Mantra, genellikle Sanskritçe olan dini hece veya şiirdir. Kullanımı mantra ile ilişkili ve okul ve felsefesine göre değişiklik gösterir. Esasen ruhani kanallar olarak kullanılırlar, kelimeler ve oluşan titreşimlerden faydalanarak kişinin daha yüksek bir bilince ulaşmasını amaçlar. Diğer amaçları, dini törenlerde bolluğa sahip olmak, tehlikeden uzak olmak veya düşmanları elemek içindir. Mantralar Hindistan'da Vedik Hinduizmi ile çıkmıştır ve daha sonra Budistler, Sikhler ve Jainler tarafından benimsenmiştir.

Etimoloji ve Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Mantraların genel kabul görmüş bir tanımı bulunmamaktadır.^[1] Sanskritçe mantra- kelimesi (m. मन्त्रः, ayrıca n. मन्त्रं) man "düşünmek" (ayrıca manas "akıl") ve araç anlamındaki -tra sonekinden oluşur, sözcüğü sözcüğüne çevirisi "fikir aracı" olur. Aklı hayallerden ve maddi isteklerden serbest bırakmayı amaçlar. Mantra nağmelerle tekrar edilir.

Araştırmacılar^[2][3] mantraların MÖ 1000'li yıllardan daha eski olduğunu kabul etmektedirler. Araştırmacı Frits Staal'e göre mantralar MÖ 1000-MÖ 500 arasında -Orta Vedik dönem- sanat ile bilimin karışımı sonucu geliştirilmiştir.

Hinduizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Hinduizmde mantralar (dhyana) meditasyon sürecine yardımcı olarak kullanılır. Orta Vedik döneme kadar mantralar Rig Veda, Samaveda, Yajurveda gibi Vedalar'da geçen kısa veya uzun ifadelerden oluşmaktaydı. Epik dönemde ise mantralar Hinduizmin farklı okullarında farklı ihtiyaçları karşılamak üzere çeşitlenmiştir. Bijas denilen ve her biri bir Tanrı ile ilişkili olan mantralar Tantrik okullarda merkezi bir konuma geçmiştir.

Mantra Japa[değiştir | kaynağı değiştir]

Aynı mantranın belirli sayıda tekrarıyla oluşan pratiktir. Bir mala yani hint tespihlerinde tane sayısı 108 olduğundan çoğunlukla 108 kez tekrar edilmekle birlikte zaman yokluğundan veya daha yoğun, belirli bir etki oluşturabilmek adına 125 bin gibi tekrar rakamları bulunur. Zaman kısa olduğunda mantralar 1,3, 5, 10,28 gibi rakamlarla da tekrar edilebilmektedir. Mantra uygulamasında mala'nın Türkçede 'İmame' Sanskritçe'de 'Meru' denilen bitiş yerine gelindiğinde durulur ve Meru aşılmadan tekrar gerisin geriye mantra tekrarı yapılır. 108'lik tespih ya da mala çekiminde işaret parmağı kullanılmaz, baş ve orta parmaklar tespihin çekilmesinde kullanılan parmaklardır.

Bazı Önemli Mantralar[değiştir | kaynağı değiştir]

Gayatri[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm Hindu mantraları içinde en evrenseli olarak kabul edilir. İlksel (primordial) Güneş'in bilgi ve aydınlatma prensibi olarak tezahür eden evrensel Brahman'ın zikridir. Rig Veda'nın II.Kitabında 62. ilahinin 10.ayetinden alıntıdır.

ॐ भूर्भुवस्व: | तत्सवितुर्वरेण्यम् | भर्गो देवस्य धीमहि | धियो यो न: प्रचोदयात्

Om Bhoor Bhuvah Svah

Tat Savitur Varenyam

Bhargo Devasya Dhimahi

Dhiyo Yonah Prachodayat

Anlamı

'İlahi Nur'un zat-ı şahanesi üzerine tefekkür edelim. O idrakimizi (bilgi, aydınlanma) arttırsın.'

Mahamrityuncaya Mantra[değiştir | kaynağı değiştir]

Mahamrityunjaya Mantra (Sanskrit: महामृत्युंजय मंत्र, mahāmṛtyuṃjaya mantra "Yüce Ölüm fatihi Mantra"), diğer bir adı Tryambakam Mantra'dır. Rigveda (RV 7.59.12) ve Yajurveda (TS 1.8.6.i; VS 3.60) geçmektedir. Rudya ya da Şiva ile ilişkili bir mantradır.

Budizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Mantralar, psikolojik ve enerjik etki sağlayan sanatsal, kalıplaşmış hecelerdir. Ayrıca Tibet Budizmi'nde ruhun gelişimini sağlayan bir araç olarak kabul edilir.

Ezoterik Olmayan Budizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin ve Vietnam Budizminde Şunzi İmparatorunun öğretmeni olan rahip Yulin tarafından nihai biçimi verilen on kısa mantra kullanılır. On mantranın yanı sıra Yüce Rahmet Mantrası, Şurangama Mantra, Kalp Sutra ve nianfonun çeşitli formları makamlı şekilde söylenir.

Şingon Budizmi[değiştir | kaynağı değiştir]

Önde gelen Budist rahip Kukai (774-835) Budist ritüel dilini dharani ve mantra şeklinde iki form olarak analiz eden genel bir teori ortaya koydu. Mantra ezoterik Budist uygulaması ile tanımlanıp sınırlandırılırken dharani ezoterik ve egzoterik ritüelde yer almaktadır. Şingon terimi (hakiki kelime) mantra terimi için kullanılan Çince chen yen teriminin Japonca seslendirilmesidir.

Dharani terimi Sanskritçe tutmak, sürdürmek anlamlarına gelen dh.r kökünden türemedir. Ryuici Abe kelimeyi bir sutranın bölümü veya bir parçasının anlamını içeren hatırlatıcı bir araç olarak anlaşıldığı öne sürmüştür. Dharanilerin kendilerini zikreden kişileri kötü etkiler ve felaketlerden koruduğu kabul edilir.

Mantra terimi ise düşünmek anlamına gelen man ile eylem yönelimli tra ekinden oluşur. Bu yüzden mantra kişinin düşüncelerini değiştirmek için kullanılan dilbilimsel (linguistik) bir araç olabilmektedir. Mantralar aynı zamanda zenginlik, uzun ömür ve düşmanların yok edilmesini sağlayan büyüsel bir araç olarak da kullanılmıştır. Gündelik yaşamda bazı mantraların kimi durumlarda değişken olmayan-sabit karma veya çözüm için ortaya çıkabilecek başka yollar sebebiyle etki göstermeyebilecekleri düşünülmektedir.

Dharani ve mantra arasında ayırım yapmak güçtür. Tüm mantraların dharani oldukları ama tüm dharanilerin mantra olmadıklarını söyleyebiliriz. Mantralar daha kısa ifadeler iken her ikisi de görünürde bir anlamı olmayan Om veya Hu.m gibi ses parçaları olabilir,

Bazı Mantralar[değiştir | kaynağı değiştir]

Om Mani Padme Hum

Om mani padme hum, Budistler’in kullandığı Sanskritçe bir mantradır. Tibet’te kral Lha Thathari Nyantsen’in egemen olduğu 5. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Tibet Budizmi'nde en eski, fakat günümüzde çok kullanılan bir mantradır.

“Om” belirli bir anlamı olmayan bir hecedir, fakat Hinduizm’de bağımsız bir mantra olduğu için çok sevilir. Manipadme’nin anlamı “Lotus çiçeğindeki mücevher” olarak yanlış verilir. Doğrusu “mücevher lotus çiçeği” olarak nitelendirilir. Hindistan’da mani ve padma’nın birleşmesinden oluşan ses dişi kişi adı yerine kullanılır. Mantranın son hecesi “Hum” günahlardan arınma olarak çevrilir.

Yedi heceden oluşan bu mantra, Tibet Budizm’inde duyguların, davranışların ifadesidir. Ezberden okunmasıyla mükemmellik gerçekleşir, yeniden doğum döngüsünden sıyrılır ve Nirvana’ya ulaşılır. Çeşitli mantraların hiçbiri Mani mantrasından üstün olamaz. “Om” bilinen ve kullanılan en eski ifadedir ve meditasyon yaparken söylenmektedir. “Hum” evrenin yok olmasıyla ilgili bir hecedir. “Mani” taş ya da mücevher anlamına gelmektedir. Tibet Budizm’inde erkekler için cinsel bir sembol olarak da anlaşılmaktadır. “Padme” ise dişilerin saflığını ifade eden Lotus çiçeği anlamına gelmektedir. Bu hecelerin birlikte okunmasıyla oluşan “Om Mani Padme Hum” acılardan kurtulmaya, ruhun rahatlamasına yarayan bir mantradır. Yukarıda bahsedilen dişilik ifadesi çoğu Budist kültürde Tanrıça için kullanılmaktadır. Tamamen kültürel bir olgudur ve çoğu Lamaizm’de (Tibet Budizm’i) usta bilgelerce de kullanılmaktadır.

