Boğazlar Muharebesi
Arap-Bizans savaşları
7-11 yüzyıllarda Akdeniz'de Arap-Bizans deniz çatışmasının Haritası
Tarih 965 başları Bölge Messina Boğazı, İtalya Sonuç Fâtımî zaferi
Taraflar
Bizans İmparatorluğu	Fâtımîler Kelbiler Sicilya Emirliği
Komutanlar ve liderler
Nikitas Abalantis  (esir)	I. Ahmed bin Hasan El-Muizziyye
Kayıplar
Ağır, yaklaşık 1000 esir	Bilinmiyor

Boğazlar Muharebesi (Arapça: waqʿat al-majāz) 965'in başlarında Bizans İmparatorluğu filoları ile Fâtımîler arasında Messina Boğazı'nda çatışmadır. Büyük bir Fâtımî zaferi ve İmparator II. Nikiforos'un Sicilya'yı Fâtımîlerden geri alma girişiminin nihai çöküşüyle sonuçlandı.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

902'de Taormina'nın Ağlebîler'in eline geçmesi, Müslümanların Sicilya'nın fethinin fiilen sonunu getirdi, ancak Bizanslılar adada birkaç ileri karakolu elinde tuttu ve kısa süre sonra Taormina halkının kendisi Müslüman kontrolünü şehirden çıkardılar.^[1] 909'da Fâtımîler, Ağlebîler'den İfrikiye eyaletini ve onunla birlikte Sicilya'yı ele geçirdiler. Fâtımîler (ve 950'lerden sonra Sicilya'nın kalıtsal valileri Kelbiler), hem Sicilya'nın kuzeydoğusunda kalan Hristiyan kalelerine karşı hem de daha belirgin olarak, geçici ateşkeslerle noktalanan güney İtalya'daki Bizans mülklerine karşı cihat geleneğini sürdürdüler.^[2][3]

İmparatorluk ile olan ateşkes ve aradaki mesafe tarafından kısıtlanan Fâtımîler müdahale edemediği veya müdahale etmek istemediği Girit'in 960-961'de Bizans tarafından yeniden fethetmesinin ardından,^[4][5] Fatımilerin dikkatlerini Sicilya'ya çevirdiler. Kalan Bizans karakollarını azaltmaya karar verdiler: Taormina, Val Demone ve Val di Noto'daki kaleler ve Rometta. Taormina, dokuz aydan fazla süren kuşatmanın ardından 962'de Noel Günü vali Ahmed ibn el-Hasan el-Kalbi'nin eline geçti ve ertesi yıl kuzeni el-Hasan ibn Ammar el-Kalbi, Rometta'yı kuşattı. Rometta garnizonu, patrikios Nikitas Abalantis ve kendi yeğeni Manuil Fokas önderliğinde büyük bir sefer hazırlayan İmparator II. Nikeforos'a yardım için gönderdi.^[6][7]

Boğazlar Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bizans kuvveti Ekim 964'te karaya çıktı ve Val Demone'deki Messina'yı ve diğer kaleleri hızla ele geçirdi, ancak Rometta'yı kurtarma girişimi mutlak bir mağlubiyet ile bitti, Bizansın ölüleri arasında Manuil Fokas da vardı. Kurtuluş ümidi olmayan Rometta, 965 baharında düştü.^[7][8][9]

Rometta önündeki yenilgilerinin ardından, kalan Bizans kuvvetleri Messina'ya çekilmek zorunda kaldı. Bizans filosu ile Nikitas, İtalyan anakarasından Messina Boğazı'nı geçmeye çalıştı, ancak Ahmed el-Kalbi komutasındaki Fatımi donanması tarafından yolu kesildi.

Arap kaynaklarında (Ali İbnü'l-Esîr, Makrîzî, Ebü'l-Fidâ) "Boğazlar Savaşı" (waq'at al-majāz) olarak bilinen müteakip savaşta, Fatımi valisi görevlendirdiği donanımlı dalgıçlar ile Bizans gemilerine saldırır: Heinz Halm'ın tarifinde, "kendi gemilerinden dalarak düşman gemisine doğru yüzerlerdi; dümenine halatlar bağlayarak, bu gemiler boyunca rum ateşi içeren çanak çömlekler kaydırdılar ve düşman gemisi ve kıç direği paramparça oldu". Bu taktik birçok Bizans gemisini yok etmeyi başardı ve savaş büyük bir Fatımi zaferiyle sonuçlandı; Arap tarihçilerine göre, Bizans amirali Nikitas ve birçok subayı da dahil olmak üzere bin mahkum ve bir zamanlar Muhammed'e ait olduğunu gösteren bir yazıt taşıyan ağır bir Hint kılıcı ele geçirildi.^[10][11][12]

Neticesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu yenilgi, Bizanslıları 966/7'de bir kez daha ateşkes talep etmeye yöneltti, bu da Sicilya'yı Fatımilerin eline bırakan bir barış anlaşmasıyla sonuçlandı ve Calabria'daki akınların durdurulması karşılığında Bizans'ın haraç ödeme yükümlülüğünü yeniledi. Nikiforos, Hamdaniler'e karşı savaşları ve Kilikya'nın fethine; Fâtımîler ise Mısır'ı planlı işgaline odaklandıkları için her iki güç de uzlaşmaya istekliydi.^[10][13] Halife el-Muiz Li-Dinillah bu süre içinde Sicilya'daki bazı kasabaları tahkim etti ve Cuma camileri inşa etti ve Val Demone'deki şimdiye kadar Hristiyanların çoğunlukta olduğu kasabalara Müslümanları yerleştirdi. Ancak Taormina, belki de barış anlaşmasının şartlarının bir parçası olarak yerle bir edildi ve 976'ya kadar yeniden yerleşime açılmadı.^[10][14]

Barış anlaşmasının bir parçası olarak, Nikitas da dahil olmak üzere Bizans esirleri, İmparatorluk tarafından fidye ödenerek kurtarıldı. Nikitas, İfrikiye'deki tutsaklığını, Basileios ve Nenizili Gregorios'un vaazlarını, serbest bırakıldıktan sonra bir manastıra bağışladığı ve şimdi Paris'te Fransa Millî Kütüphanesi'nde (Par. gr. 947) bulunan güzel bir kaligrafik el yazmasında kopyalayarak geçirmişti.^[10][15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Brett, Michael (2001). The Rise of the Fatimids: The World of the Mediterranean and the Middle East in the Fourth Century of the Hijra, Tenth Century CE. The Medieval Mediterranean (İngilizce). 30. Leiden: BRILL. ISBN 9004117415. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022. 
• Halm, Heinz (1996). The Empire of the Mahdi: The Rise of the Fatimids. Handbook of Oriental Studies (İngilizce). 26. Michael Bonner tarafından çevrildi. Leiden: BRILL. ISBN 9004100563. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022. 
• Lev, Yaacov (1984). "The Fāṭimid Navy, Byzantium and the Mediterranean Sea, 909–1036 CE/297–427 AH". Byzantion: Revue internationale des études byzantines (İngilizce). 54 (1): 220-252. ISSN 0378-2506. JSTOR 44170866. 
• Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2013). Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Nach Vorarbeiten F. Winkelmanns erstellt (Almanca). Berlin ve Boston: De Gruyter. 
• Metcalfe, Alex (2009). The Muslims of Medieval Italy. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2008-1. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022.