Daniel Carlsson Solander veya Daniel Charles Solander (19 Şubat 1733 - 13 Mayıs 1782), İsveçli doğa bilimci ve Carl Linnaeus'un öğrencisi. Solander, Avustralya topraklarına ayak basan ilk akademi kökenli bilim insanıdır. Bitkibilim mahlası Sol.'dur.^[1]

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Solander, Carl Solander ve Magdalena née Bostadia oğlu olarak Piteå, Norrbotten'da doğdu.^[2] Temmuz 1750'de Uppsala Üniversitesi'ne kaydoldu ve başlangıçta dilbilimi, beşeri bilimler ve hukuk okudu. Bitkibilim profesörü Carl Linnaeus'du, Solander'ın yeteneğinden etkilendi ve babasını, oğlunu doğa tarihi çalışmasına izin vermesi için ikna etti. Solander, Linneaus'un sınıflandırma sistemini tanıtmak için Haziran 1760'ta İngiltere'ye gitti. Şubat 1763'te British Museum'un doğa tarihi koleksiyonlarını kataloglamaya başladı ve ertesi yıl Haziran ayında Kraliyet Cemiyeti Üyesi seçildi.^[3]

1768'de Solander, British Museum'dan izin aldı ve asistanı Herman Spöring ile birlikte, James Cook'un Pasifik Okyanusu'na Endeavor gemisiyle çıktığı ilk yolculukta Joseph Banks'e eşlik etti. Cook'un Avustralya'daki seferinin ilk iniş yeri için bölge daha sonra, yolcularının bitkibilimci olması nedeniyle Botanik Körfezi olarak adlandırıldı. Endeavour, Büyük Set Resifi'nde hasar gördükten sonra yaklaşık yedi hafta boyunca günümüz Cooktown bölgesinde karaya oturdu. Bu arada Solander, Avustralya bitkilerinin önemli bir koleksiyonunu oluşturmaya ve tanımlamaya başladı. Bu koleksiyonlar daha sonra Banks'ın Florilegium'un temelini oluşturdu.

Solander ayrıca, 1768 seferi sırasında Yeni Zelanda'dan toplanan tüm türleri anlatan bir makale yazdı. Bu makale Primitiae Florae Novae Zelandiae ('Yeni Zelanda florasının başlangıcı') olarak adlandırıldı^[4] ve Banks tarafından hazırlanan çizimlerde gösterildi. Makale hiçbir zaman yayınlanmadı, ancak ilgilileri tarafından incelenebilmesi için, önce Banks'in Londra'daki evinde, daha sonra British Museum'un Doğa Tarihi bölümünde erişime açıldı.^[5]

Solander'ın Cook ve Banks ile birlikte İngiltere'ye dönüşü, onu resmen dünyayı dolaşan ilk İsveçli yaptı.

1771'de dönüşlerinde Solander, British Museum'daki görevine yeniden başladı, ancak Florilegium'da Banks ile de çalıştı. 1772'de, Banks'ın İzlanda, Hebridler ve Orkney Adaları'na yaptığı yolculukta ona eşlik etti. 1773 ve 1782 yılları arasında British Museum'un Doğa Tarihi Bölümü'nün küratörü oldu. 1773'te İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'ne yabancı üye seçildi.

Solander, 13 Mayıs 1782'de Banks'in Soho Meydanı'ndaki evinde 49 yaşında felç geçirerek öldü. Ertesi gün otopsi yapıldı ve beyin kanamasından hayatını kaybettiği ortaya çıktı.^[6] Brookwood Mezarlığı'na defnedildi.

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Solander'ın kariyeri, sınırlı sayıdaki yayınları ve erken ölümü ile sınırlıdır. Endeavour yolculuğunda topladığı botanik örneklerin çoğu için ayrıntılı açıklamalar yazmış olmasına rağmen, Joseph Banks'e bunlar için hazırladığı 700'den fazla gravürün tamamlanmasını bekleyerek çalışmalarını yayımlamadı. Dahası Solander'ın ölümünden sonra, Kraliyet Cemiyeti Başkanı olan Banks, planladığı Florilegium'u yayınlamayı başaramadı. Banks eğer eseri yayımlasa idi, Solander'ın ölümünden sonraki kariyerini güvence altına alacaktı. Banks'in Solander ve Jonas Dryander'a, botanik kurumunda kendisi ve diğer meslektaşları ile eşit konumda olan botanikçiler olarak değil, hizmetkarları olarak davrandığı iddia edildi. Ancak, Banks'in Solander ile güçlü bir duygusal bağı olduğu açıktı, cenaze masraflarını karşıladı ve hatta Solander'in İsveç'teki akrabalarını maddi olarak destekledi. 1784'te, Solander'ın ölümü hakkında Johan Alströmer'e yazdığı mektupta Banks şunları söyledi: 'Arkadaşımı bu kadar erken yaşta kaybetmem, ileriki yaşlarımda hep sevecek ve hep özleyecek olmam, ölümünün üzerine bir perde çekmek istememi sağlıyor. Onu ölümcül bir acı hissetmeksizin düşünemiyorum.' Solander, yaşamının son on yılında British Museum'un bir çalışanı olarak kaldı, ancak koleksiyonlarında kendisine yardımcı olduğu için Banks tarafından maaş aldı. Banks'in diğer bitkibilimci Robert Brown ile ilişkisi ise daha resmiydi.^[7]

Solander, baskıları, çizimleri, herbaryum materyallerini ve bazı el yazmalarını saklamanın en uygun yolu olarak, kütüphanelerde ve arşivlerde halen kullanılan Solander kutusu olarak bilinen kitap şeklindeki kutuyu icat etti.

Londra'nın doğu ucundaki Solander Bahçeleri, Yeni Zelanda'nın Güney Adası'ndaki Solander Adaları ve Kamay Botany Bay Ulusal Parkı'ndaki Cape Solander adını ondan almıştır. Onuruna adlandırılan çok sayıdaki bitkiden biri de Fuscospora solandri'dir (siyah kayın). 1852'de kurulan Sidney Kraliyet Botanik Bahçesi'ndeki 'Daniel Solander Kütüphanesi', Avustralya'daki en eski botanik araştırma kütüphanesidir.^[8]

Pterodroma solandri, ornitolog John Gould tarafından onuruna adlandırıldı.

Banksia solandri çalısı onun adını almıştır.

Solander'ın doğduğu yer olan Piteå'da bulunan Solander Bilim Parkı, bir dizi temiz teknoloji şirketi ve araştırma kuruluşuna ev sahipliği yapmaktadır.^[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]