Sir Hans Sloane Bt FRS
Royal Society'nin Başkanı
Görev süresi 1727-1741
Yerine geldiği	Isaac Newton
Yerine gelen	Martin Folkes
Kişisel bilgiler
Doğum	16 Nisan 1660(1660-04-16) Killyleagh, İrlanda
Ölüm	11 Ocak 1753 (92 yaşında) Londra, İngiltere
Milliyeti	Britanyalı

Sir Hans Sloane, 1. Baronet FRS (16 Nisan 1660 - 11 Ocak 1753), İngiliz-İrlandalı bir doktor, doğa bilimci ve koleksiyoncuydu. İngiliz ulusuna miras bıraktığı 71.000 parçadan oluşan koleksiyonuyla British Museum, Britanya Kütüphanesi Doğa Tarihi Müzesinin ve İngiliz kültürünün temelini oluşturdu.^[1][2] 24 yaşında Royal Society'e seçildi^[3] Sloane, 1687'de Karayipler'e gitti ve yıllar sonra seyahatlerini ve bulgularını kapsamlı yayınlarla belgeledi. Sloane, aristokrasi arasında tanınmış bir tıp doktoruydu ve^[4] yaşında Royal College of Physician'a seçildi. Çikolatalı sütün icadıyla anılsa da, Jamaika'da yaşarken ve çalışırken oradaki kişilerden sıcak çikolata içmeye süt ekleme uygulamasını öğrenmiş olması daha muhtemeldir.^[5] Daha sonra Londra, Chelsea'deki ve çevresindeki sokaklara ve yerlere onun adı verildi; bunlar arasında, son ikametgâhı olan Hans Place, Hans Crescent ve Sloane Meydanı ve ayrıca Kuzey İrlanda'daki doğduğu yer olan Killyleagh'daki Sir Hans Sloane Meydanı da vardı.

Erken Yaşamı ve Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sloane, 16 Nisan 1660'ta İrlanda'nın kuzey eyaleti Ulster'deki County Down'daki Strangford Lough'un güneybatı kıyısındaki bir köy olan Killyleagh'da İngiliz-İrlandalı bir ailede dünyaya geldi. Hans Sloane, Hans altı yaşındayken ölen Alexander Sloane'un yedinci ve son çocuğuydu. Babası Alexander Sloane, County Down'ın vergi tahsildarlarından biri, 1618–1659 yılları arasında Clanbrassil'in 1. Kontu James Hamilton'ın temsilcisi ve Milletvekili James Sloane'un (1655–1704) kardeşiydi. Sloane'un baba tarafından ailesi İskoçya'nın güneybatısındaki Ayrshire'dan göç etmiş ve Kral I. James yönetimi altında doğu Ulster'e yerleşmişti. Hans da dahil olmak üzere tüm çocukları Hamilton ailesi tarafından büyütüldü ve ilk eğitimlerinin çoğu Killyleagh Kalesi kütüphanesinde yürütüldü. Alexander Sloane'nin oğullarından yalnızca üçü yetişkinliğe ulaştı: Hans, William ve James. En büyük erkek kardeş James, 1692'de Roscommon ve Killyleagh'tan Parlamento Üyesi seçildi. John Sloane daha sonra Thetford'un milletvekili ve Inner Temple'ın avukatı oldu ve zamanının çoğunu Londra'da geçirdi.

On yedinci yüzyılda Ulster'deki diğer birçok İskoç Plantasyoncu gibi, Sloane adı da neredeyse kesinlikle Gal kökenliydi; Sloane muhtemelen Ó Sluagháin'in İngilizceleştirilmiş haliydi.^[6][7][8]

Sloane, gençliğinde doğa tarihi ve diğer merak uyandıran nesneleri topladı. Bu onu Londra'da tıp eğitimine yönlendirdi; burada botanik, materia medica, cerrahi ve eczacılık okudu. Koleksiyonculuk alışkanlıkları onu John Ray ve Robert Boyle'un çalışmalarında faydalı kıldı. Londra'da dört yıl geçirdikten sonra Fransa'yı dolaştı. Paris ve Montpellier'de biraz zaman geçirdi ve Orange-Nassau Üniversitesi'nde 1683'te doktora derecesini alacak kadar uzun süre kaldı. Pratik tıp konusunda değerli bilgiler veren ünlü doktor Thomas Sydenham'ın asistanı olarak işe alındı.^[1] Londra'ya önemli miktarda bitki ve diğer ilginç şeyler koleksiyonuyla birlikte geri döndü; bunlardan ilki Ray'e gönderildi ve kendisi tarafından Bitki Tarihi adlı eseri için kullanıldı. ^[9]

