Budapeşte Ferenc Liszt Uluslararası Havalimanı Budapest Liszt Ferenc Nemzetközi Repülőtér
IATA: BUD - ICAO: LHBP
Özet
Havalimanı tipi	Sivil
Sahibi	Budapest Airport Ltd.[1]
İşletici	Budapest Airport Ltd.[2]
Hizmet verdiği şehir	Budapeşte, Macaristan
Yer	Budapeşte merkezinin 16 km (9,9 mi) kuzeybatısında
Açılış	1950
Bağlantı merkezi (hub)	LOT Polish Airlines Smartwings Hungary Wizz Air
Rakım (ODS)	151 m / 495 ft
Koordinatlar	47°26′22″K 19°15′43″D / 47.43944°K 19.26194°D / 47.43944; 19.26194
Web sitesi	bud.hu/en
Harita
BUD Macaristan haritasında göster BUD Budapeşte haritasında göster Macaristan ve Budapeşte'deki konumu
Pistler
Yön Uzunluk Yüzey m ft 13L/31R 3,707 12,162 Asfalt beton 13R/31L 3,010 9,875 Asfalt beton
İstatistikler (2019)
Yolcu	16.173.489[3]
Yolcu değişimi 18-19	8.8%
Kaynak: Passenger Traffic, ACI Europe[4] AIP of Hungary[5]
g t d

Budapeşte Ferenc Liszt Uluslararası Havalimanı^[6] (Macarca: Budapest Liszt Ferenc Nemzetközi Repülőtér) (IATA: BUD, ICAO: LHBP) eski adıyla Budapeşte Ferihegy Uluslararası Havalimanı veya yaygın adlandırmasıyla Ferihegy_, Budapeşte'ye hizmet veren Macaristan'daki en büyük uluslararası havalimanıdır. Havalimanı, Budapeşte merkezinin 16 kilometre (9.9 mil) güneydoğusunda (Pest ilçesi sınırında) yer alır ve 2011'de, doğumunun 200. yıl dönümü vesilesiyle ünlü Macar besteci Franz Liszt (Macarca: Liszt Ferenc) onuruna yeniden adlandırılmıştır.^[7]

Havalimanından birincil olarak Avrupa içinde değil Afrika, Orta Doğu, Kuzey Amerika ve Uzak Doğu'ya uluslararası uçuşlar düzenlenmektedir. 2019 yılında havalimanı 16,2 milyon yolcu ağırlamıştır. Havalimanı, Wizz Air'in ana merkezi ve Ryanair'in üssüdür.^[8] 2012 yılında, Malév Hungarian Airlines'ın batması nedeniyle uçak hareketlerinde ve kargo taşımacılığında büyük bir düşüş yaşadı ve böylece aktarma yapan yolcuların büyük bir kısmını kaybetti. Havalimanı, Malév'in 3 Şubat 2012'deki iflasına kadar merkezi olmuştu.^[9][10]

2015 yılında Kuzey Amerika ve Orta Doğu merkezli havayolları Budapeşte'ye doğrudan uçuş yapacaklarını duyurdu. 2018'de LOT Polish Airlines, New York-JFK, Chicago–O'Hare, Kraków ve Londra-Şehir uçuşları ile Budapeşte'yi Polonya dışındaki ilk merkezi haline getirdi. Günümüzde Budapeşte, Wizz Air'in merkezidir 60'tan fazla destinasyona uçmaktadır.

Adı[değiştir | kaynağı değiştir]

Orijinal adı Budapeşte Ferihegy Uluslararası Havalimanı (Macarca: Budapest Ferihegy Nemzetközi Repülőtér) olan havalimanı 25 Mart 2011'de Macar piyanist ve besteci Franz Liszt (Macarca: Liszt Ferenc) onuruna resmî olarak Budapeşte Liszt Ferenc Uluslararası Havalimanı olarak yeniden adlandırıldı. Popüler olarak havalimanına hâlâ eskisi gibi Ferihegy denir.

Ferihegy, havalimanının çevresindeki mahallenin adıdır. Mahallenin adı, üzüm bağları yerleştiren ve Pest-Buda'da bağcılığın gelişmesinde katkıda bulunan Ferenc Xavér Mayerffy'den (1776-1845) türetilmiştir. "Feri" Ferenc'in küçültme formudur, "hegy" tepe anlamına gelir. Aslında, alan neredeyse tamamen düzdür; ancak başlangıçta havalimanının inşaatı sırasında 1940'larda düzleştirilmiş 147 m yüksekliğinde bir kum tepecik vardı.^[7]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Tasarımı ve yapımı (1939-1944)[değiştir | kaynağı değiştir]

