Devrimci Komuta Konseyi (Irak)

Irak Devrimci Komuta Konseyi, 1968'deki askeri darbeden sonra kuruldu ve 2003'teki Amerikan işgalinden önce Irak'taki nihai karar alma organıydı. Konsey, konseyin üçte iki çoğunluğu tarafından seçilen başkan ve başkan yardımcısı ile ülkede hem yürütme hem de yasama yetkisini kullandı. Başkan ayrıca daha sonra Irak cumhurbaşkanı ilan edildi ve bir cumhurbaşkanı yardımcısı seçmesine izin verildi. Saddam Hüseyin'in 1979'da Irak cumhurbaşkanı olmasının ardından konseye başkan yardımcısı İzzet İbrahim ed-Duri, başbakan yardımcısı Tarık Aziz ve Saddam'ı 1960'lardan beri tanıyan Taha Yasin Ramazan başkanlık etti.^[1] Ülkenin yasama organı; DKK, Ulusal Meclis ve ülkeyi yöneten 50 üyeli bir Kürt Yasama Konseyi'nden oluşuyordu. Başkanlığı sırasında Saddam, DKK başkanı ve cumhurbaşkanıydı. DKK'nin diğer üyeleri arasında, 1968 ve 1970 yılları arasında bu görevde olan Saddam'ın üvey kardeşlerinden Salah Ömer el-Ali, Barzan İbrahim et-Tikriti, Taha Yasin Ramazan, Adnan Hayrullah, Sa'adun Şakir Mahmud, Tarık Aziz, Hasan Ali Nasır en-Namiri, Naim Hamid Haddad ve Taha Muhyeddin Maruf vardı. 2003 yılında, Geçici Koalisyon Yönetiminin 2 No'lu Emri uyarınca Paul Bremer tarafından DKK, resmen feshedildi.^[2]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Irak Devrimci Komuta Konseyi (DKK), 1968 askeri darbesinden sonra Irak'ta fiili yönetici güç olarak kuruldu. Ancak, temeli çok daha önce gerçekleşmişti. 1958 Devrimi, Hür Subaylar olarak bilinen küçük bir grup genç subayı harekete geçirdi. Abdülkerim Kasım'ın başkanlığındaki Hür Subaylar, Irak'ın bir cumhuriyet olması ve sivilleri subayların emrinde tutma umuduyla ordu subaylarının yönetimdeki tüm üst düzey makamları işgal etmesi gerektiği konusunda anlaştılar.^[3] Charles R. H. Tripp'in açıkladığı gibi, "subayların gücü, darbenin planlanmasına yardımcı olan on bir rütbeli subaydan oluşan bir örgüt olan Yüksek Komite üyeliğinden oluşan bir Devrim Komuta Konseyi'nde kurumsallaştırılacak ve bu organ, darbenin ardından en yüksek yürütme gücünü kullanacaktı."^[3] 1958'de ordunun iktidarı ele geçirmesi, askeri görevlilerin sivil ve hükûmet işleri üzerinde büyük bir kontrol elde etmesiyle Irak hükûmetindeki siyasi manzarayı büyük ölçüde değiştirdi. Abdülkerim Kasım, gücünü pekiştiren ve petrol gelirlerini yeniden yönlendiren bir halk hükûmeti kurdu. Ancak Kasım 1963'te Baas Partisi'nin kontrolü ele geçirmeye çalışmasıyla devrildi. Baasçı birlik, DKK'nin yerine en yüksek gücü uygulayan Ulusal Devrim Komutanlığı Konseyi'ni kurdu. Baasçıların üstünlüğü Nasırcılara kaptırması ve Abdüsselam Arif ve Abdurrahman Arif kardeşlerin önümüzdeki beş yıl boyunca Irak'ı yönetmesiyle bu rejimin gücü kısa sürdü.^[3]

1968'deki darbe, kontrolü yeniden ele geçiren Baas Partisi'nin yükselişine sağladı. 1968'deki darbe, 1968'den 2003'e kadar Baas yönetimi sırasında Irak'ta nihai karar alma organı haline gelen Irak Devrim Komuta Konseyi'nin kurulmasını sağladı. Buna göre, "parti tarafından 1970'te kabul edilen geçici bir anayasa uyarınca Irak, yasama yetkisi teorik olarak seçilmiş bir yasama organına ve aynı zamanda, onayı olmadan hiçbir yasanın yayımlanamayacağı, parti tarafından yönetilen DKK'ye verilmiş olan bir cumhuriyet olarak onaylandı." Ayrıca, "siyasi öneme sahip konseyden sonra ikinci sırada parti yöneticisi olan Baas Bölge Komutanlığı ve üçüncüsü ise Bakanlar Kuruluydu."^[4] Yasama organı ayrıca Ulusal Meclis ve 50 üyeli bir Kürt Yasama Konseyi'ni de içeriyordu.

