Dini deneyim

Dini deneyim (bazen manevi deneyim, kutsal deneyim veya mistik deneyim olarak da bilinir), dini bir çerçeve içinde yorumlanan öznel bir deneyimdir. ^[1] Kavram, Batı toplumunun büyüyen rasyonalizmine karşı bir savunma olarak 19. yüzyılda ortaya çıktı. ^[2] William James kavramı popüler hale getirdi. ^[2]

Pek çok dini ve mistik gelenek, dini deneyimleri (özellikle onlarla birlikte gelen bilgiyi) sıradan doğal süreçlerden ziyade ilahi failliğin neden olduğu vahiyler olarak görürler. Bunlar Tanrı veya tanrılarla gerçek karşılaşmalar veya insanların normalde farkında olmadığı daha yüksek düzey gerçekliklerle temas olarak kabul edilir. ^[3]

Şüpheciler dini deneyimin insan beyninin normal bilimsel çalışmaya uygun, gelişmiş bir özelliği olduğunu savunurlar. ^{[note 1]} Farklı kültürlerdeki dini deneyimler arasındaki ortaklıklar ve farklılıklar, bilim insanlarının bunları akademik çalışma için kategorize etmelerini sağlamıştır. ^[4]

Tanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

William James[değiştir | kaynağı değiştir]

Psikolog ve filozof William James (1842–1910), The Varieties of Religious Experience'da (1901/1902) mistik deneyimin dört özelliğini tanımladı. James'e göre böyle bir deneyim:

Geçici – deneyim geçicidir; birey kısa süre sonra "normal" bir zihin çerçevesine döner.
Tarif edilemez – deneyim yeterince kelimelere dökülemez.
Noetik – kişi deneyimden değerli bir şey öğrendiğini hisseder. Normalde insan anlayışından gizlenen bilgileri edindiğini hisseder.
Pasif - deneyim büyük ölçüde bilinçli kontrol olmaksızın bireyin başına gelir. Meditasyon gibi dini deneyimi daha olası kılabilecek faaliyetler olsa da istenildiği zaman açılıp kapatılabilecek bir şey değildir.

İlgili terimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekstazi – Vecd halinde müminin bedeni terk edebilen bir ruhu olduğu anlaşılır. Bu tür dini deneyim, şamanlar için tipiktir.
Heves veya sahip olma – Tanrı müminin dışında veya ötesinde anlaşılmaktadır. Kutsal bir güç, varlık ya da irade, bireyin bedenine ya da zihnine girer ve ona sahip olur. Ele geçirilebilen bir kişiye bazen medyum denir. Tanrı, ruh ya da güç, içkin dünyayla iletişim kurmak için böyle bir kişiyi kullanır.^[5]
Mistik deneyim – Mistik deneyimler birçok yönden esrarengiz deneyimlerin tam tersidir. Mistik deneyimde, tüm 'ötekilik' ortadan kalkar ve inanan aşkın olanla bir olur. Mümin, kâinattan, ilahtan veya diğer realiteden ayrı olmadığını, onunla bir olduğunu keşfeder. ^[6]
Ruhsal uyanış – Manevi bir uyanış genellikle gerçekliğin kutsal bir boyutunun farkına varmayı veya bu boyuta açılmayı içerir. Genellikle ruhsal bir uyanışın kişinin hayatı üzerinde kalıcı etkileri olur. Yeniden doğmak, ölüme yakın deneyimler ve kurtuluş ve aydınlanma gibi mistik deneyimler gibi çok çeşitli deneyimlerden herhangi birine atıfta bulunabilir.

Nedenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Gelenekler dini deneyimleri teşvik etmek için çok çeşitli dini uygulamalar sunarlar:

Çeşitli kabile ve neo-pagan dinlerinde kullanılan, genellikle geniş bir topluluk çemberinde koşulan uzun süreli bir egzersiz.
Dua etmek^[7]
Müzik ^[8]
Tasavvufi sema gibi danslar^[9]
Meditasyon: ^[10] Meditatif uygulamalar zihni sakinleştirmek ve nirvikalpa samadhi gibi bilinç durumlarına ulaşmak için kullanılır. Meditasyon nefese, kavramlara, mantralara, ^[11] sembollere odaklanabilir.
Kendini sorgulama, Hua Tou pratiği ve Douglas Harding'in kafasızlık üzerine yaptığı gibi (öz)tasarımları/bilişsel şemaları sorgulamak veya araştırmak.
Berrak Rüya^[12]

Dini deneyimler ayrıca enteojenlerin kullanımından da kaynaklanabilir, örneğin:

Ayahuasca (DMT ) ^[13]
Salvia divinorum (salvinorin A)^[14]
Peyote (meskalin)^[15]
Psilosibin mantarları (psilosibin) ^[16]
Amanita muscaria (muscimol)^[17]
Esrar
LCD
MDMA 55 ^[18]
Soma
Ketamin

Dini deneyimlerin nörofizyolojik kökenleri olabilir. Bunlar nöroteoloji ve bilişsel din bilimi alanında incelenir ve ölüme yakın deneyimi de içerirler. ^[19] Nedenler şunlar olabilir:

Temporal lob epilepsisi ^[20], Geschwind sendromunda tanımlandığı gibi
İnme^[21]
Derin depresyon ^[22] veya şizofreni

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Böyle bir çalışmanın Amerikalı psikolog ve filozof William James ile daha sonra Dini Deneyimin Çeşitleri olarak yayınlanan 1901/02 tarihli Gifford Dersleri ile başladığı söylenebilir..