Karayiplere Yolculuğu ve Çikolatalı Sütün Ortaya Çıkışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sloane, 1685'te Royal Society'e seçildi. 1687'de College of Physicians'ın üyesi oldu ve aynı yıl HMS Assistance gemisiyle Jamaika'ya gitti. Jamaika'nın yeni Valisi 2. Albemarle Dükü'ne kişisel doktor oldu. Albemarle ertesi yıl, 1688'de Jamaika'da öldü, dolayısıyla Sloane'un ziyareti yalnızca on beş ay sürdü. ^[9]

Karayipler'de bulunduğu süre boyunca Sloane, birkaç adayı ziyaret etti.1.000'den fazla bitki örneğinin yanı sıra büyük miktarda kakao ve Peru kabuğu topladı ve daha sonra göz rahatsızlıklarını tedavi etmek için onlardan kinin çıkardı. Sloane, 1696'da yayınlanan Catalogus Plantarum Quae in Insula Jamaica Sponte Proveniunt'ta (Jamaika Bitkileri Kataloğu) ismli Latince olarak sınıflandırdığı yaklaşık 800 yeni bitki türüne dikkat çekti. Gezisiyle ilgili ilk yazıları Kraliyet Cemiyeti'nin Felsefi İşlemleri'nde yayınlandı; burada biber ağacı ve kahve çalısı gibi Jamaika bitkilerinin yanı sıra 1687'de Lima'yı ve 1687/1688'de ve 1692'de Jamaika'yı vuran depremlere de yer verdi. Sloane'un Jamaika Doğa Tarihi adlı eserinde İngiltere Kraliçesi için Jamaika'nın Siyah etnomüziğini anlatmıştır. Yerel bir müzisyenin yardımıyla festival şarkılarının notalarına ve sözlerine yer verdi.^[10]

Sloane, Jamaikalı Fulke Rose'un dul eşi ve Jamaika'da Plantasyon sahibi milletvekili John Langley'in kızı olan Elizaberth Langley Rose ile evlendi.^[4][11] Çiftin çocuklarından sadece Sarah ve Elizabeth hayatta kalabildi.^[12] Britanya'ya döndüğünde, Sloane'un doktorluk kariyerinden ve Londra'daki emlak yatırımlarından elde ettiği gelir, Elizabeth'in kocası olan Baron Cagodan'ın servetiyle birleştiğinde, Sloane'un sonraki yıllarda doğa tarihî eserlerinden oluşan önemli bir koleksiyon oluşturmasına olanak sağladı. Sloane arda kalan yatırımlarını da köle ticareti yapan sömürge şirketlerinde değerlendirdi.

Doğa Tarihi Müzesi, Sloane'u sütlü çikolata içmenin mucidi olarak tanımlıyor. Ancak tarihçi James Delbourgo'ya göre zaten Jamaikalılar 1494 yılına kadar "taze hasat edilmiş kakaodan yapılan, süt ve tarçınla kaynatılan sıcak bir içecek" hazırlıyorlardı^[5] Sloane, Jamaika'dayken kakao çekirdeğiyle karşılaştı. Yerel halkın kakao çekirdeğini suyla karıştırılarak içtiği, ancak kendisinin bunu mide bulandırıcı bulduğunu bildirildi. Çikolatayı baharat, yumurta, şeker ve sütle karıştırmaya yönelik birçok tarif, on yedinci yüzyılda uzun süredir dolaşımdaydı. Sloane çikolatayı sütle karıştırmak için kendi tarifini geliştirmiş olabilir ama eğer öyleyse muhtemelen ilk o değildi. (Bazı kaynaklar , Daniel Peter'ın 1875'te süt reçelini kullanan mucit olduğunu öne sürüyor; diğer kaynaklar ise bazı ülkelerde sütün çikolataya yüzyıllar önce eklendiğine işaret ediyor.)^[13] 1750'lere gelindiğinde Nicholas Sanders isimli bir Soho da bir bakkal çikolata sattığını iddia etti. Bu bakkal Sloane'un tarifini tıbbi bir iksir olarak kullanılıyordu ve bu "Sir Hans Sloane'un Sütlü Çikolatası"nı ilk markalı sütlü çikolata içeceği olarak kaydedilmesini sağlıyor. On dokuzuncu yüzyıla gelindiğinde Cadbury Kardeşler, Sloane'un tarifinin de yer aldığı kutular halinde sıcak çikolata satıyordu.

