve kullanıcı arayüzü	AirPrint AirPlay AirDrop Apple menü Apple Push Notification Service AppleScript Aqua Audio Units Bonjour CloudKit Cocoa (API) ColorSync Command key Core Animation Core Audio Core Data Core Foundation Core Image Core OpenGL Core Text Core Video CUPS Cover Flow Darwin Dock File Quarantine FileVault Fonts Gatekeeper Grand Central Dispatch Apple Icon Image format iCloud Inkwell I/O Kit Kernel panic Keychain launchd Mach-O MacRuby Menu extra Metal (API) Mission Control OpenCL Option key Preference Pane Property list Quartz QuickTime Quick Look Sanal klasör Speakable items Spotlight Stacks System Integrity Protection Uniform Type Identifier Universal binary WebKit XNU XQuartz Carbon (API) BootX Brushed metal Classic Environment Rosetta Spaces Xgrid
Apple listeleri	Apple donanımları Apple'ın ana hatları İOS ve iPadOS cihazları listesi Macintosh modelleri listesi Kasa tipine göre Macintosh modelleri listesi CPU türüne göre Macintosh modelleri listesi iPod modelleri listesi Apple modelleri zaman çizelgesi macOS bileşenleri Apple yazılımları listeleri Apple tarafından satın alınan şirketler listesi Apple kod sürümleri listesi Apple sürücüleri listesi iPad aksesuarları listesi Apple medya etkinlikleri listesi Apple işletim sistemleri listesi iOS sürüm tarihçesi macOS sürüm tarihçesi Apple yazılımları listeleri Apple yazı tipleri listesi macOS'ta bulunan yazı tipleri listesi Apple TV+ orijinal programları listesi

g t d Macintosh işletim sistemi
Mac OS versiyonları (Mac OS Tarihçesi)	System 1 System 2 System 3 System 4 System 5 System 6 System 7 Mac OS 7.6 Mac OS 8 Mac OS 9
MacOS / macOS versiyonları (OS X Tarihçesi)	NeXTSTEP OpenStep Darwin Mac OS X Server 1.0 Public Beta v10.0 v10.1 v10.2 v10.3 v10.4 v10.5 v10.6 v10.7 v10.8 v10.9 v10.10 v10.11 v10.12 v10.13 v10.14 v10.15 v11.0 v12.0 v13.0
Sunucular	OpenStep Rhapsody macOS Server (OS X Server 1.0)
Diğer işletim projeleri	Mevcut A/ROSE A/UX MAE MkLinux Newton OS macOS iOS ertelenen Star Trek Taligent Copland
Ayrıca bakınız	Apple donanımları Apple'ın ana hatları İOS ve iPadOS cihazları listesi Macintosh modelleri listesi Kasa tipine göre Macintosh modelleri listesi CPU türüne göre Macintosh modelleri listesi iPod modelleri listesi Apple modelleri zaman çizelgesi macOS bileşenleri Apple yazılımları listeleri Apple tarafından satın alınan şirketler listesi Apple kod sürümleri listesi Apple sürücüleri listesi iPad aksesuarları listesi Apple medya etkinlikleri listesi Apple işletim sistemleri listesi iOS sürüm tarihçesi macOS sürüm tarihçesi Apple yazılımları listeleri Apple yazı tipleri listesi macOS'ta bulunan yazı tipleri listesi Apple TV+ orijinal programları listesi

g t d Apple Inc. yazılımları
OS	Darwin MacOS/macOS Public Beta "Cheetah" "Puma" "Jaguar" "Panther" "Tiger" "Leopard" "Snow Leopard" "Lion" "Mountain Lion" "Mavericks" "Yosemite" "El Capitan" "Sierra" "High Sierra" "Mojave" "Catalina" "Big Sur" "Monterey" "Ventura" iPadOS iOS sürüm tarihçesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 tvOS watchOS CarPlay
Tüketici	iCloud iLife iMovie iDVD iPhoto GarageBand iWeb iWork Apple Keynote Apple Pages Apple Numbers iBooks Author
Profesyonel	Aperture FileMaker Pro Final Cut Studio Final Cut Pro DVD Studio Pro Compressor Soundtrack Pro Color Compressor Logic Studio Logic Pro Mainstage Soundtrack Pro
Paket	iTunes sürüm tarihçesi Mail Messages Apple Fotoğraflar Photo Booth (yazılım) QuickTime Safari sürüm tarihçesi TextEdit
Sunucu	Apple Remote Desktop macOS Server WebObjects Xsan
Durdurulan	.Mac Aperture AppleWorks Bento Color DVD Studio Pro Final Cut Express Front Row HyperCard iChat iDVD iPhoto iWeb Logic Express Mac OS System 1 System 2 System 3 System 4 System 5 System 6 System 7 8 9 MacDraw MacPaint MacProject MacTerminal MacWrite MobileMe ResEdit Shake Soundtrack Pro iWork.com Logic Express
Apple listeleri	Apple donanımları Apple'ın ana hatları İOS ve iPadOS cihazları listesi Macintosh modelleri listesi Kasa tipine göre Macintosh modelleri listesi CPU türüne göre Macintosh modelleri listesi iPod modelleri listesi Apple modelleri zaman çizelgesi macOS bileşenleri Apple yazılımları listeleri Apple tarafından satın alınan şirketler listesi Apple kod sürümleri listesi Apple sürücüleri listesi iPad aksesuarları listesi Apple medya etkinlikleri listesi Apple işletim sistemleri listesi iOS sürüm tarihçesi macOS sürüm tarihçesi Apple yazılımları listeleri Apple yazı tipleri listesi macOS'ta bulunan yazı tipleri listesi Apple TV+ orijinal programları listesi

Mac OSX nedir?, Mac OSX anlamı nedir?, Mac OSX ne demektir?