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Samy 1998.
^ ^a ^b Sharf 2000.
^ philosophyofreligion.info n.d.
^ Batson, Schoenrade & Ventis 1993.
^ Lewis 1986.
^ Charlesworth 1988.
^ "Exploring the biology of religious experience". NRC online. 28 Nisan 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Miller & Strongman 2002.
^ "ufis seek ultimate religious experience through mystic trances or altered states of consciousness, often induced through twirling dances". Sufism: New Age Spirituality Dictionary. 12 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Paulson 2006.
^ Danielou 1951.
^ Mota-Rolim, Sergio A. (2020). "The Dream of God: How Do Religion and Science See Lucid Dreaming and Other Conscious States During Sleep?". Frontiers in Psychology. 11. doi:10.3389/fpsyg.2020.555731/full. ISSN 1664-1078.
^ Watts 1968.
^ "The Salvia divinorum FAQ". SageWisdom.org. 30 Temmuz 2012. 16 Ağustos 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2007. Those who think of the salvia experience in religious, spiritual, or mystical terms may speak of such things as enlightenment, satori, and "cleansing the doors of perception."
^ "A Note on the Safety of Peyote when Used Religiously". www.csp.org Council on Spiritual Practices. 3 Eylül 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2006.
^ Griffiths et al. 2006.
^ "The Psychology of Religion: An Empirical Approach". Council on Spiritual Practices. 24 Ocak 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2006.
^ Adamson & Metzner 1988.
^ Moody 1975.
^ Tucker 2003.
^ "My Stroke of Insight". TED. 27 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2008. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
^ Katie 2003.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Stanford Felsefe Ansiklopedisi, Dini Deneyim 15 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Biyokültürel Din Araştırmaları Enstitüsü'nden "Parietal-oksipital korteksin bölümlerinin çıkarılmasıyla geliştirilmiş kendini aşma" Makalesi
Peru: Hell and Back 23 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. National Geographic, Ayahuasca'nın Şamanik şifada kullanımlarını araştırıyor
Bu Tanrı Üzerine Beyniniz mi? 19 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Mayıs 2009 haftalık NPR serisi)

[4] Böyle bir çalışmanın Amerikalı psikolog ve filozof William James ile daha sonra Dini Deneyimin Çeşitleri olarak yayınlanan 1901/02 tarihli Gifford Dersleri ile başladığı söylenebilir..

[FOOTNOTESamy1998-1] Samy 1998.

[FOOTNOTESharf2000-2] Sharf 2000.

[FOOTNOTEphilosophyofreligion.infon.d.-3] sophyofreligion.info n.d.

[FOOTNOTEBatsonSchoenradeVentis1993-5] Batson, Schoenrade & Ventis 1993.

[FOOTNOTELewis1986-6] Lewis 1986.

[FOOTNOTECharlesworth1988-7] Charlesworth 1988.

[8] "Exploring the biology of religious experience". NRC online. 28 Nisan 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[FOOTNOTEMillerStrongman2002-9] Miller & Strongman 2002.

[10] "ufis seek ultimate religious experience through mystic trances or altered states of consciousness, often induced through twirling dances". Sufism: New Age Spirituality Dictionary. 12 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[FOOTNOTEPaulson2006-11] Paulson 2006.

[FOOTNOTEDanielou1951-12] Danielou 1951.

[13] Mota-Rolim, Sergio A. (2020). "The Dream of God: How Do Religion and Science See Lucid Dreaming and Other Conscious States During Sleep?". Frontiers in Psychology. 11. doi:10.3389/fpsyg.2020.555731/full. ISSN 1664-1078.

[FOOTNOTEWatts1968-14] Watts 1968.

[15] "The Salvia divinorum FAQ". SageWisdom.org. 30 Temmuz 2012. 16 Ağustos 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2007. Those who think of the salvia experience in religious, spiritual, or mystical terms may speak of such things as enlightenment, satori, and "cleansing the doors of perception."

[16] "A Note on the Safety of Peyote when Used Religiously". www.csp.org Council on Spiritual Practices. 3 Eylül 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2006.

[FOOTNOTEGriffithsRichardsMcCannJesse2006-17] Griffiths et al. 2006.

[18] "The Psychology of Religion: An Empirical Approach". Council on Spiritual Practices. 24 Ocak 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2006.

[FOOTNOTEAdamsonMetzner1988-19] Adamson & Metzner 1988.

[FOOTNOTEMoody1975-20] Moody 1975.

[FOOTNOTETucker2003-21] Tucker 2003.

[22] "My Stroke of Insight". TED. 27 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2008. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[FOOTNOTEKatie2003-23] Katie 2003.

[1]

[2]

[3]

[note 1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

Dini deneyim nedir?, Dini deneyim anlamı nedir?, Dini deneyim ne demektir?