Leyla Zana

Leyla Zana
Leyla Zana
Türkiye Büyük Millet Meclisi; 19., 24., 25. ve 26. Dönem Milletvekili
	Görev süresi; 11 Ekim 2011 - 11 Ocak 2018
Seçim bölgesi	Ağrı
	Görev süresi; 20 Ekim 1991 - 30 Haziran 1994
Seçim bölgesi	Diyarbakır
Kişisel bilgiler
Doğum	3 Mayıs 1961 (62 yaşında); Silvan, Diyarbakır, Türkiye
Milliyeti	(Kürt)
Diğer siyasi; bağlantıları	SHP, ÖZEP, HEP, DEP, DTP ; Bağımsız; HDP
Evlilik(ler)	Mehdi Zana (e. 1975)
Çocuk(lar)	2
Mesleği	Siyasetçi, gazeteci

Leyla Zana (3 Mayıs 1961, Diyarbakır), Kürt asıllı Türk siyasetçi. Zana 1991-94 yılları arasında Diyarbakır ve 2011-18 yılları arasında ise Ağrı milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yer aldı.

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Leyla Zana 3 Mayıs 1961 tarihinde Fahrettin-Hediye Dağlı çiftinin kızı olarak Diyarbakır'ın Silvan ilçesinde doğdu.^[1] Zana ilkokulun birinci sınıfını tamamlayamadan okuldan ayrılmak zorunda kaldı. 1975 yılında 14 yaşındayken, kendisinden 21 yaş büyük kuzeni Mehdi Zana ile evlendi.^[2] 12 Eylül 1980 askeri darbesi döneminde, o dönem Diyarbakır Belediye Başkanı olan Mehdi Zana gözaltına alınıp tutuklandı ve 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.^[2] Leyla Zana eşi hapiste iken ilk olarak okuma-yazma öğrendi. Daha sonra ilkokulu, ortaokulu ve liseyi dışarıdan bitirdi. Eğitime ayırdığı zamanın yanında siyasi faaliyetlere de katıldı.^[2]

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1987'de İnsan Hakları Derneği Diyarbakır şubesinin kurucuları arasında yer aldı. 1988 yılında Yeniülke gazetesinde gazeteci olarak çalışmaya başladı.

Siyasi kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 Türkiye genel seçimleri'nde, bölge kadınlarının büyük desteğini aldığı bir seçim çalışması sonrasında zamanın Sosyaldemokrat Halkçı Parti listesinden Diyarbakır milletvekili olarak TBMM'ye girdi. 6 Kasım 1991'de, TBMM 19. Yasama Dönemi için yapılan yemin töreninde, başında Kürt ulusal renkleri olan bir bantla, Türkçe başladığı yemini Kürtçe "Bu yemini Türk ve Kürt halklarının kardeşliği adına ediyorum" cümlesiyle tamamlaması nedeniyle meclis salonunda tepkiyle karşılaştı. 2 Mart 1994'te, ABD'de yaptığı bir konuşma yüzünden, TBMM Genel Kurulu'nda yapılan oylamada, Orhan Doğan, Hatip Dicle, Ahmet Türk, Sırrı Sakık ve Mahmut Alınak'la beraber milletvekilliği dokunulmazlığı kaldırıldı.^[3] Ertesi gün dokunulmazlıkları kaldırılmış olan diğer 5 milletvekiliyle birlikte gözaltına alındı.

17 Mart 1994'te, grup arkadaşları Hatip Dicle, Selim Sadak ve Orhan Doğan ile birlikte tutuklanarak cezaevine gönderildi. 8 Aralık 1994'te yasadışı örgüt üyeliği suçundan mahkûm olarak 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Hapishaneden yazdığı mektuplar önce bir gazetede yayımlandı, daha sonra kitap haline getirildi.

1995 yılında Sakharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü verildi.^[4] Hapishane yılları boyunca uluslararası barış kuruluşlarının ve insan hakları derneklerinin desteği ve Avrupa Birliği süreciyle birlikte yoğunlaşan çabaları sonucunda ve AİHM kararı doğrultusunda yeniden yargılanan Zana ve arkadaşları, on beşer yıllık hapis cezaları olduğu gibi onaylanarak cezaevinde kaldılar. Zana, 8 Haziran 2004'te Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'nden serbest bırakıldı.