1707'de Sloane, Jamaika'da kölelere uygulanan cezaların çeşitliliğini listelendirdi. İsyan nedeniyle köleleri genellikle "Yere çivileyenerek ardından ayaklarından ve ellerinden ateş uygulanarak yavaş yavaş başlarına kadar yakılıyordu, böylece ağır bir biçimde" cezalandırılıyorlardı. Daha hafif suçlarda, hadım etme veya sakatlama ("ayağın yarısını kesmek") normal karşılanıyordu. İhmal konusuna gelince, köleler "genellikle kırbaçlanır ve köleler çiğnene kadar kırbaçlandıktan sonra, bazıları derilerine onları akıllandırmak için biber ve tuz sürer; diğer zamanlarda efendileri derilerine eritilmiş balmumu damlatır ve kullanılırlar."^[14]

Hekimliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Sloane kendi muayenehanesini 1689'da Londra'daki 3 Bloomsbury Place'de başlattı.^[11] Sloane, modaya uygun olarak görüldüğü için üst sınıflar için çalışıyordu. Doktor birbirini takip eden üç Birleşik Krallık Hükümdarına hizmet etti: Kraliçe Anne, I. George ve II. George .

Sloane'un yaşamı boyunca, bilimsel ilkeler anlayışından yoksun, ayrım gözetmeyen bir koleksiyoncu olduğuna dair bazı eleştiriler vardı.^[15] Bir eleştirmen onun yalnızca biblo koleksiyonuyla ilgilendiğini belirtirken, bir diğeri onu "zamanının en önde gelen oyuncakçısı" olarak nitelendirdi.^[16] Sir Isaac Newton, Sloane'u "kötü adam ve serseri" ve "çok hilekar bir adam" olarak tanımladı.^[17] Bazıları onun gerçek başarısının biliminden ziyade yüksek sosyete ve önemli siyasi figürlerle arkadaş olmak olduğuna inanıyordu.^[4] Bir doktor olarak bile pek çok kişiden pek fazla saygı görmedi çünkü öncelikle bir eczacı ve bir antika koleksiyoncusu olarak görülüyordu. Sloane'un tek tıbbi yayını olan Ağrı, Zayıflık ve Diğer Göz Bozukluklarına Yönelik Bir İlacın Açıklaması (Londra, 1745), seksen beşinci yaşına gelip emekli olana kadar yayınlanmadı.^[18]

1716'da Sloane baronet oldu ve bu onu kalıtsal bir unvan alan ilk tıp doktoru yaptı. 1719'da Royal College of Physicians'a başkan oldu ve bu görevini on altı yıl boyunca sürdürdü.^[19] 1722'de orduya başhekim olarak atandı ve 1727'de II. George'un baş doktoru oldu. ^[9]

1693 yılında Royal Society'nin sekreteri oldu ve yirmi yıl boyunca Felsefi İşlemler'in editörlüğünü yaptı. 1727'de Sir Isaac Newton'un yerine başkan oldu. Seksen yaşında Royal Society'den emekli oldu.^{[11] [9]}

Sloane'un, Felsefi İşlemler'in canlandırıcı editörlüğünü de içeren bir dönem olan Royal Society'nin Birinci Sekreteri ve daha sonra Başkanı olarak rolü, Sloane'a kendi bilimsel araştırmasını ilerletmesi için yeterli zamanı tanımadı,^{[18] :6}bu da Sloane'un yalnızca bir "virtüöz" olarak eleştirilmesine yol açtı.

Kraliyet Hekimi olarak hizmetinin yanı sıra, Sloane'un Kraliyet Cemiyeti'nde geçirdiği süre boyunca aslında gerçek başarısı bilim, politika ve yüksek sosyete dünyaları arasında bir kanal görevini görmesiydi.^[4]

Sloane'un kariyerinin başlangıcında Fransa'da geçirdiği süre, daha sonra ona İngiliz ve Fransız bilim adamları arasında aracılık rolünü yerine getirmesini kolaylık sağladı ve Aydınlanma Çağı'nın zirvesinde olan iki ülke arasında bilgi paylaşımını teşvik etti. Koleksiyonunu incelemek için Sloane'u ziyaret eden o dönemin ileri gelenleri arasında İsviçreli anatomist Albrecht von Haller, Voltaire, Benjamin Franklin ve Carl Linnaeus da yer alıyor.^{[18] :9[20]}

