Horadiz Operasyonu

Horadiz Operasyonu
	Birinci Dağlık Karabağ Savaşı
Tarih	Aralık 1993 – 6 Ocak 1994
Bölge	Fuzuli Rayonu, Azerbaycan
Sonuç	Azerbaycan'ın zaferi
Taraflar
Azerbaycan	Ermenistan; Dağlık Karabağ;
Komutanlar ve liderler
Haydar Aliyev; Şair Ramaldanov;	Levon Ter-Petrosyan; Mikael Harutyunyan;
Çatışan birlikler
Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri Azerbaycan Kara Kuvvetleri;	Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu; Ermenistan Silahlı Kuvvetleri Ermenistan Kara Kuvvetleri;
Kayıplar
~6,500 kayıp	3 tank, 1 Shturm-S, 6 top, 6 topçu römorku, 10'a yakın araç, çok sayıda silah ve mühimmat ele geçirildi (Azerbaycan kaynaklarına göre)

Horadiz Operasyonu (Azerice: Horadiz əməliyyatı), Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında, Azerbaycan'ın Fuzuli Rayonu'na Horadiz köyü üzerinde kontrol uğrunda Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri ile Ermenistan Silahlı Kuvvetleri arasında Aralık 1993'te başlayan ve 6 Ocak'a kadar süren muharebedir.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Ağustos 1993'ün sonlarında Kubadlı'yı işgal eden Ermeni güçleri, yeniden toplanmaları ve Ermenistan'dan yeni silah ve birliklerin gelmesini beklemeleri gerektiği için ateşkes ilan ettiler. Ekim ayı sonlarında Ermeni birlikleri Azerbaycan-İran sınırındaki Horadiz'i hızla ele geçirerek Zengilan'ın Azerbaycan topraklarıyla bağlantısını kesmişti.^[2] Zengilan 29 Ekim 1993'te Ermenilerin eline geçmiştir.^[3]

Aralık 1993'te Ermeni silahlı kuvvetleri Füzuli'nin doğusuna ilerlemeye çalışmış, ancak beklenmedik bir direnişle karşılaşmış ve geri çekilmek zorunda kalmıştır. Bundan sonra Azerbaycan ordusu üç yönden saldırıya geçmiştir.^[4] 15 Aralık'ta Azerbaycan ordusu hemen beş yönden taarruza geçmiştir.^[5] Dağlık Karabağ'ın kuzeydoğusundaki saldırı, Ermenileri Ağdere bölgesindeki bir dizi yerleşim birimini terk etmeye zorlamıştı.^[4] Azerbaycan birliklerinin Horadiz'e asıl darbesi Beylagan Rayonu'ndan gelmişti. Savaş bozkırlara sıçramıştı. Bu şartlar altında Azerbaycan birlikleri Ermeni savunmasını bozmuş, top ateşi ve füze topçuları altında Fuzuli içinde ilerlemeye başlamıştı.^[5] Ocak 1994'ün başlarında Azerbaycanlılar 11 köye ve Azerbaycan-İran sınırının 40 kilometresine kadar kontrolü ele geçirdiler.^[5]

Operasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

6 Ocak^[4] veya 8 Ocak'ta^[5]^[6] 702. Alay Ermeni direnişini kırarak Horadiz'e girmiştir. Azerbaycan güçleri, Horadiz'i, Horadiz Tren İstasyonu'nu ve Aras'ta önemli bir stratejik hedef olan Hudaferin köprülerini ele geçirmişti. Operasyon Şair Ramaldanov tarafından yönetiliyordu.^[6] Azerbaycan tarafına göre, 5 Ocak'ta Horadiz Operasyonuna katılan 702'nci Tugay, 3 tank, 1 Shturm-S, 6 top, 6 topçu römorku, 10'a yakın araç, çok sayıda silah ve mühimmat ele geçirilmişti. Ermeni tarafı, ağır kayıplar vererek ve ölülerini savaş alanında bırakarak geri çekilmişti.^[7]

1993 sonbaharında gelen Afgan Mücahidler de Azerbaycan'ın taarruzunda yer almıştı. Bazı kaynaklara göre mücahidlerin eğitimi düzenli Azerbaycan ordusundan daha yüksekti ve Horadiz'in Azerbaycan ordusu tarafından ele geçirilmesinde kilit rol oynamışlardı.^[8]

Sonuç[değiştir | kaynağı değiştir]