1938'de Budapeşte'de yeni bir havalimanı inşa etme fikri ortaya çıktı. Üç yerleşimin bölgesi sınırındaki alan (Pestszentlőrinc, Rákoshegy and Vecsés), yeni havalimanı alanı olarak belirlendi. Havalimanı sivil, askerî ve spor amaçlarıyla tasarlandı. Havalimanının kuzeybatı ve güneybatı bölümüne askerî tesisler inşa edilecekti. Macaristan'da her binada olduğu gibi, trafik binasının tasarımı ve inşası için halka açık bir ihale yapıldı.^[7]

Aralık 1939'da Eylül ayında yapılan ihalenin sonuçlarının açıklanması üzerine Károly Dávid Jr. (1903-1973)'un tasarımları seçildi. Modern Macar mimari sanatının yaratıcılarından biri olan tasarımcı, havadan bakıldığında bir uçağa benzeyen bir bina hayal etti. İnşaat çalışmalarına 1942'de başlandı. Havalimanına şehirden ulaşılabilmesi için 1940 ve 1943 arasında 16 kilometrelik (10 mil) ekspres yol inşa edildi. İnşa edilen yol hâlâ kullanımda.^[7]

Askerî binalar 1940'tan itibaren inşaata paralel olarak devam etti ancak savaş durumu nedeniyle hızlandı. 1943'te havalimanında havacılık faaliyetleri başladı. Savaş sırasında sivil terminal inşaat inşaatı yavaşladı ve 1944'ün başında durdu. II. Dünya Savaşı'nın sonuna doğru birçok havalimanı binası hasar gördü. 1944'ün sonunda Budapeşte ve havalimanı Sovyet işgali altındaydı.^[7]

Yeniden yapılanma (1947-1950)[değiştir | kaynağı değiştir]

1947'de havalimanının sivil havacılık faaliyetleri için yeniden inşa edilmesine karar verildi. Üç yıllık plan kapsamında, bu çalışmalar için 40 milyon forint oylandı. Açılış töreni Mayıs 1950'de yapıldı ve biten bölümler için 1946 yılında Magyar-Szovjet Polgári Légiforgalmi Rt. kurulmuş ve burada faaliyete geçmiştir. O yıllarda havayolları, özellikle Prag, Bükreş, Varşova ve Sofya'ya olmak üzere sayılı uluslararası uçuş gerçekleştirdi.^[7]

25 Kasım 1954'te Magyar Légiforgalmi Vállalat (Hungarian Airlines - Malév) kuruldu. Havalimanından Batı'ya ilk düzenli uçuş, Malév'in 1956 yazında Viyana'ya yaptığı seferlerdi. Budapeşte'ye uçuş başlatan ilk Batılı havayolu şirketi 1957'de KLM Royal Dutch Airlines oldu. Trafik binası bu dönemde bitirilmiş ve 2.500 metrelik (8.202 ft) pistin uzatma çalışmalarına başlanmıştır. 1958'in sonunda pist 3.010 metreye (9.875 ft) uzatıldı ve D taksi yolu tamamlandı.^[7]

Aralıksız büyüme (1960-1980)[değiştir | kaynağı değiştir]

Havalimanının açılmasından 1960'a kadar, havalimanına inen uçak sayısı 4.786'dan 17.133'e, yolcu trafiği ise 49.955'ten 359.338'e kadar yükseldi.^[7]

1965'te artık havalimanı kapasitenin ve altyapının arttırılması gerekiyordu. Havacılık ve Havalimanı Müdürlüğü (LRI) 1 Ocak 1973'te kuruldu ve havayolu, yatırım, operatör ve hava seyrüsefer görevlerini yerine getirdi.

1974 yılında yolcu trafiği bir milyona ulaştı. 1977'de yeni bir kontrol kulesi, ikinci bir pist ve Malév uçaklarının bakımı için bir tesis inşa edildi. Yeni 3.707 metrelik (12.162 ft) pistin kullanımına Eylül 1983'te başlanmıştır.^[7]

Yeni altyapı (1980-2000)[değiştir | kaynağı değiştir]

1980 yılında iniş yapan uçak ve yolcu istatistikleri sırasıyla 32.642 ve 1.780.000'e ulaştı. Artan yolcu sayısıyla daha fazla kapasite ihtiyacı duyuldu. Yeni bir terminal kararlaştırıldı. Yapılacak yeni terminal binasının temeli 16 Kasım 1983'te atılmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]} 1 Kasım 1985'te genel sözleşme kapsamında Avusturya'nın verdiği kredilerle ile finanse edilen 24.000 metrekarelik bir tesis olan Terminal 2 açıldı. Önce Malév uçakları ve daha sonra Lufthansa, Air France ve Swissair uçakları tarafından kullanıldı. Eski terminal, Terminal 1 olarak yeniden adlandırıldı ve kullanılmaya devam edildi.^{[kaynak belirtilmeli]}