1745'te, seksen beş yaşındayken ve tıbbi uygulamalardan emekli olduktan sonra Sloane, ilk tıbbi çalışması olan Account of a Medicine for Ağrı, Zayıflık ve Diğer Göz Hastalıkları'nı (Londra, 1745) yayınladı. ^[9]

Hayatı boyunca Sloane, Fransız Bilimler Akademisi'nin temsilcisiydi ve Prusya, Saint Petersburg, Madrid ve Göttingen'deki bilim akademilerinin yabancı üyesi seçildi^[21]

Yaptığı Hayır İşleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sloane, 1694'ten 1730'a kadar Christ's Hastanesi'nde yardım etti ve bu kurumda aldığı maaşı geri bağışladı. Ayrıca Royal College of Physicians'ın ucuz ilaçlar dispanserini de destekledi ve her sabah ücretsiz ameliyat gerçekleştirdi.^[21]

Ülkenin terk edilmiş çocuklara bakım sağlayan ilk kurumu olan Londra Foundling Hastanesi'nin kurucu müdüydü. Bakımındaki tüm çocukların aşılanması zorunluydu. Sloane, çiçek hastalığını önleme yöntemi olarak aşılamayı teşvik eden, bunu kendi ailesi üzerinde uygulayan ve kraliyet ailesine de tanıtan dönemin önemli doktorlarından biriydi.^[21][22] Aşılama kavramıyla Kraliçe Caroline'ın sarayında Leydi Mary Wortley Montagu tarafından tanıştırılmıştı.^[23]

British Museum ve Chelsea İlaç Bahçesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sloane'un 1712'de Londra'daki Chelsea malikanesini satın aldı Chelsea İlaç Bahçesi'nin temelini oluşturdu.

Sloane yaşamı boyunca 71.000'den fazla nesne topladı bunlar kitaplar, el yazmaları, çizimler, madeni paralar, madalyalar, bitki örnekleri ve diğer çeşitli şeyleri içeriyordu.^[25] Bir koleksiyoncu olarak en büyük başarısını, 1702'de (belirli borçların ödenmesi şartına bağlı olarak vasiyet yoluyla), koleksiyonculuğu hayatının işi haline getiren William Courten'ın sahip olduğu antikalar dolabını satın alarak gerçekleştirdi. ^[9][26][27]

Sloane 1741'de emekli olduğunda, Bloomsbury'den Chelsea'deki evine yanında götürdüğü kütüphanesi ve antikalar dolabı eşibenzersiz bir değere ulaşmıştı. ^[9] William Courten, Kardinal Filippo Antonio Gualterio, James Petiver, Nehemiah Grew, Leonard Plukenet, Beaufort Düşesi, Adam Buddle, Paul Hermann, Franz Kiggelaer ve Herman Boerhaave'nin kapsamlı doğa tarihi koleksiyonlarını satın almıştı.

Ölümü ve Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Sör Hans Sloane son yılında felçle birlikte başka bir rahatsızlıktan acı çekti.^[21] 11 Ocak 1753 öğleden sonra Chelsea'deki malikanesinde öldü ve 18 Ocak'ta ^[28] Chelsea Eski Kilisesi'ndeki kilise avlusunda bir anıtla gömüldü.

Kitaplarını, el yazmalarını, baskılarını, çizimlerini, florasını, faunasını, madalyalarını, madeni paralarını, mühürlerini, minyatürlerini ve diğer ilginç eşyalarını, Parlamentonun uygulayıcılarına 20.000 £ (2023 Enflasyon hesabına göre yaklaşık günümüzdeki 3,5 milyon pound) ödemesi şartıyla ülkesine miras bıraktı. Koleksiyonun değerinin bazı kaynaklara göre 80.000 £ (2023 Enflasyon hesabına göre yaklaşık günümüzdeki 14 milyon pound) veya daha fazla olduğu, diğerleri tarafından ise 50.000 £'un üzerinde olduğu tahmin ediliyor.^[21][29] Miras ve koleksiyon, aynı yıl kabul edilen bir kanunla, II. George'un kraliyet kütüphanesi ve diğer nesnelerle birlikte bu şartlarla kabul edildi. ^[9][11] Bu koleksiyonun önemli bir kısmı daha sonra Doğa Tarihi Müzesi'nin temeli olacaktı. Sloane vasiyetini yazarken sadece eserini Parlamento'ya 20.000 pounda satmak istediğini söylemekle kalmadı, aynı zamanda eserinin isteyen herkes tarafından görülmesini istediğini de belirtti.^[30] Küratörler, koleksiyonu yalnızca akademisyenlerin ve üst sınıfın görmesine izin verildiğini düşünüyordu. Alt sınıf vatandaşların müzeye gelip koleksiyonlara bakabileceği fikrinden hoşnut değillerdi çünkü alt sınıf vatandaşların buna layık olduğunu düşünmüyorlardı. Küratörler, öğrenmenin yalnızca üst sınıfın sahip olduğu bir ayrıcalık olduğuna inanıyordu.^[30]