Operasyon sonucunda Horadiz köyü, Fuzuli Rayonu'na bağlı 20 köy ve Cebrayil Rayonu'na bağlı Çocuk Mercanlı köyü Azerbaycan'ın kontrolüne geçmiştir.^[9] Horadiz Operasyonu, 1994 kış taarruzu sırasında Azerbaycan Ordusu tarafından gerçekleştirilen en başarılı operasyondu.^[10]^[11] Operasyonda gösterdikleri kahramanlıklardan dolayı sekiz askere Azerbaycan Ulusal Kahramanı unvanı verilmiştir.^[12]

Azerbaycan'a göre, Azerbaycan güçleri operasyon sonucunda 21.000 hektarın kontrolünü ele geçirmişti. 5 Ocak 1994'te Azerbaycan Ordusu askerleri Horadiz'e girerek Horadiz'e Azerbaycan bayrağını dikmiştir.^[13]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Ziyəddin Sultanov (6 Ocak 2015). ""Horadiz əməliyyatı": Azad olunan doğma torpaq". Xalq qəzeti (Azerice). s. 5. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Азербайджан и Россия: общества и государства. Летний сад. 2001. s. 449.
^ "16 years pass since occupation of Zengilan region of Azerbaijan by Armenians". 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023.
^ ^a ^b ^c Qara bağ. BBC. 2005. 13 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.
^ ^a ^b ^c ^d Семена распада: войны и конфликты на территории бывшего СССР. Sankt-Peterburq: БХВ-Петербург. 2012. s. 278-279. ISBN 978-5-9775-0817-9.
^ ^a ^b Новый путь Азербайджана. Moskva: Азер-Медиа, Книга и бизнес. 2002. s. 137. ISBN 5-212-00916-2.
^ "İlahi adlar yurdu - Cəbrayıl-1". www.anl.az. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.
^ Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh. Human Rights Watch. 1994. s. 79. 22 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.
^ "Вынужденные переселенцы впервые за последние 23 года побывали в освобожденном от армян селе". report.az. 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.
^ "Ordumuz erməni bayrağını ayaqlar altına belə atmışdı". oxu.az. 5 Ocak 2016. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.
^ "Status-kvonun dəyişməməsi müharibə ehtimalını artırır". www.anl.az. 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.
^ ""Horadiz əməliyyatı":Azad olunan doğma torpaq". www.anl.az. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.
^ "Horadiz əməliyyatının iştirakçısı: "Xeyli dostum şəhid oldu..."". news.lent.az. news.lent.az. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[Xalq-1] Ziyəddin Sultanov (6 Ocak 2015). ""Horadiz əməliyyatı": Azad olunan doğma torpaq". Xalq qəzeti (Azerice). s. 5. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[furman-2] Азербайджан и Россия: общества и государства. Летний сад. 2001. s. 449.

[3] "16 years pass since occupation of Zengilan region of Azerbaijan by Armenians". 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023.

[Vaal2-4] Qara bağ. BBC. 2005. 13 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[Jiroxov2-5] Семена распада: войны и конфликты на территории бывшего СССР. Sankt-Peterburq: БХВ-Петербург. 2012. s. 278-279. ISBN 978-5-9775-0817-9.

[Qara-6] Новый путь Азербайджана. Moskva: Азер-Медиа, Книга и бизнес. 2002. s. 137. ISBN 5-212-00916-2.

[flank-7] "İlahi adlar yurdu - Cəbrayıl-1". www.anl.az. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[8] Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh. Human Rights Watch. 1994. s. 79. 22 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[report-9] "Вынужденные переселенцы впервые за последние 23 года побывали в освобожденном от армян селе". report.az. 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[ordu-10] "Ordumuz erməni bayrağını ayaqlar altına belə atmışdı". oxu.az. 5 Ocak 2016. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[victory-11] "Status-kvonun dəyişməməsi müharibə ehtimalını artırır". www.anl.az. 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[vektor-12] ""Horadiz əməliyyatı":Azad olunan doğma torpaq". www.anl.az. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[contra-13] "Horadiz əməliyyatının iştirakçısı: "Xeyli dostum şəhid oldu..."". news.lent.az. news.lent.az. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

