Haydar Aliyev

Haydar Aliyev
Haydar Aliyev
3. Azerbaycan Cumhurbaşkanı
	Görev süresi; 10 Ekim 1993 - 31 Ekim 2003
Başbakan	Suret Hüseynov ; Fuad Guliyev ; Artur Rasizade ; İlham Aliyev
Yerine geldiği	Ebulfez Elçibey
Yerine gelen	İlham Aliyev
Geçici Azerbaycan Cumhurbaşkanı
	Görev süresi; 24 Haziran 1993 - 10 Ekim 1993
Yerine geldiği	Ebulfez Elçibey
Yerine gelen	Haydar Aliyev (Kendisi)
Geçici Millî Meclis Başkanı
	Görev süresi; 15 Haziran 1993 - 5 Kasım 1993
Başkan	Ebulfez Elçibey; Kendisi
Yerine geldiği	İsa Gamber
Yerine gelen	Resul Guliyev
Nahçıvan Yüksek Meclisi 3. Başkanı
	Görev süresi; 5 Eylül 1991 - 23 Haziran 1993
Başkan	Ayaz Mutallibov ; Yakup Mammadov (geçici); İsa Gamber (geçici); Ebulfez Elçibey
Başbakan	Beyan Ferzaliyev (Nahçıvan)
Yerine geldiği	Ekper Aliyev
Yerine gelen	Vasif Talıbov
SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı
	Görev süresi; 24 Kasım 1982 - 23 Ekim 1987
Başkan	Vasili Kuznetsov (geçici); Yuri Andropov; Vasili Kuznetsov (geçici); Konstantin Çernenko; Vasili Kuznetsov (geçici); Andrey Gromıko
Başbakan	Nikolay Tihonov; Nikolay Rijkov
Yerine geldiği	İvan Arhipov
Yerine gelen	Andrey Gromıko
Kişisel bilgiler
Doğum	10 Mayıs 1923; Nahçıvan, SSCB
Ölüm	12 Aralık 2003 (80 yaşında); Cleveland, Ohio, ABD
Partisi	SBKP ; Yeni Azerbaycan Partisi
Evlilik(ler)	Zarife Aliyeva; (e. 1948; ö. 1985)
Çocuk(lar)	Sevil Aliyeva ; İlham Aliyev
Dini	Şii İslam
Ödülleri	;
İmzası
Askerî hizmeti
Takma adı	Heydər Baba (Haydar Dede)
Bağlılığı	Sovyetler Birliği
Branşı	KGB
Hizmet yılları	1941-1969
Rütbesi	General-mayor

Haydar Alirıza oğlu Aliyev^[1] (Azerice: Heydər Əlirza oğlu Əliyev, 10 Mayıs 1923 - 12 Aralık 2003) Azerbaycanlı siyasetçi, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin üçüncü cumhurbaşkanı, Nahçıvan Yüksek Meclisi'nin 3. Başkanı. Aynı zamanda Azerbaycan'ın görevdeki cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in babasıdır. Azerbaycan'ın "ümummilli lider" ve "ulu önder" unvanlarını taşımaktadır.

1969-1982 yılları arasında fiilen Azerbaycan'ı yönetmiş, 1993-2003 yılları arasında ise Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı vazifesinde bulunmuştur.

Yaşam öyküsü[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

10 Mayıs 1923'te günümüzdeki Azerbaycan'ın özerk bölgesi Nahçıvan'da doğmuştur. 1939'da Nahçıvan Pedagoji Teknik Lisesi'ni bitirdikten sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü, Mimarlık Fakültesi'nden mezun olmuştur. 1957'de ise Azerbaycan Devlet Üniversitesi tarih bölümünü bitirmiştir.

SSCB dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1941'de Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Halk İçişleri Komiserliği'ni yapmış, 1944'te ise KGB'de görevlendirilmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} O zamandan itibaren Sovyet devlet istihbaratı dahilinde farklı görevlerde çalışan Haydar Aliyev, general rütbesine kadar yükselmiş ve 1967 yılında Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesinin başkanı olarak görevlendirilmiştir.^[2]

Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin 1969 Temmuz toplantısında Haydar Aliyev Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin genel sekreteri seçilerek ülkenin rehberi olmuştur. Bu kararla beraber Aliyev, Sovyet Azerbaycanı'nın fiilen lideri olmuştur. 13 yıl aradan sonra, 1982 yılının Aralık ayında Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun üyesi seçilmiş, SSCB Bakanlar Kurulu başkanının birinci yardımcısı vazifesine yükseltilmiş ve SSCB'nin rehberlerinden biri olmuştur. Haydar Aliyev yirmi yıl süresince SSCB milletvekili olmuş, 5 yıl ise SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcılığı yapmıştır.