TBMM 24. Dönem Diyarbakır, 25. ve 26. Dönem Ağrı milletvekilidir.^[5]

Davaları[değiştir | kaynağı değiştir]

21 Mart 2007 tarihinde Diyarbakır'daki etkinliklerde sarfettiği, "Kürtlerin 3 lideri var. Bu üç lidere minnet borçluyuz" sözleri nedeniyle Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti, Zana'yı Terörle Mücadele Kanunu'nun "Terör örgütünün propagandasını yapmak" suçunu kapsayan 7. maddesi uyarınca 2 yıl hapis cezasına çarptırdı.^[6]
Çeşitli tarihlerde yaptığı 9 ayrı konuşma nedeniyle Diyarbakır 5. Ağır Ceza Mahkemesi'nde "Terör örgütünün propagandasını yapmak" ve "Örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek" suçlarından yargılanan Leyla Zana'ya mahkeme 10 yıl hapis cezası ve seçme-seçilme ehliyetinden ve diğer siyasi hakları kullanmaktan yoksun bırakılmasına da karar verdi. Ancak Yargıtay 9. Ceza Dairesi "sanığın eksik savunma" yapması sebebiyle kararı bozdu. Yeniden görülen davada "sanığın terör örgütü PKK üyeliği boyutuna ulaştığı" gerekçesiyle aynı ceza verildi. Tekrar temyize gönderilen dosya yine bozularak yerel mahkemeye gönderildi. İlgili Diyarbakır 5. Ağır Ceza Mahkemesi, Yargıtay’ın kararına uydu. Mahkeme, son yasal düzenlemeleri dikkate alarak Zana hakkındaki ’terör örgütü propagandası yapmak’ suçundan kovuşturmanın ertelenmesine; ’örgüt adına suç işlemek’ suçundan da ceza verilmesine yer olmadığına karar vererek davayı düşürdü.^[7]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 TBMM yemin krizi

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1995 Sakharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü
1995 Aachen Barış Ödülü

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Leyla Zana: Özgeçmiş". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 17 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2018.
^ ^a ^b ^c "Portre: Leyla Zana". Al Jazeera Türk. 8 Mayıs 2014. 17 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2018.
^ "2 Mart 1994 Tarihli TBMM Tutanağı" (PDF). tbmm.gov.tr. 2 Mart 2015. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mart 2015.
^ "Leyla Zana Sakharov Prize Laureate 1995". www.europarl.europa.eu. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017.
^ "Leyla Zana". www.tbmm.gov.tr/. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017.
^ "Leyla Zana'ya iki yıl hapis". bbc.com. 10 Nisan 2008. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2008.
^ "Leyla ZANA'nın on yıllık hapis cezası kaldırıldı". hurriyet.com.tr. 13 Şubat 2014. 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2014.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası Af Örgütü - Zana (İngilizce)
ECHR judgement (İngilizce)
PEN summary of case (İngilizce)
Türkiye'de sansür - IFEX (İngilizce)
BBC haberi - EU award for freed Kurd activist 13 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
TURKEY : Leyla Zana, the only Kurdish woman MP 10 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[TBMM-1] "Leyla Zana: Özgeçmiş". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 17 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2018.

[AJTurk-2] "Portre: Leyla Zana". Al Jazeera Türk. 8 Mayıs 2014. 17 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2018.

[3] "2 Mart 1994 Tarihli TBMM Tutanağı" (PDF). tbmm.gov.tr. 2 Mart 2015. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mart 2015.

[4] "Leyla Zana Sakharov Prize Laureate 1995". www.europarl.europa.eu. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017.

[5] "Leyla Zana". www.tbmm.gov.tr/. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017.

[6] "Leyla Zana'ya iki yıl hapis". bbc.com. 10 Nisan 2008. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2008.

[7] "Leyla ZANA'nın on yıllık hapis cezası kaldırıldı". hurriyet.com.tr. 13 Şubat 2014. 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Türkiye Büyük Millet Meclisi 26. dönem Ağrı milletvekilleri
Halkların Demokratik Partisi	Leyla Zana Berdan Öztürk Dirayet Taşdemir
Adalet ve Kalkınma Partisi	Cesim Gökçe
Seçim: 1 Kasım 2015 (26. dönem)

Leyla Zana nedir?, Leyla Zana anlamı nedir?, Leyla Zana ne demektir?