Joseph Banks
Joshua Reynolds tarafından 1773 yılında boyanan Joseph Banks tablosu.
Doğum	24 Şubat 1743 (13 Şubat GT) 30. Cadde Argyll, Londra, İngiltere
Ölüm	19 Haziran 1820 (77 yaşında) Londra, İngiltere
Milliyet	İngiliz
Mezun olduğu okul(lar)	Oxford Üniversitesi
Kariyeri
Dalı	Botanik
Etkilendikleri	Israel Lyons
İmza

Joseph Banks, (d. 24 Şubat 1743 (13 Şubat ^GT) - ö. 19 Haziran 1820)^[1] İngiliz doğabilimci, botanikçi ve doğa bilimleri koruyucusu. Kendisi James Cook'un 1768 ile 1771 yılları arasında yaptığı ilk yolculuğuna katılmıştır.^[2] Okaliptüs, Akasya ve Mimoza'yı batı dünyasına tanıttı. Ayrıca kendi adını taşıyan Banksia türü ile saygınlık kazandı. Bitkilerin yaklaşık 80 türü Banks adını taşımaktadır. Banks aynı zamanda Afrika'nın keşfine adanan bir İngiliz organizasyonu olan, Afrika Birliği'nin kurucuları arasında yer almıştır. Ayrıca Dilettanti Derneği'nin üyesi olmakla birlikte Kraliyet Sanat Akademisi'nin kurulmasına yardımcı olmuştur.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

William Banks, Londra'da doğdu, ailesi Lincolnshire'da Avam Kamarası üyesi ve oldukça varlıklıydı. 9 yaşından itibaren Harrow Okulu'nda ve 1756 yılına kadar Eton Koleji'nde eğitim gördü. Constantine John Phipps kendisinin okuldan arkadaşıydı. Lincolnshire çevresinde doğa, tarih ve botaniğe karşı olan ilgisi büyüyerek gelişti. 17 yaşındayken Çiçek hastalığına yakalandı ve büyük sağlık sorunları yaşadığından dolayı okula geri dönemedi. Daha sonra 1760 yılında Oxford Üniversitesi'ne girdi. Oxford'un ardından Christ Church Üniversitesi'ne kaydoldu. Burada yaptığı çalışmalarda ise büyük oranda doğa tarihi yerine klasik müfredata odaklanmıştır. Botanik eğitimi almak için oldukça kararlıydı. 1764 yılında ücretli olarak Oxford'da Cambridge'li Israel Lyons'tan bir süre dersler aldı.^[4]

Banks, 1763 yılı aralık ayında Oxford için Chelsea'den ayrıldı. 1764 yılına kadar üniversiteye devam etti, ancak herhangi bir derece almadan o yıl okulu terk etti. Babası 1761 yılında ölmüştü. Bu nedenle babasından kalan Revesby Abbey manastırı ve diğer mülklerin varisi olarak, Lincolnshire'da yerel beylik ve yargıçlık yapmak için sürekli Lincolnshire ve Londra arasında yolculuk yapmak zorunda kalmıştır. Chelsea'de annesinin evinde kaldığı sürede, Chelsea Bahçe Doktorluğu, Muhterem Eczacılar Derneği ve Britanya Müzesi etkinliklerine katılarak bilime olan ilgisini sürdürdü. Bu etkinliklerde Daniel Solander ile tanıştı. O günlerde bilimsel toplantılar, genellikle erkekler arasında yapılan etkinliklerdi. Burada, Solander vasıtasıyla Carl Linnaeus ile tanışarak, onunla yazışmaya başladı. Banks bu esnada nüfuzunun artması nedeniyle, Kral III. George'un danışmanlığını yapmaya başladı. Bu durumu lehine kullanan Banks, sürekli olarak kendi botanik sevgisi nedeniyle düşündüğü yeni toprakların keşif yolculuklarına çıkmak için Kraldan istekte bulundu.

Newfoundland ve Labrador[değiştir | kaynağı değiştir]

Banks, 1766 yılında Kraliyet Sanat Akademisi üyeliğine seçildi ve aynı yıl 23 yaşındayken doğal tarih manzarasına sahip olan Newfoundland ve Labrador Phipps bölgesine gitti. Newfoundland ve Labrador'da yaptığı çalışmalar sonucunda, burada bulunan bitki ve hayvanların ilk bilimsel sınıflandırmasını yayımladı. Newfoundland'a olan yolculuğunu yazdığı günlüğü, Güney Avustralya Kraliyet Coğrafya Derneği tarafından yakın zamanda yeniden keşfedilmiştir.^[5][6] Banks ayrıca 1844 yılında soyu tükenmiş olan Büyük Auk dahil olmak üzere 34 tür kuşu belgelemiştir. Seyahati esnasında Newfoundland Grand Banks'te bulunan Château Bay koyunda, Kraliyet Donanması'na ait HMS Nijer adlı geminin etrafından 7 gün boyunca dönen çok sayıda Penguen gördüğünü kaydetti. Daha sonra 1971 yılında Büyük Auk ilk olarak Lysaught tarafından tespit edilmiştir.

Endeavour yolculuğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Banks Newfoundland ve Labrador yolculuğundan döndükten hemen sonra, Pasifik Okyanusuna 1768 ve 1771 yılları arasında Kraliyet Sanat Akademisi ve Kraliyet Donanması tarafından oluşturulan ortak bilimsel keşif yolculuğuna Endeavour isimli gemiyle çıktı. Bu yolculuk James Cook'un keşif amaçlı çıktığı ilk sefer olmuştur. Brezilya ve Güney Amerika'nın diğer bölgelerine seyahatinin ardından Banks, artık yaygın bir biçimde bahçe bitkisi olan Begonvil(adını Cook sonrasında Fransız meslektaşı Louis Antoine de Bougainville'den almıştır.) hakkında ilk bilimsel açıklamasını yapmıştır. Yolculukta daha sonra Tahiti'ye ilerlemişler (görevin aleni amacı olan, Venüs'ün geçişinin görüldüğü yer), ardından Yeni Zelanda ve Avustralya'nın doğu kıyısına yönelmişlerdir. Cook, Queensland bölgesindeki sahil şeridinde Botany Bay ve Endeavour Nehri (günümüzdeki Cooktown) sahil şeridinin haritasını çıkartmıştır.^[6] Büyük Set Resifi'nde hasar gören gemiyi tamir ederken neredeyse yedi haftayı burada karada geçirmişlerdir. Onların Avustralya'da bulunduğu esnada, İsveçli botanikçi Daniel Solander ve Fin botanikçi Dr. Herman Spöring Avustralya florasının ilk büyük koleksiyonunu yapmışlardır. Sydney Parkinson'un Banks Florası koleksiyonunda yaklaşık 800 örnek bulunuyordu. Bu koleksiyon ancak 1890 ve 1990 yılları arasında 35 cilt olarak yayımlanabilmiştir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Joseph Banks ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.