Eyüpsultan Mezarlığı

Eyüp Sultan Mezarlığı
Eyüp Sultan Mezarlığı
Diğer ad(lar)	Eyüp Mezarlığı
Konum	Eyüpsultan, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar	41°03′08″K 28°56′00″D / 41.05222°K 28.93333°D
Tür	Sivil Mezarlık
Din	Müslüman Mezarlığı
Durum	Kullanımda

Eyüp Sultan Mezarlığı (Eyüp Mezarlığı olarak da bilinir), İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde, Haliç kıyısında bulunan tarihi bir mezarlık.

Eyüpsultan semti gibi Eyüp Sultan Mezarlığı da adını, Emeviler'in 7. yüzyılda Konstantiniye'ye (İstanbul) düzenlediği başarısız seferde (674–78) sancaktarlık yapan ve İstanbul surları önünde şehit düşen Ebu Eyyûb el-Ensarî'den alır. Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin türbesinin burada bulunuşu ve halkın ona yakın gömülme isteği Eyüp Sultan Mezarlığı'nın meydana gelişine neden olmuştur.^[1]

İstanbul'daki en büyük İslam mezarlıklarından biri olan Eyüp Sultan Mezarlığı'nda padişahlar, sadrazamlar, şeyhülislamlar, vezirler, kumandanlar, hanım sultanlar, saray mensupları, din, tasavvuf, ilim, fikir, sanat adamları, şairler ve halktan kişiler gömülmüştür. Eyüp Sultan Mezarlığı, Haliç kıyılarından, Karyağdı Bayırı'na, tepedeki sırtlara ve oradan da Edirnekapı surlarına ulaşmıştır. Edirnekapı ile Alibeyköy'e ulaşan yolların çevresindeki mezar taşları da Eyüp Sultan Mezarlığı'nın uzantısıdır. Haliç çevresi ile sırtlarında yapılan yol çalışmaları ve kamulaştırmalar buradaki mezarlara büyük zarar vermiştir.^[2]

İstanbul'un fethinden hemen sonra Eyüp'te ölülerin gömülmesiyle mezar taşlarında toplumun düşünce yapısı ortaya çıkmıştır. Buradaki ilk mezar taşları gösterişten uzaktır. Anadolu mezar taşlarındaki çeşitlilik, burada da dikkati çekmektedir. Başlıbaşına birer sanat eseri niteliğindeki bu taşlar ölünün kimliği konusunda da bilgi vermektedir.

18. yy'ın sonlarında yeni mermer ocaklarının bulunuşuyla Eyüp Sultan Mezarlığı'nda mermerlerden daha çok yararlanıldığı görülmüştür. Osmanlı türbe mimarisinin uyguladığı plan tipleri, üslup ve bezeme ile burada karşılaşılmıştır. Buradaki açık ve kapalı türbelerde, hazirelerde mermer, taş ve tuğla ile birlikte kullanılmış, çini, kalem işi, ştuk ve yazı da onları tamamlamıştır.^[2]

Mezarlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Eyüp Sultan Mezarlığı'nda ve yakın çevresinde Abdurrahman Paşa, dile Sultan, Alaeddin Ali Çelebi, Ayas Mehmed Paşa, Bulak Mustafa Paşa, Cafer Paşa, Çifte Gelinler (Çifte Gelenler), Defterdar Nazlı Mahmud Çelebi, Dukaginzade Mehmed Paşa, Ebu'd-Derda, Edhem, Ferhad Paşa, Feridun Ahmed Paşa, Zübeyde Fıtnat Hanım, Hacı Beşir Ağa, Hafir, Hançerli Sultan, Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa, Hatice Canan Hanım, Hubba Hatun, Hüsrev Paşa, İzzet Efendi, Ka'b, Karabaş Ahmed Efendi, Kırımî Hüseyin Efendi, Lala Mustafa Paşa, Lala Hüseyin Paşa, Mahmud Ağa, Mahmud Celaleddin Efendi, Mehmed Çelebi, Mihrişah Valide Sultan, Mirimiran Mehmed Paşa, Nakkaş Hasan Paşa, Pertev Mehmed Paşa, Siyavuş Paşa, Sokollu Mehmed Paşa, V. Mehmed (Reşad), Şah Sultan, Şeyhülislam Uryanizade Ahmed Esad Efendi Semiz Ali Paşa, Şeyhülislam Ebussuud Efendi, Alâeddin Arabî Efendi, Ali Kuşçu, Zekai Dede Efendi, İhtifalci Mehmed Ziya, Pir Ahmed Edirnevi, Lütfi Paşa, Hoca Sadeddin Efendi, Mahfiruze Sultan ve Zal Mahmud Paşa türbeleri vardır.^[2]