1990'ların başında Ferihegy'ye giden Rus Yahudi göçmenlere karşı bir IED otobüs saldırısı gerçekleştirildi. Failler Alman Komünist Örgütü Kızıl Ordu Fraksiyonu üyesiydi.^[11]

1993 yılında Malév, ilk denizaşırı Macar uçuşunu New York'a yaparak başlattı. Milenyum için tahmin edilen trafik rakamlarına göre, yılda 4 milyon yolcuya hizmet veren iki terminalin yetersiz olacağı öngörüldü.^{[kaynak belirtilmeli]} Buna dayanılarak Terminal 2B'nin inşasına 1997 yılında başlandı. 30.000 metrekareden fazla alana sahip yeni bina, yeni bir apronla ile birlikte 1998'de açıldı ve tüm yabancı havayolları burada ağırlanmaya başlandı. Terminal 2B, yedi kapısı ile yılda 3,5 milyon yolcu kapasitelidir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kamudan kamu-özel mülkiyeti (2000-2012)[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Aralık 2005 tarihinde Ferihegy Havalimanı'nın %75' hissesi BAA plc tarafından 75 yıl işletme hakkı da dahil olmak üzere 464,5 milyar HUF (yaklaşık 2,1 milyar ABD Doları) karşılığında satın alındı.^{[kaynak belirtilmeli]} 20 Ekim 2006 tarihinde BAA, Budapeşte Havalimanı'ndaki hisselerini Macaristan Devleti'nin izniyle, Alman havalimanı grubu HOCHTIEF AirPort GmbH tarafından yönetilen bir konsorsiyuma satma niyetinde olduğunu açıkladı.^{[kaynak belirtilmeli]}

18 Nisan 2007'de Terminal 1'in yenilenmesiyle, Ferihegy, miras koruma ödülü olan Europa Nostra ödülüne layık görüldü.^{[kaynak belirtilmeli]} Tasarımcılar, müteahhitler, inşaatçılar ve yatırımcılar, T1'deki korumalı anıt alanlarının, merkez salonun, galerinin ve mobilyaların yenilenmesi için Avrupa Komisyonu ve pan-Avrupa miras koruma kurumu Europa Nostra'nın ortak ödülünü aldı.

6 Haziran 2007 tarihinde BAA ve HOCHTIEF AirPort (HTA) liderliğindeki bir konsorsiyum resmî olarak kapandı ve BAA'nın Budapeşte Havalimanı'ndaki hisseleri HOCHTIEF AirPort Konsorsiyumu'na satıldı. HOCHTIEF AirPort Konsorsiyumu'nun mülkiyeti şunlardır: HOCHTIEF AirPort (%49,666) ve üç finansal yatırımcı: Caisse de dépôt et placement du Québec, Montreal (23.167%), GIC Special Investments, Singapur (23,167) ve KfW IPEX-Bank, Frankfurt (%4,0).^[12]

26 Temmuz 2010'da, AB yetkilileri Mayıs ayında havalimanı güvenlik soruşturmasını tamamladıktan sonra, kişisel güvenlik kontrol prosedürlerindeki ciddi eksilişler ve yasaklı nesnelerin izinsiz geçebilmesi nedeniyle Budapeşte Havalimanı'nın "Schengen Clear" sertifikasını iptal ettiler. Bu, Schengen Bölgesi'ndeki başka bir havalimanına gidecek yolcuların Schengen dışına çıkacak yolcular gibi gecikmeler ve rahatsızlık yaratacak şekilde tekrar güvenlikten geçmesi gerektiği anlamına geliyordu. Havalimanı, 29 Nisan 2010'da uygulamaya konan yeni güvenlik önlemlerini tam olarak uygulamak için henüz yeterli zamanlarının olmadığını ve Delta Air Lines'ın "Amsterdam" iç çamaşırı bomba korkusu " olayından hareketle sertifikanın iptal edildiğini savundu. Havaalanının düzeni de iptal için bir bahane olarak gösterildi. Budapeşte Havalimanı, yeni yönetmeliğe uyum için sıkı güvenliğe sahip olan ilk havalimanı oldu. (Macaristan devlet haber ajansı MTI'nin raporları:[1]^{[ölü/kırık bağlantı]}) Budapeşte Havalimanı'nda her iki terminalde de rötarlara neden olan ek güvenlik önlemleri uygulandı. Daha yoğun 2A-B terminal binasının gidiş alanında alışılmadık derecede uzun yolcu bekleme kuyrukları gözlemlendi. Bu sorunlar zaman içinde, özellikle merkezi bir güvenlik bölgesi de dahil olmak üzere SkyCourt terminalinin açılmasıyla çözülmüştür.^{[kaynak belirtilmeli]}

