Karl Taylor Compton
Doğum	14 Eylül 1887 Wooster, Ohio, Amerika Birleşik Devletleri
Ölüm	22 Haziran 1954 (67 yaşında) New York, Amerika Birleşik Devletleri
Milliyet	Amerikan
Eğitim	Wooster Üniversitesi Princeton Üniversitesi
Ödüller	Rumford Ödülü
Kariyeri
Dalı	Fizik
Çalıştığı kurumlar	Wooster Üniversitesi Princeton Üniversitesi Massachusetts Teknoloji Enstitüsü
Doktora danışmanı	Owen Willans Richardson

Karl Taylor Compton (14 Eylül 1887 - 22 Haziran 1954) Amerikalı fizikçi. 1930'dan 1948'e kadar Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nün başkanıydı.^[1]

Erken yaşam[değiştir | kaynağı değiştir]

Compton, 14 Eylül 1887'de Wooster, Ohio'da doğdu.^[2] Babası Elias Compton eski bir Amerikan presbiteryen ailesinden, annesi Otelia Augspurger Compton ise Amerika Birleşik Devletleri'ne yeni göç etmiş Alsas'lı ve Hessen'li bir Mennonit ailesindendi.

İlk yıllar[değiştir | kaynağı değiştir]

1897'den itibaren yazlarını Michigan'daki Otsego Gölü'nde kamp yaparak geçirirken, sonbahar, kış ve yaz aylarında Wooster devlet okullarına devam etti. Üniversite masraflarını karşılayabilmek için on bir yaşından itibaren ağır işlerde çalışmak zorunda kaldı. İnşaat işleri, çiftlik işçiliği, katır dericiliği, kitap toplayıcılığı, kiremit ve tuğla fabrikalarında çalışmış ve Ohio'daki ilk asfalt yolun etüdünü yapmıştır.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

1902 yılında bir yıl sınıf atlayarak lisenin son iki yılı için Wooster Üniversitesi'nin hazırlık bölümüne girdi. 1908'de Wooster Üniversitesi'nden felsefe lisans derecesiyle mezun oldu, ardından 1909'da yüksek lisans tezi A study of the Wehnelt Electrolytic İnterrupter Physical Review dergisinde yayınlandı. 1909-1910 yılları arasında Princeton Üniversitesi'nde yüksek lisans programına girmeden önce Wooster Üniversitesi'nin kimya bölümünde eğitmenlik yaptı. Burada Porter Ogden Jacobus Bursu'na layık görüldü ve Owen Willans Richardson ile birlikte çalışarak morötesi ışıkla salınan elektronlar, elektron teorisi ve fotoelektrik etki üzerine çeşitli makaleler yayınladı. 1912'de Princeton Üniversitesi'nden summa cum laude derecesiyle doktorasını aldı.^[3]

Kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]

Reed Collage ve Birinci Dünya Savaşı yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 1913'te, Rowena Raymond ile evlendi. Portland, Oregon'daki Reed College'a taşındılar. Compton burada fizik eğitmenliği yaptı. 1915 yılında Princeton Üniversitesi'ne fizik doçenti olarak geri döndü. Ayrıca General Electric için danışman olarak çalıştı. Princeton'da ve Signal Corps'ta savaş çabalarına katkıda bulundu. Aralık 1917'de, Paris'teki ABD Büyükelçiliği'ne bilimsel ataşe olarak atandı.

Princeton Üniversitesi (1918–1930)[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi ile eşi ve üç yaşındaki kızı Mary Evelyn ile birlikte Princeton Üniversitesi'ne döndü. Haziran 1919'da profesörlüğe terfi etti ve Palmer Laboratuvarı'na katıldı. Araştırmaları, fotoelektronların metallerden geçişi, iyonlaşma, elektronların gazlardaki hareketi, floresans, elektrik arkı teorisi, cıva buharının emilim ve emisyon spektrumları ve elektron-atom çarpışmaları gibi konuları kapsayan elektronik ve spektroskopi alanındaydı. Eşi Rowena 1919 sonbaharında hayatını kaybetti. Compton, 1921 yılında Margaret Hutchinson ile evlendi ve bu evlilikten Jean adında bir kızı ve Charles Arthur adında bir oğlu oldu. 1927'de Palmer Laboratuvarı'na araştırma direktörü ve Cyrus Fogg Brackett Profesörü olarak atandı. 1929 yılında bölüm başkanlığına atandı. Princeton Üniversitesi'nde görev yaptığı süre boyunca yüzden fazla makale yayınlandı.

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (1930–1954)[değiştir | kaynağı değiştir]

1930 yılında, MIT'den gelen daveti kabul ederek mühendislik ve bilim arasındaki ilişkiyi yeniden tanımlayan bir mühendislik okulu olan Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nün başkanı oldu. Amerika'daki Büyük Buhran'ın başlangıcında, ekonomik çalkantıların yaşandığı bir dönemde göreve başladı. Compton, bilim ve teknolojinin sözcüsü haline gelirken enstitünün temel bilimsel araştırmalarını güçlendirecekti.