g t d Dağlık Karabağ sorunu
Arka plan	Dağlık Karabağ Tarih Azerilerin Ermenistan'dan sürgün edilmesi Sovyetler Birliği'nin dağılması Karabağ hareketi Miatsum Azerbaycan'daki Ermeniler Bakü Ermenileri Ermenistan Azerileri Azerbaycan'da Ermeni karşıtlığı Azeri karşıtlığı Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri
Karabağ Savaşı	Çardaklı Çarpışması Askeran Çarpışması Sumgayıt Pogromu Gugark Katliamı Zvartnots Havalimanı Çarpışması Şuşa ve Hankendi Pogromları Kirovabad Pogromu Bakü Katliamı Kara Ocak 1990 Tiflis-Ağdam otobüsü saldırısı Koltso Harekâtı Voskepar Katliamı Tuğ Muharebesi 1991 Azerbaycan Mil Mi-8 helikopterinin düşürülmesi Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Kaldırılmasına Dair Kanun Cemilli Katliamı Hankendi Kuşatması Daşaltı Operasyonu 1992 Azerbaycan Mil Mi-8 helikopterinin düşürülmesi Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı Karadağlı Katliamı Hocalı Katliamı Ağdaban Katliamı Marağa Katliamı Şuşa Muharebesi Goranboy Operasyonu Mardakert ve Martuni Taarruzları Hasankaya Operasyonu Ballıkaya Katliamı Laçın Muharebesi Kazancı Operasyonu Kelbecer Muharebesi Başlıbel Katliamı Ağdam Muharebesi 1993 Yaz Taarruzları Horadiz Operasyonu Murovdağ Operasyonu 1994 Bakü Metrosu saldırıları 1994 Bagrataşen saldırısı
Savaşlar arası çatışmalar	2008 Ağdere çatışmaları 2010 Dağlık Karabağ çatışmaları 2010 Çaylı çatışmaları 2012 Azerbaycan-Ermenistan sınır çatışmaları 2014 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları 2014 Ermenistan Mil Mi-24 helikopterinin düşürülmesi 2016 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları 2017 Alhanlı saldırısı Günnüt Harekâtı Temmuz 2020 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları Susuzluk Olayı 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları
2020 Dağlık Karabağ Savaşı	Ölü sayısı Kronoloji Uluslararası tepkiler Aras Vadisi Muharebesi Hankendi Bombardımanı Terter Bombardımanı Berde füze saldırıları Gence balistik füze saldırıları Hadrut Muharebesi Gazançetsots Katedrali bombardımanı Laçın saldırısı Şuşa Muharebesi 2020 Rus Mil Mi-24 helikopterinin düşürülmesi
Başlıca yerler	Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin idari yapılanması Hankendi Askeran Hadrut Kaşatag Martakert Martuni Şaumyan Şuşa Ermenistan işgalindeki topraklar Ağdam Rayonu Füzuli Rayonu Cebrayıl Rayonu Kelbecer Rayonu Laçın Rayonu Kubadlı Rayonu Zengilan Rayonu
Siyasi liderler	Ermenistan Levon Ter-Petrosyan Robert Koçaryan Serj Sarkisyan Nikol Paşinyan Dağlık Karabağ Artur Mkrtçyan Robert Koçaryan Leonard Petrosyan Arkadi Gukasyan Bako Sahakyan Arayik Harutyunyan Samvel Şahramanyan Azerbaycan Ayaz Mutallibov Ebulfez Elçibey Haydar Aliyev İlham Aliyev Dağlık Karabağlı Azerbaycanlılar Topluluğu Bayram Seferov Nizami Bahmanov Rusya Boris Yeltsin Vladimir Putin Sovyetler Birliği Mihail Gorbaçov Türkiye Turgut Özal Recep Tayyip Erdoğan
Askerî liderler	Ermenistan Vazgen Sarkisyan Gurgen Dalibaltayan Norat Ter-Grigoryants Jirair Sefilian Dağlık Karabağ Samvel Babayan Kristapor İvanyan Arkadi Ter-Tadevosyan Monte Melkonyan Azerbaycan İskender Hamidov Rahim Gaziyev Suret Hüseynov Valeh Barşadlı Rusya Pavel Graçov Sovyetler Birliği Viktor Polyaniçko Çeçenistan Şamil Basayev Afganistan Gulbeddin Hikmetyar
Barış süreci	Baker kuralları Bişkek Protokolü Tahran Tebliği Jeleznovodsk Tebliği AGİT Minsk Grubu Prag Süreci Madrid İlkeleri 2020 Ateşkes Antlaşması Dağlık Karabağ'da barışı koruma operasyonları
Uluslararası belgeler	Astrahan Bildirisi Dağlık Karabağ Bildirisi NATO Lizbon Zirvesi Bildirisi İİT 10/11 sayılı kararı İİT 10/37 sayılı kararı Avrupa Konseyinin 1416 sayılı kararı BMGK'nin 62/243 sayılı kararı BMGK kararları 822 853 874 884

Horadiz Operasyonu nedir?, Horadiz Operasyonu anlamı nedir?, Horadiz Operasyonu ne demektir?