Nesrin Sutude (Farsça: نسرین ستوده; d. 30 Mayıs 1963, Lengerud) İranlı insan hakları avukatı. Haziran 2009'da yapılan tartışmalı İran cumhurbaşkanlığı seçimlerini ve hapsedilen İranlı muhalefet aktivistlerini temsil etti. Müvekkilleri arasında gazeteci Isa Saharkhiz, Nobel Barış Ödülü sahibi Shirin Ebadi ve yasaklı muhalefet grubunun İran Demokratik Cephesi başkanı Heshmat Tabarzadi yer alıyor. Sutude, Eylül 2010'da propaganda yapmak ve devlet güvenliğine zarar vermekle suçlanarak tutuklandı ve evin hapishanesinde tek başına hapsedildi. Ocak 2011'de İran yetkili makamları Sutude’yi 11 yıl hapis cezasına çarptırdı, aynı zamanda 20 yıl boyunca avukatlık yapmaktan ve ülke dışına çıkmaktan men edildi. Bir temyiz mahkemesi, daha sonra Sutude'nin hapis cezasını altı yıla düşürdü ve avukatlıktan men yasağını 10 yıla indirdi.

Aile ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Nesrin Sutude, 1963'te dindar ve orta sınıf bir İranlı ailede dünyaya geldi. Kolejde felsefe okumak istiyordu. İran ulusal üniversite giriş sınavında 53. sırada yer aldı ancak bölüme girmek için yeterince yüksek nota sahip değildi ve Tahran'daki Shahid Beheshti Üniversitesi'nde hukuk okudu. Sutude, uluslararası hukuk alanında üniversiteden mezun olduktan sonra 1995 yılında baro sınavına girdi ve başarılı oldu ancak avukat olma izni için sekiz yıl daha beklemek zorunda kaldı. Sutude Reza Khandan'la evlidir ve iki çocuğu vardır. Sutude, eşi Reza'nın mücadeleleri sırasında kendisinin ve eserinin yanında duran "gerçekten modern bir adam" olduğunu vurgulamıştır.

Kariyeri ve aktiviteleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kariyerine İran İmar Bakanlığı hukuk ofisinde başlayan Sutude, iki yıl sonra kamuya ait banka Tejarat'ın hukuk bölümüne katıldı. Bankadaki görev süresince, ABD ile aralarındaki anlaşmazlık sırasında, Cezayir mahkemesi onu çağırdı, İran'ın Lahey'de sunduğu davaların çoğunun hukuki kısmının hazırlanmasıyla ve yasal argümanlarla yoğun bir şekilde ilgilendi. Sutude'nin "kadın hakları alanında yaptığı ilk çalışma", Daricheh dergisi için yapılan çeşitli röportajların, raporların ve makalelerin koleksiyonuydu. Yayının baş editörü, Sutude'nin kadın haklarına yönelik çalışmalarını daha da kararlı hale getiren koleksiyonu kabul etmedi. 1995 yılında 32 yaşında baro (Kanoon Vokala) sınavına girdi ve avukat kimliğini kazandı. Bu şekilde hukuk toplumunun en aktif üyelerinden biri oldu. Sutude'nin çalışmaları, istismar edilen çocukları ve anneleri savunmayı ve istismar edilen çocukların saldırgan babalarına dönmelerini önlemeyi içeriyordu. Birçok istismarcının, hasta ya da geçmişte kendilerinin de kötü muamele mağdurları olduğuna ve bunların profesyonel bakıma ve ilaca ihtiyaç duyduğuna inanıyor. Mahkemelerin, masum çocukları daha iyi korumak için istismar vakalarını doğrulamada, çocuk uzmanlarının ve psikologların daha iyi kullanmasını istiyordu. Tutuklanmadan önce Sutude, Kourosh Zaim, Isa Saharkhiz, Heshmat Tabarzadi, Nahid Keshavarz, Parvin Ardalan, Omid Memarian ve Roya Tolouie gibi aktivistleri ve gazetecileri temsil etti, ayrıca çocuk istismarı ve ceza davalarına baktı. Nobel Barış Ödülü sahibi şair Shirin Ebadi ve İnsan Hakları Savunucusu Savunucuları ile birlikte çalıştı. Sutude, tutuklanmasının ardından, Ebadi'nin serbest bırakılmasını istedi ve sağlığı konusunda endişelerini dile getirdi. Açıklamada Ebadi, "Bayan Sutude, İran'da insan hakları ihlallerinin mağdurlarını savunmak için tüm riskleri kabul eden, son cesur insan hakları avukatlarından biridir" dedi. Eski Çek Cumhurbaşkanı Václav Havel ve muhalefet lideri Mir-Hossein Musavi'nin eşi Zahra Rahnavard da Sutude'nin serbest bırakılmasını istedi.

