Busra Muharebesi
Arap-Bizans savaşları ve Halid bin Velid'in seferleri
Busra Roma tiyatrosu
Tarih Haziran-Temmuz 634 Bölge Busra, Suriye Sonuç Râşidîn Halifeliği'nin zaferi Coğrafi Değişiklikler Maraş (Germanicia), Râşidîn Halifeliği tarafından ele geçirilmiştir.
Taraflar
Râşidîn Halifeliği	Bizans İmparatorluğu Gassaniler
Komutanlar ve liderler
Halid bin Velid	Herakleios Romanus
Güçler
4,000[1]	12,000[1]
Kayıplar
130[1]	8,000

Busra Muharebesi, Suriye'de 634 (Hicrî 13) yılında Râşidîn Halifeliği ile Bizans İmparatorluğu arasında Busra'nın mülkiyeti için gerçekleşen muharebedir.^[2] Bizans vassal devleti Gassani krallığının başkenti olan şehir, İslam kuvvetleri tarafından ele geçirilen ilk önemli şehirdir. Kuşatma Haziran ve Temmuz 634 arasında sürmüştür.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Halife Ebû Bekir, Suriye'nin farklı bölgelerini ele geçirmekle görevlendirdiği dört kolorduyu Amr bin s, Ebu Ubeyde bin Cerrah, Şürahbîl bin Hasene ve Yezid bin Ebu Süfyan komutasında yolladı. Hedeflerinde önemli bir başarı elde edemediler ve Ecnadeyn'deki Bizans ordusunun yoğunlaşması nedeniyle büyük baskı altındalardı. Bu nedenle Ebu Bekir, Irak fatihi Halid bin Velid’i, Râşidîn Halifeliği ordusunu yönetmesi için Suriye’ye göndermeye karar verdi. Halid bin Velid Suriye'ye ulaştı ve şehir şehir ele geçirip en sonunda 634 Haziran ayında Busra şehrine ulaştı. Halid bin Velid'in talimatlarına göre, Yermük Nehri'nin kuzey-doğusundaki Havran Bölgesini işgal etmiş olan Ebu Ubeyde bin Cerrah, Halid Busra'ya gelinceye kadar pozisyonunda kalacaktı. Kendisininki, Yezid ve Şurahbil'in olmak üzere Müslüman ordusunun üç kolordusu, Ebu Ubeyde bin Cerrah'ın komutasındaydı fakat hiçbir muharebede savaşmamış, hiçbir kenti ele geçirmemişti. Onu çok endişelendiren tek yer, Gassani Krallığı'nın başkenti ve büyük bir kasaba olan Busra idi. Kasabada Bizans subaylarının komutası altındaki güçlü bir Bizans ve Hristiyan Arap kuvveti mevcuttu.

Halid, Doğu Suriye bölgesini temizlerken, Ebu Ubeyde, Halid'in gelmesiyle onun emri altında gireceğini biliyordu. Busra'yı çabucak almaya karar verdi. Bu nedenle Şurahbil'i 4.000 askerle Busra'yı ele geçirmek için gönderdi. Şurahbil, Müslümanlar görünürde görünür görünmez garnizonu müstahkem kasabaya çekilen Busra'ya yürüdü. Bu garnizon 4.000 askerden oluşuyordu, ancak yakında daha fazla Müslüman gücün geleceğini ve Şurahbil'in müfrezesinin sadece ileri bir kol olduğunu umarak kalenin duvarları içinde kaldılar. Şurahbil kasabanın batı tarafında kamp kurdu ve adamlarını gruplar halinde kalenin etrafında konumlandırdı.

İki gün boyunca hiçbir şey olmadı. Halid bin Velid'in Busra'ya yürüyüşünün son gününde yola çıktığı ertesi gün, şehrin garnizonu şehir dışındaki Müslümanlara savaş vermek için çıktı. Her iki güç de savaş için kuruldu; fakat ilk olarak Şurahbil ile Bizanslı komutan arasında, Müslümanların her zamanki seçenekleri sundukları görüşmeler vardı: İslam, haraç ya da kılıç. Bizanslılar beyhude yere kılıcı seçtiler ve sabahın ortalarında savaş başladı.

İlk iki saat boyunca, çatışmalar hiçbir tarafın ilerleme göstermediği sabit bir tempoda devam etti; ama öğleden sonra, Bizanslılar üstün gücü konuşmaya başladı ve savaş onların lehine döndü. Bizans kuvvetleri her iki Müslüman kanadı etrafında hareket ettirdiler ve savaş yoğunluğu arttı. Müslümanların öfkesi, konumlarının gerçek tehlikesi belirginleştikçe intihar oldu ve Bizans tasarımı gibi görünen kuşatmadan kaçınmak için şiddetle savaştılar. Öğleden sonra Bizans kanatları daha da ilerlemişti ve Şurahbil'in gücünün çevrilmesi fiili bir kesinlik haline geldi. Sonra aniden savaşçılar kuzeybatıdan savaş alanına doğru kitlesel dörtnala güçlü bir süvari gücünün farkına vardılar.

Halid, rüzgarın savaş seslerini kendisine taşıdığı zaman Busra'dan yaklaşık bir mil uzaktaydı. Hemen adamlara at binmelerini emretti ve süvari hazır olur olmaz, onları dörtnala savaş alanına doğru sürdü. Ancak Halid ve Bizanslılar hiç karşılaşmadılar. Bizanslılar Müslüman süvarilerinin gelişini anladıklarında Şurahbil ile çarpışmayı bırakıp aceleyle kaleye geri çekildiler. Şurahbil komutasındaki Müslümanlar bu olayı bir mucize olarak gördüler: Halid onları yıkımdan kurtarmak için gönderildi!

Muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]

Ertesi sabah, Bizans garnizonu tekrar savaşmak için kaleden çıktı. Halid'in bir önceki gün gelişinin şokunu atlatan ve Müslümanların birleşik gücünün kendileriyle neredeyse aynı olduğunu gören Bizanslılar şanslarını tekrar denemeye karar verdiler. Ayrıca, yürüyüşlerinden sonra dinlenmeden önce Müslümanlarla savaşmayı ve yenmeyi umuyorlardı.

İki ordu, şehir dışındaki ovada savaşmak için düzen aldılar. Halid, Râşidîn ordusunun merkezini kendi emrinde tuttu ve Rafay bin Umayr'ı sağ kanadın komutanı ve Dharar bin Al Azwar'ı sol kanadın komutanı olarak atadı. Merkezin önünde Abdurrahman ibn Ebû Bekir'in (Halife Ebû Bekir'in oğlu) komutasında ince bir siper yerleştirdi. Muharebenin başlangıcında, Abdurrahman Bizans ordusunun komutanıyla düello yaptı ve onu yendi. Bizanslı general kendi saflarına kaçarken, Halid tüm cephede genel bir saldırı başlattı. Bir süre Bizanslılar cesurca direndi, Müslüman kanatlarının komutanları, özellikle Suriye'de ünlü olacak - Müslümanlar tarafından hayranlık duyulan ve Bizanslılar tarafından hayal edilen - kişisel bir gelenek kuran Dharar, karşısındaki kanata hasar verdi. Günün sıcaklığından dolayı zırh katını çıkardı; ve bu onu daha hafif ve rahat hissettirdi. Sonra gömleğini çıkardı ve belinin üstü çıplak kaldı. Bu onu daha hafif ve daha mutlu hissettirdi. Bu yarı çıplak durumda Dharar, Bizanslılara yönelik saldırılarını başlattı ve onunla tek başına savaşan herkesi katletti. Bir hafta içinde Çıplak Şampiyon'un hikâyeleri Suriye'ye yayılacaktı ve yalnızca Bizanslıları en cesareti olanları onunla savaşta yüzleşmeye meyilli olacaktı.

Biraz mücadele ettikten sonra Bizans ordusu teması kesti ve kaleye çekildi. Bu sırada Halid, merkezinin önünde yaya savaşıyordu. Kuşatmanın başlaması için emir vermeye döndüğünde, Müslümanların saflarına yaklaşan bir süvari gördü. Ebu Ubeyde bin Cerrah'dı ve yanında sarı bir sancak taşıyordu ve Hayber Muharebesi'nde Muhammed'in sancağı olduğuna inanılmaktadır. Ebu Ubeyde sonuçta onun emrinde biriydi. Sancağı alan Halid şunu söyledi:

Allah tarafından, ama halifenin emirlerine uymak gereği olmasa, bu emri asla senin yerine kabul edemezdim. İslam'da benden çok daha yükseksiniz. Ben [Muhammed]'in yoldaşıyım, ama sen [Muhammed]'in bu ulusun güvenilen biri olarak adlandırdığı kişisi^[3]

Müslümanlar Busra'yı kuşattılar. Bizanslı komutan umudunu kaybetti çünkü mevcut yeden güçlerin çoğunun ya Ecnadeyn'e gittiğini ya da gidiyor olduğunu biliyordu ve herhangi bir yardımın geleceğinden şüpheliydi. Birkaç gün hareketsiz kaldıktan sonra, kaleyi barış içinde teslim etti. Halid bin Velid'in Busra'ya uyguladığı tek şart, haraç ödemesiydi. Bu teslimiyet yaklaşık 634 Temmuz'un ortalarında gerçekleşti.

Neticesi[değiştir | kaynağı değiştir]

634 Temmuz ayının ikinci haftasında Busra'nın fethi Müslümanların Suriye'de kazandığı ilk önemli zaferdi. Müslümanlar savaşta 130 adamı kaybederken, Bizanslılar binlerce kayıp verdi. Busra'nın ele geçirilmesi, Müslümanların Suriye'yi fethinin yolunu açtı.

Halid bin Velid, Halife Ebû Bekir'e Suriye'ye girişinden bu yana operasyonlarının ilerleyişi hakkında bilgi vermek için yazdı ve son birkaç hafta içinde kazanılan ganimetlerin beşte birini gönderdi. Şurahbil'in Ecnadeyn bölgesine gönderdiği bir ajan Müslümanlara Bizans lejyonlarının yoğunluğunun hızla arttığını bildirmek için döndüğünde Busra teslim olmamıştı. Kısa süre sonra Ecnadeyn'de 90.000 imparatorluk askerinden oluşan geniş bir orduya sahip olacaklardı. Halid bin Velid Suriye'deki tüm Müslüman birliklere Ecnadeyn'de toplanmalarını emretti ve Ecnadeyn Muharebesi'nde Bizans ordusunu mağlup etti.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Akram, A.I. (1970). The Sword of Allah: Khalid bin al-Waleed, His Life and Campaigns (İngilizce). Rawalpindi: Nat. Publishing. ISBN 0-7101-0104-X. 24 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2019. 
• Crawford, Peter (2014). The War of the Three Gods: Romans, Persians, and the Rise of Islam (İngilizce). Skyhorse Publishing. ss. 110. ISBN 978-1629145129.