Ayrıca, mantra motto anlamınada gelmektedir.

Taoizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Taoizm'de Dafan yinyu wuliang yin (大梵隱語無量音) ve Tibet Budizmindeki Om (唵) gibi mantralar kullanılmaktadır.

Tek tanrılı dinlerde mantra[değiştir | kaynağı değiştir]

İbrahimî de denilen üç monoteistik dinde (Musevilik, Hristiyanlık ve İslamiyet) ve tek tanrılı olmakla birlikte İbrahimî olmayan Zerdüştlükte Doğu ve Uzak Doğu ruhsal geleneklerindeki mantralara benzeyen kısa veya uzun dinsel ifadeler, dini metinlerden alınma parçalar kullanılmaktadır. Her ne kadar bu ifadeler doğu dillerindeki mantra kelimesiyle tanımlanmamış olsalar da gördükleri işlevler mantraların gördükleri işlevlerle birebir aynılık sergilemektedir. Ortadoğu bölgesinde doğan üç monoteistik din ve Zerdüştlükte kullanılan mantra benzeri dua formülleri tıpkı mantralarda olduğu gibi bilgeliğe erişmek veya sağlık, huzur, düşmanların yok edilmesi gibi amaçlarla da işlev gösterirler.

Musevilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Musevi mistik geleneği Kabala'da Tanrı'nın isimleri mantra olarak kullanılmaktadır. Tanrı'nın üç harften oluşma 72 isminin her birinin ayrı bir titreşim seviyesiyle etki ettiğine inanılır. Sağlık, korunma, bereket, neşe vb. doğurmak için isimler kullanılmaktadır. Musa'nın dahi bu kelimeleri kullanarak Kızıldeniz'in yarılmasını sağladığına inanılır.

Hristiyanlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Hristiyanlıkta İsa Duası veya Kurtarıcı İsa duası mantra olarak kullanılmaktadır. İsa Duası (Yunanca: Η Προσευχή του Ιησού, i prosefchí tou iisoú; Suriyece: ܨܠܘܬܐ ܕܝܫܘܥ , Slotho d-Yeshu' ) veya "Dua" (Yunanca: Η Ευχή, i efchí̱ – kelime anlamı "Dilek") Doğu Ortodoksluğu ve Doğulu Ortodoks kiliselerinde kullanılan kısaca formüle edilen bir duadır.

Anlamı:

"Tanrı'nın Oğlu Rab Mesih İsa, ben günahkara merhamet et"

Ortodokslukta İsihazm (Antik Yunancada: ἡσυχάζω, hesychazo, "sükuneti korumak") denilen mistik gelenekte ruhsal pratiğin tamamlayıcı parçası olarak kullanılır. İsihazm geleneğinin manevi önderleri Kalp Duası  (Καρδιακή Προσευχή) da dedikleri bu duayı manevi bilinç anlamına gelen kalbin (kardia) açılması için bir metot olarak kullanmışlardır. Kalp Duası Yeni Ahit'de (İncil) Sürekli Dua olarak tanımlanmıştır. Aziz Münzevi Theophan İsa Duası'nı içeriğindeki İsa'nın kutsal adı sebebiyle diğer dualardan daha güçlü görmüştür.

İslamiyet[değiştir | kaynağı değiştir]

İslamiyetin tasavvuf veya sufilik denilen mistik yönünde çeşitli dua formülleri ve tanrının isimleri seyr u süluk denilen ruhsal erginleştirme yolunda anma, tekrarlama anlamına gelen Zikir şekliyle sıkça kullanmıştır. Yaratıcının zât ismi veya Lafza-ı Celal (Celal sıfatı içeren lafız) de denilen Allah kelimesi veya 99 isim (Esma'ül-Hüsna) veya La İlahe İllallah (Allah'tan başka tanrı yoktur) en sık kullanılan dini ifadelerdir. Tasavvufun sistemleşmesi, kurumlaşması anlamına gelen tarikatlarda kullanılan zikir formülleri mürit ya da sâlik denilen bağlıların ruhsal durumlarına, kurucuların yaklaşımlarına uygun olarak farklılıklar gösterir. Örneğin kimi tarikatlarda Kelime-i Tevhid denilen La İlahe İllallah tümcesi ile kişinin uygulamaya başlaması istenilirken kimilerinde de doğrudan Allah kelimesi ile zikre başlatılır. Ancak her durumda kişinin ruhsal bir rehber olmadan zikre başlamaması aksi durumlarda önüne geçilemeyecek ruhsal kargaşa veya tehlikelere maruz kalınabileceğine inanılır.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]