Hukuk tarihi

Yasal tarih veya hukuk tarihi, hukukun nasıl geliştiği ve neden değiştiğini inceler. Hukuk tarihi, medeniyetlerin gelişimi ile yakından bağlantılıdır^[1] ve sosyal tarihin daha geniş bağlamında işler. Bazı hukukçular ve hukuk süreci tarihçileri hukuk tarihini, kanunların evriminin kaydı ve çeşitli hukuki kavramların kökenlerini daha iyi anlatan bir bakış açısıyla bu kanunların nasıl geliştiğine dair bir teknik açıklama olarak görmüşlerdir; bazıları ise hukuk tarihini entelektüel tarihin bir dalı olarak görür. Yirminci yüzyıl tarihçileri hukuk tarihini, sosyal tarihçilerin düşüncesiyle paralel bir çizgide, daha bağlamsal bir tarzda ele aldı.^[1] Hukuk kurumlarına; karmaşık kurallar, oyuncular ve sembollerden oluşan sistemler olarak baktılar ve bunları toplumla, sivil toplumun belirli yönlerini değiştirmek, onları uyarlamak, direnmesini sağlamak veya teşvik etmek için etkileşime giren unsurlar olarak gördüler. Bu tür hukuk tarihçileri, sosyal bilimler araştırma yöntemleriyle vaka geçmişlerini analiz etme, istatistiksel yöntemler kullanma, davacılar, dilekçe sahipleri ve yasal süreçlerdeki diğer taraflar arasındaki sınıf ayrımlarını ayrımlarını analiz etme eğiliminde oldular. Vaka sonuçlarını, işlem maliyetlerini ve karara bağlanmış dava sayısı analiz ederek, hukuk ve toplumun sadece hukuk teorisi, içtihat hukuku ve medeni hukuk çalışmalarıyla yapılabilecek olandan daha karmaşık bir resmine yasal kurumların, uygulamaların, prosedürlerin ve özetlerin bir analiziyle ulaşır.^[1]

Eski çağlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Milattan önce 3000 yılına kadar uzanan Antik Mısır hukuku, Ma'at kavramına dayanıyordu ve gelenek, retorik konuşma, sosyal eşitlik ve tarafsızlık kavramlarıyla ile nitelendirilebilirdi.^[2] Milattan önce 22 yüzyıla gelindiğinde, antik dönem Sümer hükümdarlarından Ur-Nammu, günümüze dek kaybolmamış, ahlaki ifadeler ("eğer ... o zaman...") içeren ilk kanunu hazırladı.

MÖ 1760 civarında, Kral Hammurabi, Babil yasasını tedvin edip taşa yazarak daha da geliştirdi. Hammurabi, kanunu tüm halkın görmesi için birkaç kopyasını Babil krallığı boyunca stellerle dağıttı; bunlar Hammurabi Kanunları olarak tanındı. Bu stellerin günümüze ulaşan en sağlam nüshası 19. yüzyılda İngiliz Asurologlar tarafından keşfedildi ve o zamandan beri İngilizce, Almanca ve Fransızca da dahil olmak üzere çeşitli dillere transliterasyonu tamamen yapıldı ve çevrildi.^[3] Antik Yunanların soyut bir kavram olan "hukuk" için tek bir kelimesi yoktur, bunun yerine ilahi kanun (thémis), insan kararı (nomos) ve gelenek (díkē) arasındaki ayrımı korumuşlardır.^[4] Yine de Antik Yunan hukuku, demokrasinin gelişmesinde önemli anayasal yenilikler içeriyordu.^[5]

Güney Asya[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Hindistan ve Çin, farklı hukuk geleneklerini temsil eder ve tarihsel olarak bağımsız hukuk teorisi ve pratiği okullarına sahiptir. M.Ö. 400'den kalma Arthashastra ve M.Ö. 100'den kalma Manusmriti,^[6] Hindistan'da etkili olan eserlerdi ve yasal rehber olarak kabul edildiler.^[7] Manu'nun temel felsefesi hoşgörü ve çoğulculuktu ve Güneydoğu Asya'da kabul gördü.^[7] Hindistan Yarımadası'ndaki Müslüman fetihleri sırasında şeriat, Müslüman sultanlık ve imparatorlukları tarafından, özellikle de Babür İmparatorluğu'nunimparatoru Evrengzib ve çeşitli İslam alimleri tarafından derlenen Fetâvâ-i Hindiyye ile kurulmuştur.^[8]^[9] İngiliz sömürgeciliğinin ardından, Hindistan Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası olduğunda, İslam hukuku ile birlikte Hindu geleneğinin yerini ortak hukuk aldı.^[7] Malezya, Brunei, Singapur ve Hong Kong da ortak yasayı kabul etti.