Compton'ın başkanlık görevi sırasında kurum devrim niteliğinde bir değişim geçirdi. Bilim ve mühendislik eğitimine, etkisi MIT'nin çok ötesinde hissedilen yeni bir yaklaşım geliştirdi. American Society for Engineering Education'da aktif olarak yer aldı ve 1938 yılında bu derneğin başkanı oldu. Committee on Engineering Schools ve Engineer's Council for Professional Development başkanlıklarını üstlenerek mühendislik kriterlerinin akreditasyonu için yeni standartların oluşturulmasında öncü rol oynadı. Bilim insanları ve mühendisler için çağın ihtiyaçlarına cevap veren geniş tabanlı bir eğitime ve bilimin endüstriyel ilerlemenin bir unsuru olması gerektiğine inanıyordu.

1930'ların başında Amerikan Fizik Topluluğu üyeleriyle birlikte Amerikan Fizik Enstitüsü'nü (AIP) kurdu. Compton'ın 1931'den 1936'ya kadar yürüttüğü AIP başkanlığı sırasında bu kuruluş, fizikte uzmanlık alanlarını geliştirmeye yönelik birkaç farklı topluluğun federasyonu haline geldi. Hızla genişleyen fizik alanındaki araştırmaların yayınlanmasını teşvik etti. Compton, 1948'de MIT başkanlığından istifa etti ve MIT Corporation'ın başkanlığına seçildi. Bu görevi 22 Haziran 1954'teki ölümüne kadar sürdürdü.

Orduyla işbirliği (1933–1949)[değiştir | kaynağı değiştir]

1933 yılında ABD başkanı Roosevelt, Compton'dan iki yıllığına yeni bir Bilimsel Danışma Komitesi'ne başkanlık etmesini istedi. Bu onu hükümetin en üst düzeylerinde güvenilir ve bilimsel tavsiyeye duyulan ihtiyacı kabul eden bilim insanlarının ön saflarına yerleştirdi. İkinci Dünya Savaşı'nın başlaması, 1940 yılında Vannevar Bush başkanlığında Ulusal Savunma Araştırma Komitesi'nin (NDRC) kurulmasına ivme kazandırdı. Compton NDRC'nin bir üyesiydi ve öncelikle radar, atış kontrolü ve termal radyasyon üzerinde çalışmak üzere bir grup akademik ve endüstriyel mühendis ve bilim adamını bir araya getirmekten sorumlu olan D Bölümü'nün başkanı oldu. 1941 yılında NDRC, Bilimsel Araştırma ve Geliştirme Ofisi (OSRD) bünyesine alındı ve Compton Birleşik Krallık'taki Birleşik Devletler Radar Misyonu'nun başına geçti. Ağustos 1942'de Roosevelt, Compton'ı, savaş sırasında kauçuk kaynaklarının kaybedilmesi nedeniyle sentetik kauçuğun geliştirilmesinde teknik yön konusundaki çatışmaları çözmek için çalışmalar yapan ve tavsiyelerde bulunan Kauçuk Araştırma Komitesi'ne atadı.^[4] 1945'te başkan Harry S. Truman'a atom bombasının kullanımı konusunda danışmanlık yapmak üzere atanan Geçici Komite'nin sekiz üyesinden biri olarak seçildi. Japonya 1945 yılında teslim olduğunda İkinci Dünya Savaşı sona erdi ve Compton OSRD'den ayrıldı. 1946 yılında başkanın Askeri Eğitim Danışma Komisyonu'nun başkanı oldu. 1946'dan 1948'e kadar Deniz Araştırmaları Danışma Komitesi'nin bir üyesiydi. 1948'den 1949'a kadar Ortak Araştırma ve Geliştirme Kurulu'na başkanlık etti.

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1931 Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi, Rumford Ödülü
• 1946 Liyakat Madalyası
• 1947 Ulusal Bilimler Akademisi, Kamu Refahı Madalyası
• 1947 Western Society of Engineers, Washington Ödülü
• 1948 Britanya İmparatorluk Nişanı
• 1948 Order of St. Olav
• 1949 American Society for Engineering Education, IEEE Lamme Madalyası
• 1950 Hoover Madalyası
• 1950 William Procter Prize for Scientific Achievement
• 1951 Légion d'honneur
• 1954 Dickinson College, Priestley Memorial Award

Yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Karl Taylor Compton, A Study of the Whenelt Electrolytic Interrupter, Physical Review, Vol. 30, No. 2, pp. 161–179, American Institute of Physics, Amerikan Fizik Topluluğu, Cornell Üniversitesi, 1910.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• MIT biyofrafisi 17 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ulusal Bilimler Akademisi biyografik anı kitabı 19 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• AIP 2 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.