Ayrıca Eczacılar Derneği'ne ^[9] Chelsea malikanesinden kiraladıkları Chelsea İlaç Bahçesi arazisini de verdi

Hans Sloane'un doğduğu kasaba olan Killyleagh kasabasının meydanına gerçek boyutlu bir heykeli dikildi.

Hakkındaki Tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağustos 2020'de British Museum'un Aydınlanma Galerisi'ndeki bir Sloane büstü müze tarafından taşındı.^[2][31][32] Karar, o yıl kölelikten yararlananlara ait anıtların kaldırılması dalgasının bir parçası olarak geldi. Kararı yazan ve Tudor'un İrlanda'yı fethi sırasında Sloane ailesinin İskoçya'dan İrlanda'ya taşındığı gerçeğini gözlemleyen History Ireland editörü Tony Canavan, "Sloane'un farklı bir ayrıcalıktan yararlanan İskoç-İrlandalı bir aileden geldiği gerçeğini kaydetti. Yerlilerin sınır dışı edilmesi ve topraklarına el konulmasının ardından bir tür plantasyon, hiçbir zaman sorun olmamış gibi görünüyordu".

Adını Sloane'dan Alan Bitki ve Hayvanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bir bitki cinsi olan Sloanea, Linnaeus tarafından onun adını almıştır.
• Urania sloanus, bir güve türü .
• Bir kertenkele türü olan Spondylurus sloanii, Daudin tarafından onun onuruna verilmiştir. ^[33]
• Chauliodus sloani, dünya çapında bulunan bir derin deniz balığı türüdür.^[34]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Britanya Kütüphanesi Leyden Tıp Tezleri Koleksiyonu
• George Edwards
• Levinus Vincent
• Thomas Thistlewood
• Royal Society başkanlarının listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Jenny Uglow, "Collecting for the Glory of God" (James Delbourgo'nun incelemesi, Collecting the World: Hans Sloane and the Origins of the British Museum, Belknap Press / Harvard University Press, 2017), The New York Review of Books, cilt. LXIV, hayır. 15 (12 Ekim 2017), s. 34–36.
• Ortolja-Baird, Alexandra. 2021. " Chaos naturae et artis : Sir Hans Sloane'un kütüphanesinde Taklit, Yenilik ve Doğaçlama. İkinci Bölüm". Kütüphane ve Bilgi Tarihi.
• Ortolja-Baird, Alexandra. 2020. " Chaos naturae et artis : Sir Hans Sloane'un kütüphanesinde Taklit, Yenilik ve Doğaçlama. Birinci Bölüm". Kütüphane ve Bilgi Tarihi .

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sloane'un Yeniden İnşası: Sloane araştırmaları konsorsiyumu
• "British Museum'daki Sloane el yazmalarının dizini", British Museum'da çeşitli formatlarda, Archive.org'da
• Botanicus'ta Bir Yolculuk...
• Katalog Plantarum... Botanicus'ta
• Sloane Basılı Kitaplar Kataloğu
• Sloane Yazışmaları Çevrimiçi
• Sloane Mektupları Blogu
• "Adalara Yolculuk: Hans Sloane, Karayipler'de Kölelik ve Bilimsel Seyahat", John Carter Brown Kütüphanesi çevrimiçi sergisi [1]
• Britanya Müzesi: Sir Hans Sloane

{{Otorite kontrolü}} [[Kategori:Royal Society başkanları]] [[Kategori:Linnaeus öncesi botanikçiler]] [[Kategori:British Museum kişileri]] [[Kategori:Müze kurucuları]] [[Kategori:İskoç asıllı İrlandalılar]] [[Kategori:St Petersburg Bilimler Akademisi'nin şeref üyeleri]] [[Kategori:Royal Society üyeleri]] [[Kategori:1753 yılında ölenler]] [[Kategori:1660 doğumlular]] [[Kategori:Encyclopædia Britannica'nın on birinci baskısından metin içeren Vikipedi makaleleri]] [[Kategori:İncelenmemiş çeviri içeren sayfalar]]