İslam hukuku[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Çağ boyunca geliştirilen en önemli hukuk sistemlerinden biri İslam hukuku ve fıkıhtır. İslam hukuku ve fıkhının klasik döneminde İslam hukukçuları tarafından bir dizi önemli hukuk kurumu geliştirilmiştir. Böyle kurumlardan bir tanesi, bir gayri resmi değer aktarım sistemi olan ve 8. yüzyılda fıkıh metinlerinde bahsedilen Hawala'dır. Hawala, kendisinden sonra gelen Fransız medeni hukukundaki Aval'ın ve İtalyan hukukundaki Avallo'nun gelişimini etkilemiştir.^[10]

Avrupa hukuku[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Bizans İmparatorluğu sırasında Justinian Yasası genişletildi ve İmparatorluk düşene kadar yürürlükte kaldı, ancak Batı'ya resmi olarak hiç tanıtılmadı. Bunun yerine, Batı İmparatorluğu'nun ve eski Roma ülkelerinin çöküşünün ardından, yönetici sınıflar yerlileri yönetmek için Theodosius kanunlarına ve iki yasa birbirine karışana kadar Cermenler için teamül hukukuna (halk hakkı olarak bilinen bir sistem) güvendiler. Roma mahkeme sistemi çöktüğü için, yasal anlaşmazlıklar, ağırlıklı olarak tanıklığa dayanan sözlü yargılamalarda hukukçulardan oluşan kurullar tarafından Germen geleneğine göre karara bağlandı.

Modern Avrupa hukuku[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern Avrupa hukukunun iki ana geleneği, Kıta Avrupası'nın çoğunun tedvin edilmiş hukuk sistemleri ve içtihat hukukuna dayanan İngiliz geleneğidir.^[11]

18. ve 19. yüzyıllarda milliyetçilik arttıkça, lex mercatoria yeni medeni kanunlar aracılığıyla ülkelerin yerel yasalarına dahil edildi. Bunlardan Napolyon Kanunu ve Bürgerliches Gesetzbuch en etkilileri oldu. Çok sayıda içtihattan oluşan İngiliz ortak hukukunun aksine, küçük kitaplardaki kanunların dışa aktarılması ve hakimler tarafından uygulaması kolaydı. Bununla birlikte, bugün medeni ve ortak hukukun birleştiğine dair işaretler bulunmaktadır. Avrupa Birliği hukuku, anlaşmalarda tedvin edilmiştir, ancak Avrupa Adalet Divanı tarafından belirlenen emsallerle gelişir.

Afrika hukuku[değiştir | kaynağı değiştir]

Afrika hukuk sistemi, ortak hukuka ve medeni hukuka dayanmaktadır.^[12] Hukukları, sömürgecilik orijinal sistemlerinin yerine geçmeden önce kabile örf ve geleneklerine dayanıyordu.^[13] Halk, büyüklerini dinlerdi ve anlaşmazlıklar meydana geldiğinde danışılacak kişiler olarak onları kullandı. Kanunları genellikle sözlü olarak iletildiği için yazılı kayıt tutmadılar. Kolonizasyon sırasında, Afrika'daki yetkililer Yerli Mahkemeler adı verilen resmi bir hukuk sistemi geliştirdiler.^[14] Sömürgecilikten sonra, kalan başlıca inançlar Budizm, Hinduizm ve Yahudilik idi.

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri hukuk sistemi, esas olarak İngiliz ortak hukuk sisteminden gelişti (eyalet olarak kabul edildikten sonra da Fransız medeni hukuk sistemini takip etmeye devam eden Louisiana eyaleti hariç). Önceki ödenek doktrini ve topluluk mülkiyeti gibi İspanyol hukukundan geçen bazı kavramlar, bazı ABD eyaletlerinde, özellikle 1848'de Meksika'nın çekilişinin parçası olan eyaletlerde hala varlığını sürdürmektedir.