Fransız yazar Pierre Loti'nin zaman zaman gelerek kahve içtiği söylenen kahvehaneye (Pierre Loti Tepesi) çıkan yokuşun çevresinde tanınmış kişilerin mezarları vardır. Yokuşun hemen başında, 1900'de cihan pehlivanlığını kazanan, 1904'te de ölen Kara Ahmed'in demir parmaklıklı mezarı vardır. Aynı yol üzerinde Kaşgari Murtaza Efendi Cami çevresindeki mezarlıklarda da Türk musikisinin büyük üstadı Zekai Dede Efendi, hattat Kâmil Efendi, Edirne tarihi yazarı Badi Ahmed Efendi, Mareşal Fevzi Çakmak gömülüdür.^[3] Çakmak'ın kabrinin yakınında Nakşi şeyhi Küçük Hüseyin Efendi'nin kabri bulunur. Eyüp Sultan Mezarlığı Nakşibendiler'in gömüldüğü bir yer olarak eski İstanbullular tarafından "Nakşi Tarlası" olarak adlandırılırdı.^[4]

Kaşgâri Tekkesi'nden yukarıda, Karyağdı ismiyle tanınan Bektaşî Tekkesi'ne uzanan yolun iki yanında daha eskiye inen mezar taşlarıyla karşılaşılır. Koca Sinan Türbesi yakınında Eyüb Sultan Türbesi'nin ilk türbedarı ve aynı zamanda II. Bayezid'in tahta çıkışında ona kılıç kuşatan Şeyh Baba Yusuf Efendi'nin, Vezir Sinan Paşa Türbesi yanında Hacı Abdullah Paşa'nın mezarı vardır. Öte yandan Eyüp Sultan Mezarlığı'nda gömülmenin kutsallığı inancı yeni gömü için eski mezarların tahribi sonucunu doğurmuştur. Bu nedenle de Eyüp Sultan Mezarlığı'nda pek çok ünlü kişinin mezarı kırılmış veya kaybolmuştur. Ebu'l-Fazıl Alaeddin Efendi'nin mezarı yerine başkaları gömülmüş, Şeyhülislam Sadi Sadullah Efendi'nin, Ali Kuşçu'nun mezar taşları caminin arkasında kırık olarak bulunmuş ve yerine yerleştirilmiştir.

Eyüp Sultan Mezarlığı'nda yapılan araştırmalar ortaya ilginç tarihi belge niteliğinde mezar taşlarını çıkarmıştır. Nitekim Kırım'da Bahçesaray'da gömülü olduğu sanılan, II. Gazi Giray'ın oğlu Devlet Han'ın mezar taşı Eyüpsultan'da bulunmuştur.

Eyüp Sultan Mezarlığı'nın ilginç bir bölümü de Gümüşsuyu'na çıkan sırtlardaki cellat mezarlığıydı. Cellatlık halk arasında iyi karşılanmadığından bu işi yapanlar ayrı bir mezarlığa gömülmüşlerdir. Buradaki mezar taşları oldukça kalın ve insan büyüklüğündeki taşlardan yapılmıştır. Pier Loti yakınlarındaki cellat mezarlığı bugün tamamen yok olmuştur. Normal mezarlıkla birbirine karışmış ve çok sayıda yeni dönem mezarları oluşturulmuştur. Tek tük bulunabilen cellat mezarlarının birçoğu yeni mezarların arasında kalmış, bazıları ise tahribata uğramıştır. Bazıları ise yeni mezarların yapımında kullanılmıştır.^[5]

Eyüpsultan'a mistik bir görünüm veren mezarlığın büyük bir bölümü, doğanın tahribine, kamulaştırmalara, gecekondu yapımında yok olmalarına, kırılmalarına, modern mezarların onların yerini almalarına karşılık yine de korunmuştur.

En güzel Haliç manzalarından birine sahip olan Pierre Loti Tepesi'yle Haliç kıyısı arasında uzanan Eyüp - Piyer Loti Teleferik Hattı mezarlığın üzerinden geçer. 2005 yılında hizmete giren 384 m uzunluğundaki hat, Maçka - Taşkışla Teleferik Hattı'ndan sonra İstanbul'un ikinci teleferik hattıdır.