DKK, seçici bir yasama lideri grubundan oluşuyordu. Baas Partisi DKK'yi destekledi, ancak DKK tamamen Baas liderliğinde değildi. Geçici Anayasa'nın 43. maddesi, üyelerinin üçte ikisinin oyu ile konseye; yasa ve yönetmelikleri yayınlama, ulusal güvenlikle ilgilenme, savaş ilan etme, barış yapma ve hükûmetin bütçesini onaylama yetkisi veriyor. 38. madde, DKK'nin yeni seçilen tüm üyelerinin Baas Partisi Bölge Komutanlığı üyesi olmasını şart koşuyor. Anayasa ayrıca, DKK'nin yürütme kararlarını yerine getirme sorumluluğuna sahip atanmış bir Bakanlar Kurulu öngörmektedir.^[5]

"DKK'nin baş yöneticisi, silahlı kuvvetlerin başkomutanı ve hem hükûmetin hem de devletin başı olarak görev yapan cumhurbaşkanıdır."^[5] Ahmed Hasan el-Bekir cumhurbaşkanı, başbakan, DKK başkanı ve Baas Partisi genel sekreteri oldu. Tüm bu pozisyonlar Bekir'e muazzam bir patronaj gücü verdi.^[6] Bekir, 1979 yılına kadar iktidarda kaldı ve ardından Saddam Hüseyin Irak'ın yeni cumhurbaşkanı oldu.

Liderler[değiştir | kaynağı değiştir]

1968'den 1979'a kadar Irak cumhurbaşkanı ve başbakanı olan Ahmed Hasan el-Bekir, Devrimci Komuta Konseyi Başkanlığı görevini de üstlendi. Bekir'ın DKK başkanı olarak rolü, karar alma sürecindeki gücünü ve kontrolünü güçlendirdi ve sürdürdü. Bekir'in DKK'ye katılımı, hükûmet içinde güçlü bir Baas tabanı oluşturduğu için Baas partisinin gücünü büyük ölçüde güçlendiren yasalara yol açtı.

Charles Tripp, "1969'da Saddam, DKK'nin başkan yardımcılığına atandı, bu muhtemelen ülkedeki en güçlü ikinci makamdı." şeklinde konuştu.^[7] Bekir ve Saddam'ın siyasi pozisyonları, güçlerini ve kontrollerini pekiştirmelerine yardımcı oldu. DKK çoğunlukla Baas liderlerinden oluşuyordu ve kontrolleri diğer gruplardan gelen girdileri sınırladı. Ancak, Şii Iraklılar daha sonra 1970'lerde Şiiler arasındaki huzursuzluğu yatıştırmak için DKK'ye kabul edildiler. Pek çok akademisyen, Bekir ve Saddam'ın DKK'deki güçlü konumlarının, Irak hükûmeti üzerindeki üstün kontrollerini güçlendirdiğini iddia eder. Saddam, DKK'nin başkan yardımcısı olarak okuryazarlık ve eğitimi içeren bir modernleşme gündemini destekledi.

1979'da Saddam, Cumhurbaşkanı Yardımcısı İzzet İbrahim ed-Duri ve Başbakan Yardımcıları Tarık Aziz ve Taha Yasin Ramazan ile birlikte Irak cumhurbaşkanı ve DKK başkanı oldu. Duri, Saddam yönetimi sırasında DKK'ye liderlik etmede önemli bir rol oynadı. Konsey, başkan yardımcısı Duri tarafından yönetildi. Konseydeki liderlik pozisyonları aracılığıyla, başkan yardımcısı ve başbakan yardımcısı, DKK'de Saddam adına Baas Partisi'nin çıkarlarını ilerletmek için çalıştı. DKK, 2003'teki Amerikan liderliğindeki işgal konseyi tarafından feshedip yerine Geçici Koalisyon Yönetimi ile değiştirene kadar Irak'taki en yüksek politika yapıcı güçtü. Koalisyon Geçici Yönetimi'nin (CPA) gücü 2004 yılında yeni atanan Irak Geçici Hükûmetine devredildi ve CPA 2008 yılında feshedildi.

Güç ve tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Akademisyenler arasında, Devrimci Komuta Konseyi ile ilişkilerinde Hasan el-Bekir ve Saddam'ın gerçek gücü konusunda bir tartışma var. Bazı akademisyenler, DKK'nin erken dönemlerinde "gerçek bir kolektif karar alma organı olarak işlev gördüğünü ve çoğu zaman hararetli tartışmaların arenası olduğunu" öne sürerler.^[8] Birçoğu, çoğulculuğun herhangi bir tezahürünü ortadan kaldırarak DKK'yi büyük ölçüde değiştiren ve kontrol edenin Saddam olduğunu iddia eder. Saddam hükûmeti genellikle acımasız bir diktatörlük olarak görülüyordu. 1979'da Saddam, "DKK'nin yirmi iki üyesinden beşi de dahil olmak üzere düzinelerce parti yetkilisini rejime karşı Suriye komplosunda yer almakla suçladı.^[9] Sanıklar yargılandı ve ölüme gönderildi. Saddam'ın başkanlığının başlangıcındaki eylemleri, Suriye komplosu "komplocularına" yönelik suçlamalarıyla DKK içindeki çoğulluğu büyük ölçüde sınırladı. Bu eylem Saddam'ın DKK'deki gücünü pekiştirdi.