Federalizm doktrini altında, her eyaletin kendi ayrı mahkeme sistemi ve federal hükümete ayrılmayan alanlarda yasama yetkisi vardır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c "International law - Historical development". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2021.
^ * VerSteeg, Law in ancient Egypt
^ A Short History of Western Legal Theory. Oxford University Press. 1992. ISBN 0-19-876244-5.
^ J.P. Mallory, "Law", in Encyclopedia of Indo-European Culture, 346
^ Ober, The Nature of Athenian Democracy, 121
^ "Study reveals origin of India's caste system". 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
^ ^a ^b ^c Legal Traditions of the World. Oxford University Press. 2000. ISBN 0-19-876575-4.
^ Morality and Justice in Islamic Economics and Finance (İngilizce). Edward Elgar Publishing. 2014. ss. 62-63. ISBN 9781783475728.
^ Mawlana Mawdudi and Political Islam: Authority and the Islamic State. Routledge. 2010. ISBN 9781136950360.
^ Badr (Bahar 1978). "Islamic Law: Its Relation to Other Legal Systems". The American Journal of Comparative Law. American Society of Comparative Law. 26 (2 [Proceedings of an International Conference on Comparative Law, Salt Lake City, Utah, February 24–25, 1977]): 187-198 [196-8]. doi:10.2307/839667.
^ Dainow (1966). "The Civil Law and the Common Law: Some Points of Comparison". The American Journal of Comparative Law. 15 (3): 419. doi:10.2307/838275. ISSN 0002-919X.
^ Joireman (December 2001). "Inherited legal systems and effective rule of law: Africa and the colonial legacy". The Journal of Modern African Studies (İngilizce). 39 (4): 571-596. doi:10.1017/S0022278X01003755. ISSN 0022-278X.
^ Ndulo (2011). "African Customary Law, Customs, and Women's Rights". Indiana Journal of Global Legal Studies. 18 (1): 87. doi:10.2979/indjglolegstu.18.1.87. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
^ Read (1962). "The Future of Law in Africa. Record of Proceedings of the London Conference 28 December 1959–8 January 1960. Edited on behalf of the Conference by A. N. Allott. London: Butterworth & Co. (Publishers) Ltd. 1960. vi and 58 pp. 7s. 6d. net." Journal of African Law. 6 (1): 65-65. doi:10.1017/s0021855300004265. ISSN 0021-8553.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hukuk Tarihi Projesi (Kaynaklar ve röportajlar) 13 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bazı hukuk tarihi materyalleri
Schoyen Koleksiyonu
Yves Lassard ve Alexandr Koptev'in yazdığı Roma Hukuku Kütüphanesi.
CHD Hukuk Tarihi Merkezi - Hukuk Fakültesi, Rennes Üniversitesi 1
Hukuk Tarihi Merkezi - Edinburgh Hukuk Fakültesi
Avrupa Hukuk Tarihi Derneği 29 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tarihsel Yasal Malzeme Koleksiyonu 14 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Cornell Hukuk Kütüphanesi
Hong Kong Online'ın Tarihsel Kanunları - Hong Kong Kütüphaneleri Üniversitesi, Dijital Girişimler
Çevrimiçi Temel Hukuk Taslağı Tarihi - 22 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hong Kong Kütüphaneleri Üniversitesi, Dijital Girişimler

[britannica-1] "International law - Historical development". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2021.

[2] * VerSteeg, Law in ancient Egypt

[3] A Short History of Western Legal Theory. Oxford University Press. 1992. ISBN 0-19-876244-5.

[4] J.P. Mallory, "Law", in Encyclopedia of Indo-European Culture, 346

[5] Ober, The Nature of Athenian Democracy, 121

[6] "Study reveals origin of India's caste system". 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.

[0-19-876575-4-7] Legal Traditions of the World. Oxford University Press. 2000. ISBN 0-19-876575-4.

[8] Morality and Justice in Islamic Economics and Finance (İngilizce). Edward Elgar Publishing. 2014. ss. 62-63. ISBN 9781783475728.

[9] Mawlana Mawdudi and Political Islam: Authority and the Islamic State. Routledge. 2010. ISBN 9781136950360.

[Badr-10] Badr (Bahar 1978). "Islamic Law: Its Relation to Other Legal Systems". The American Journal of Comparative Law. American Society of Comparative Law. 26 (2 [Proceedings of an International Conference on Comparative Law, Salt Lake City, Utah, February 24–25, 1977]): 187-198 [196-8]. doi:10.2307/839667.

[11] Dainow (1966). "The Civil Law and the Common Law: Some Points of Comparison". The American Journal of Comparative Law. 15 (3): 419. doi:10.2307/838275. ISSN 0002-919X.

[12] Joireman (December 2001). "Inherited legal systems and effective rule of law: Africa and the colonial legacy". The Journal of Modern African Studies (İngilizce). 39 (4): 571-596. doi:10.1017/S0022278X01003755. ISSN 0022-278X.

[13] Ndulo (2011). "African Customary Law, Customs, and Women's Rights". Indiana Journal of Global Legal Studies. 18 (1): 87. doi:10.2979/indjglolegstu.18.1.87. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.

[14] Read (1962). "The Future of Law in Africa. Record of Proceedings of the London Conference 28 December 1959–8 January 1960. Edited on behalf of the Conference by A. N. Allott. London: Butterworth & Co. (Publishers) Ltd. 1960. vi and 58 pp. 7s. 6d. net." Journal of African Law. 6 (1): 65-65. doi:10.1017/s0021855300004265. ISSN 0021-8553.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

g t d Sosyal bilimler
Ana dallar	Antropoloji Arkeoloji Coğrafya Dilbilim Eğitim bilimleri Ekonomi Filoloji Hukuk İletişim bilimleri İşletme Kriminoloji Müzikoloji Nümismatik Psikoloji Siyaset bilimi Sosyoloji Tarih Uluslararası ilişkiler
Disiplinler arası	Antrozooloji Beşeri coğrafya Kültür tarihi Psikoloji felsefesi Siyasi ekoloji Siyasi ekonomi Tarih felsefesi

Hukuk tarihi nedir?, Hukuk tarihi anlamı nedir?, Hukuk tarihi ne demektir?