Tutuklanma ve yargılanması[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Ağustos 2010 da, İran otoriteleri Sutude'nin ofisini bastılar. Sutude o zamanlar güvenlik suçu ile yargılanan Hollanda-İran çifte vatandaşı olan Zahra Bahrami’nin avukatıydı. Baskının Zahra Bahrami ile ilgili olup olmadığı belli değildi. 4 Eylül 2010 da İranlı yetkililer Sutude'i propaganda yapmak ve devlet güvenliğine zarar vermekle suçlayarak tutukladı. Washington Post, tutuklamayı şu şekilde nitelendirdi: "Etkili muhalefet politikacılarını, aktivistleri ve gazetecileri savunan avukatların yoğun bir şekilde baskı altına alındığını vurguladı." Uluslararası Af Örgütü, Sutude'nin serbest bırakılması için bir çağrı başlattı, onun bir vicdan mahkûmu olduğunu belirterek, "işkence veya diğer kötü muamele riski altında" olduğunu niteledi. Evin adlı hapishanede tutsak bulunan Sutude'nin tek başına tutulduğu bildirildi. 9 Ocak 2011'de, İranlı yetkililer, "ulusal güvenliğe karşı faaliyetler" ve "rejime karşı propaganda" suçundan Sutude'yi 11 yıl hapse mahkûm etti. Buna ek olarak avukat olarak çalışması ve ülke sınırlarından dışarı çıkması 20 yıl süre ile yasaklandı. 2011'in Eylül ayı ortasında bir temyiz mahkemesi, Nasrin Sutude'nin hapis cezasını altı yıla, avukat olarak çalışma yasağını on yıla indirdi.

Açlık grevleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 25 Eylül 2010'da ailesinden gelen ziyaretleri ve telefon görüşmeleri reddedildiği için protesto olarak açlık grevine başladı. Kocasına göre, Sutude açlık grevine dört hafta sonra 23 Ekim'de sona erdirdi.
• 17 Ekim 2012'de Sutude, ailesinin ziyaretlerine yeni kısıtlamalar getirilmesini protesto etmek için sınırsız bir açlık grevine başladı. Grevin 47. gününde kocası durumunu şöyle ifade etti: “Şu anki sağlık durumu o kadar ağır ki, bir sonraki görüşte onu sağlıklı bir şekilde beklemiyorum. Baş dönmesi, görme bozukluğu, yürüyüşte dengesizlik ve düşük tansiyon, aşırı kilo kaybı gibi sendromları endişe vericidir.”

4 Aralık 2012'de Sutude açlık grevini, Evin cezaevine, bazı meclis üyelerinin kısa bir ziyaretini izleyen 49 günün ardından, kızının seyahat yasağını kaldırma konusundaki talebini kabul ettikten ve uyguladıktan sonra durdurdu.

Uluslararası yanıt[değiştir | kaynağı değiştir]

Sutude'nin tutuklanması, uluslararası toplumda yaygın bir şekilde kınanmıştı. Ekim 2010'da İran'da İnsan Hakları için Uluslararası Kampanya, İnsan Hakları İzleme Örgütü, Uluslararası Hukukçular Komisyonu, Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu, İran'ın İnsan Haklarının Savunması için İran Birliği, Uluslararası Avukatlar Birliği ve İşkenceye Karşı Dünya Örgütü, Sutude'nin tutuklanmasını kınayan ve derhal serbest bırakılması yönünde çağrıda bulunan ortak bir bildiride Uluslararası Af Örgütü'ne katıldı. ABD "İran'da hukukun üstünlüğü ve adalet için güçlü bir ses" olarak bahsettiği Sutude'e karşı "haksız ve sert hüküm” olarak nitelendirdiği kararı kınadı. Uluslararası Af Örgütü, 20 Aralık 2010'da Londra'daki İran elçiliğine, Sutude’in hapsedilmesini protesto etmek için bir günlük protesto düzenledi. Ocak 2011'de İngiltere ve Galler Hukuk Cemiyeti de serbest bırakılması için bir çağrı yayınladı. 26 Ekim 2012'de Sutude, Avrupa Parlamentosu Sakharov Ödülünün kazananı olarak ilan edildi. Sutude ödülü İranlı film yönetmeni Jafar Panahi ile paylaştı. Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz, çifti "korku ve yıldırma ile eğilmemiş ve ülkelerinin kaderini kendilerinin önüne koymaya karar vermiş bir kadın ve bir adam" olarak görüyordu. Avrupa Birliği Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Catherine Ashton, ödülde şunları söyledi: "Nasrin Sutude ve diğer insan hakları savunucularını büyük bir endişe ile takip ediyorum... Onlara karşı verilen suçlamaların düşürülmesi için kampanya yapmaya devam edeceğiz. İmzaladığı insan hakları yükümlülüklerine saygı göstermesini İran'dan bekliyoruz. "

Serbest bırakılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Sutude, İran Cumhurbaşkanı Hassan Rouhani'nin Birleşmiş Milletler'e yaptığı bir konuşmadan günler önce, 18 Eylül 2013'te muhalefet lideri Mohsen Aminzadeh'in de aralarında yer aldığı diğer 10 siyasi tutuklu birlikte serbest bırakıldı. Sutude’in erken serbest bırakılması ile ilgili hiçbir açıklama yapılmadı.

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 2011 PEN / Barbara Goldsmith Yazmaya Özgürlük Ödülü
• 2011 Southern Illinois Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukukun Üstünlüğüne Atıf
• 2011 Giuseppe Motta Madalyası
• 2012 Sakharov Ödülü