Devrimci Komuta Konseyi, yalnızca Irak'taki Baas Partisi'nin çıkarlarını destekleyen çok sayıda tartışmalı yasa çıkardı. Örneğin, "200. madde ve 1969 tarihli Ceza Kanunu ve çeşitli değişiklikleri, daha önceki herhangi bir siyasi üyeliği gizleyerek Baas Partisi'ne katılan veya başka bir partiye katılmak için partiden istifa eden herkes için ölüm cezası öngörmektedir."^[10]

Irak-İran Savaşı sırasında Saddam, Devrimci Komuta Konseyi'ni kişisel karargahı olarak kullandı; Saddam, savaş operasyonlarının sıkı kontrolünü konsey yoluyla sürdürdü.^[11] Saddam'ın sıkı kontrolü, saha komutanlarının gücünü sınırladı ve bu, en yüksek komuta ile savaşan komutanlar arasında yoğun bir çatışmaya neden oldu. Ordu 1982'de hoşnutsuzluk belirtileri gösterdi ve Saddam buna üç yüz kadar yüksek rütbeli subayı idam ederek karşılık verdi.^[11]

Daha sonra, 1990'larda, "BMJ'deki raporlar, DKK'nin hırsızlığa adli ceza olarak sağ elin kesilmesini, ikinci bir suç için sol ayağın kesilmesini, askerden kaçma veya kaçakları barındırma durmunda bir kulağın kesilmesini barındırıyor."^[12] Uluslararası Af Örgütü, hükûmetin yargısal ampütasyon eylemlerini doğrulayan raporlar aldı. Körfez Savaşı'ndan sonra, Irak'ın kitle imha silahlarının üretimine ilişkin politikalara uymasını sağlamak için Birleşmiş Milletler Özel Komisyonu (UNSCOM) kuruldu. Komisyon, Irak'ta silah incelemeleri yaptı. ABD, Irak'ın silah teftişlerine uymamasını 2003'te Amerikan liderliğindeki Irak işgalini harekete geçirmek için kullandı. Sonunda, Saddam rejimini ABD işgal etti ve Saddam'ı ele geçirdi.

Charles Tripp gibi birçok akademisyen, Saddam'ın hükûmetin hem yürütme hem de yasama bileşenlerini tam olarak kontrol etmesinin, her türlü muhalefeti ezen acımasız bir diktatörlüğün yükselişine yol açtığını savunur. Saddam, geniş yetkilerini Baas Partisini ve kontrolünü güçlendirmek için kullandı. Baas Partisine muhalif gruplar giderek siyasi süreçten koptu ve farklılıkları nedeniyle mağdur oldular.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ The Wars Against Saddam. Macmillan. 2003. ISBN 1-4050-3264-2.
^ "COALITION PROVISONAL SUTHORITY ORDER NUMBER 2" (PDF). 12 Ekim 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ ^a ^b ^c A History of Iraq. Cambridge University Press. 2007. ISBN 978-0-521-70247-8.
^ "Iraq" 26 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. 29 November 2009
^ ^a ^b Helen Chapin Metz, ed. "Iraq: A Country Study: Constitutional Framework" 15 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Washington: GPO for the Library of Congress, 1988.
^ Tripp, p.187.
^ Tripp, p.190.
^ Efraim Karsh Inside Iraq: Politics Is a Lethal Game Marlowe & Company, 2002, p.239.
^ Karsh p.239.
^ Peter Sluglett International Journal of Middle East Studies, Vol. 13, No. 3 (August 1981) p.371
^ ^a ^b Karsh, p.251.
^ BMJ Publishing Group BMJ: British Medical Journal, Vol. 309, No. 6967 (3 December 1994). p.1516

[1] The Wars Against Saddam. Macmillan. 2003. ISBN 1-4050-3264-2.

[2] "COALITION PROVISONAL SUTHORITY ORDER NUMBER 2" (PDF). 12 Ekim 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[Tripp-3] A History of Iraq. Cambridge University Press. 2007. ISBN 978-0-521-70247-8.

[4] "Iraq" 26 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. 29 November 2009

[Metz-5] Helen Chapin Metz, ed. "Iraq: A Country Study: Constitutional Framework" 15 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Washington: GPO for the Library of Congress, 1988.

[6] Tripp, p.187.

[7] Tripp, p.190.

[8] Efraim Karsh Inside Iraq: Politics Is a Lethal Game Marlowe & Company, 2002, p.239.

[9] Karsh p.239.

[10] Peter Sluglett International Journal of Middle East Studies, Vol. 13, No. 3 (August 1981) p.371

[Karsh_251-11] Karsh, p.251.

[12] BMJ Publishing Group BMJ: British Medical Journal, Vol. 309, No. 6967 (3 December 1994). p.1516

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Devrimci Komuta Konseyi (Irak) nedir?, Devrimci Komuta Konseyi (Irak) anlamı nedir?, Devrimci Komuta Konseyi (Irak) ne demektir?