Kabri bulunanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Abdülkadir Töre (1873-1946), Türk besteci
Adil Serdar Saçan (1962-2023), rütbeli Türk polis
dile Sultan (1826-1899), Türk divan edebiyatı şairi
Ahmet Cevdet Oran (1862-1935), Türk yayıncı, yazar ve gazeteci
Ahmet Haşim (1887-1933), Türk şair ve yazar
Ali Kuşçu (1403-1474), Osmanlı bilim insanı
Ali Taygun (1943-2009), Türk oyuncu, yönetmen ve aktivist
Enver Ören (1939-2013), Türk iş insanı
Erkan Aydoğan Oflu (1972-2011), Türk oyuncu
Fikret Adil (1901-1973), Türk gazeteci ve çevirmen
Gani Turanlı (1926-2005), Türk görüntü yönetmeni
Hafız Ziya Efendi (1853-), Türk siyasetçi
Hüseyin Hilmi Işık (1911-2001), Türk din adamı
İlyas Tetik (1960-2021), Türk besteci ve müzisyen
Kamil Akdik (1861-1941), Türk hattat
Kara Ahmed (1870-1902), Türk güreşçi
Lala Mustafa Paşa (1500-1580), Osmanlı devlet adamı
Mahmud Esad Coşan (1938-2001), Türk din adamı ve bilim insanı
Mehmet Ali Ülgen (1887-1952), rütbeli Türk asker
Melih Gülgen (1946-2017), Türk sinemacı
Mevlâna İdris Zengin (1966-2022), Türk yazar ve şair
Murat Öztürk (pilot) (1953-2013), Türk akrobasi pilotu ve haber muhabiri
Mustafa Miyasoğlu (1946-2013), Türk romancı ve yazar
Necip Fazıl Kısakürek (1904-1983), Türk yazar, İslamcı ideolog ve komplo teorisyeni
Rasim Özdenören (1940-2022), Türk öykü ve deneme yazarı
Salih Mirzabeyoğlu (1950-2018), Türk örgüt lideri
Sinan Toros (1943-2013), Türk gazeteci ve muhabir
Süheyl Eğriboz (1927-2014), Türk oyuncu
Süleyman Sabit Bey (1846-1885), Osmanlı devlet adamı
Süleyman Özmen (1948-1970), çatışmada ölen Türk öğrenci
Topal İzzet Mehmed Paşa (1792-1855), Osmanlı devlet adamı
Yavuz Bahadıroğlu (1945-2021), İslamcı yazar ve komplo teorisyeni
Yenişehirli Avni (1826-1884), Osmanlı divan şairi
Yunus Hazarlı (1893-1965), rütbeli Azerbaycan ve Türk askeri
Zübeyde Fıtnat Hanım (1725-1780), Osmanlı divan şairi

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'deki mezarlıklar listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Eyüp 28 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., istanbul.gov.tr
^ ^a ^b ^c Erdem Yücel, "Eyüp Mezarlığı", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Tarih Vakfı, 1994. ISBN 975-7306-00-2.
^ Mareşal Fevzi Çakmak Eyüp’te Anıldı… ^{[ölü/kırık bağlantı]}, http://eyup.bel.tr 14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 10 Nisan 2013.
^ Fevzi Çakmak Nakşibendi miydi? 15 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Murat Bardakçı, Hürriyet, 31 Ağustos 2001.
^ Cellat mezarlıkları kayıplara karıştı 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 11 Ağustos 2011.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

[1] Eyüp 28 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., istanbul.gov.tr

[ref702-2] Erdem Yücel, "Eyüp Mezarlığı", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Tarih Vakfı, 1994. ISBN 975-7306-00-2.

[3] Mareşal Fevzi Çakmak Eyüp’te Anıldı… ^{[ölü/kırık bağlantı]}, http://eyup.bel.tr 14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 10 Nisan 2013.

[4] Fevzi Çakmak Nakşibendi miydi? 15 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Murat Bardakçı, Hürriyet, 31 Ağustos 2001.

[5] Cellat mezarlıkları kayıplara karıştı 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 11 Ağustos 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Eyüp Sultan Mezarlığı nedir?, Eyüp Sultan Mezarlığı anlamı nedir?, Eyüp Sultan Mezarlığı ne demektir?