Haydar Aliyev 1987 Ekiminde Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun ve Mihail Gorbaçov'un talimatı ile görevlerinden alınmıştır.^[3]

SSCB sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Haydar Aliyev 20 Ocak 1990'da SSCB'nin Bakü'de yaptığı kanlı baskın ile ilgili olarak ertesi gün Azerbaycan'ın Moskova'daki konsolosluğunda^[4] beyanatla karşı çıkarak, Azerbaycan halkına karşı işlenmiş cinayetin teşkilatçılarının ve faillerinin cezalandırılmasını talep etmiştir. O, SSCB'nin dağıldığını görerek 1991 Temmuz ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni terk etmiştir. Haydar Aliyev 21 Nisan 2003 günü Bakü'deki Cumhuriyet Sarayı'nda düzenlenen törende rahatsızlanmıştır. Tedavisi için önce Türkiye'ye getirilmiş; daha sonra Ağustos 2003'te gittiği ABD'nin Ohio eyaletinin Cleveland şehrinde, 12 Aralık 2003'te kalp yetmezliği sebebiyle ölmüştür. Aliyev, 1999 yılında Atatürk Barış Ödülü'ne layık görülmüştür.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Heydar Aliev". 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2017.
^ "Алиев Гейдар Али Рза оглы(рус.), Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991" (Rusça). 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
^ "Николай Александрович Зенькович Самые закрытые люди: энциклопедия биографий — Olma Media Group, 2002" (Rusça). 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
^ "Biografi". Heydər Əliyev fondunun saytı (Azerice). heydar-aliyev-foundation.org. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Haydar Aliyev'in sesi^{[ölü/kırık bağlantı]}
Haydar Aliyev biyografisi 7 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Haydar Aliyev'in resmi internet sitesi

Siyasi görevi
Önce gelen: Ebulfez Elçibey	Azerbaycan Cumhurbaşkanı 1993-2003	Sonra gelen: İlham Aliyev
Önce gelen: Ekber Aliyev	Nahçıvan Yüksek Meclisi Başkanı 1991-1993	Sonra gelen: Reşid Hasanov
Parti siyasi görevi
Önce gelen: Yeni makam	Yeni Azerbaycan Partisi Genel Başkanı 1992-2003	Sonra gelen: İlham Aliyev
Önce gelen: Veli Ahundov	Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreteri 1969-1982	Sonra gelen: Kamran Bağırov

Azeri siyasetçi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Heydar Aliev". 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2017.

[2] "Алиев Гейдар Али Рза оглы(рус.), Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991" (Rusça). 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.

[3] "Николай Александрович Зенькович Самые закрытые люди: энциклопедия биографий — Olma Media Group, 2002" (Rusça). 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.

[Bioqrafiya-4] "Biografi". Heydər Əliyev fondunun saytı (Azerice). heydar-aliyev-foundation.org. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d 1918'den beri Azerbaycan liderleri
Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti	Mehmed Emin Resulzade Alimerdan Topçubaşov	Azerbaycan Bayrağı
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti	Mirza Davud Hüseynov Viktor Naneyşvili Yelena Stasova Vladimir Dumbadze Grigori Kaminski Sergey Kirov Ruhullah Ahundov Levon Mirzoyan Nikolay Gikalo Vladimir Polonski Ruben Rubenov Mir Cafer Bağırov Mir Teymur Yakubov İmam Mustafayev Veli Ahundov Haydar Aliyev Kamran Bağırov Abdurrahman Vezirov Ayaz Mutallibov
Azerbaycan Cumhuriyeti	Ayaz Mutallibov Ebulfez Elçibey Haydar Aliyev İlham Aliyev

g t d Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi Başkanları
Yüksek Meclis (1991-1995)	Elmira Gafarova Yakub Mammadov İsa Gamber Haydar Aliyev Resul Guliyev
Millî Meclis (1995-)	Resul Guliyev Murtuz Alaskerov Oktay Esedov Sahibe Gafarova

Haydar Aliyev nedir?, Haydar Aliyev anlamı nedir?, Haydar Aliyev ne demektir?