15 Kasım 2010'da Budapeşte Havalimanı gerekli güvenlik önlemlerini uyguladıktan sonra "Schengen Clear" sertifikasını tekrar kazandı ve bundan sonra havalimanı sıkı bir şekilde yeniden denetlendi.^[13]

16 Mart 2011'de Budapeşte Ferihegy Uluslararası Havalimanı'nın adı Budapeşte Ferenc Liszt Uluslararası Havalimanı olarak değiştirildi.^[7]

Mağazalar, restoranlar ve dinlenme salonları da dahil olmak üzere 2A ve 2B Terminallerini birbirine bağlayan yeni genişleme projesi Sky Court, 27 Mart 2011'de açıldı. O yıl yaz aylarında, Terminal 2'nin yenilenmesi başladı ve 2012'de tamamlandı.^[14]

Malév'in batışı ve sonrası (2012-)[değiştir | kaynağı değiştir]

Malév'in batmasının ardından Ryanair, Liszt Havalimanı'na uçuşlarını arttıracağını açıkladı. Ryanair uçak biletlerini satmaya başladı ancak Budapeşte Havalimanı, şirketin gerekli slotu sağlamadığını söyledi (daha sonra müzakere edildi).^[15] 9 Şubat 2012'ye kadar, Macar bayrak taşıyıcısının batmasından sadece altı gün sonra Liszt Ferenc Havalimanı, eski trafiğinin %60'tan fazlasını geri kazanmıştı. Wizz Air, Aegean Airlines, Air Berlin, Lufthansa ve Ryanair gibi havayolları yeni servislerini başlatacaklarını açıkladılar.

Ancak havalimanı, çöküşünden önce yılda 1,5 milyon yolcu taşıyan Malév'in transfer yolcularını kaybetmişti. Malév'in batmasının ikinci bir etkisi, Malév filosuna hizmet etmek için kullanılan alanların eski trafik sayılarına ulaşılmasına rağmen artık para kazandıramamasıydı. Bu faktörler havalimanının gelirlerinde önemli düşüşlere neden oldu.^[16]

Şubat 2012'de Hainan Airlines, Budapeşte-Pekin uçuşlarını durduracaklarını açıkladı.^[17] Malév'in batmasından önce Hainan, Malév ile kod paylaşımı da içeren bir ortaklık kurmuştu.^[18][19]

Mayıs 2013'te Hochtief Group, Budapeşte Havalimanı ve diğer havalimanlarında hisse sahibi olan havalimanları birimi HOCHTIEF AirPort'u Kanada Emeklilik Fonu Kamu Sektörü Emeklilik Yatırım Kurulu'na (PSP Investments) satıldığını duyurdu.^[20] Satışın ardından HOCHTIEF AirPort'un adı AviAlliance olarak değiştirildi.^[21]

Haziran 2015'ten itibaren, transatlantik uçuşlar, Toronto ve Montreal'e uçan havayolları ile eski haline getirildi.

Temmuz 2015 itibarıyla, Budapeşte Havalimanı'nın mülkiyeti şöyledir: PSP Investments'e ait olan AviAlliance, Kanada (%52,666) Malton Investment, Kanada (%22,167) Caisse de depôt et placement de Québec, Kanada (%20,167) ve KfW IPEX-Bank, Almanya (%5).^[22]

En son gelişmeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Aralık 2012'ye kadar havalimanı altyapısını genişletmek ve geliştirmek için 261 milyon avroluk harcama yapıldı. Yasal kararlara ve üçüncü taraf yatırımcılara bağlı olarak gelecekteki projelerin birçoğu yaklaşık 300 milyon avro daha içermektedir.^[23] 2011 yılından bu yana, Terminal 2A ve 2B'nin yenilenmesi, 2012'de Sky Court terminalinin açılışı, 2018'de Terminal 2B'nin genişletilmesi,^[24] Budapest Airport Business Park adında yeni bir iş ve kargo alanının^[25][26] yanı sıra yeni bir havalimanı oteli^[27] ve genişletilmiş otopark tesislerinin inşası olmak üzere çeşitli projeler tamamlandı.

2014 yılında Emirates, Boeing 777-300ER tipi uçaklar kullanarak Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri'ne günlük uçuşlar düzenlemeye başladı. Bunu Air China'nın Airbus A330 tipi uçaklar kullanarak Pekin-Başkent'e, Air Transat'ın yine Airbus A330 tipi uçaklar kullanarak Toronto Pearson'a bir uçuşlar düzenlemesi takip etti. Buna yanıt olarak Air Canada, Boeing 767-300 tipi uçaklar kullanarak Air Canada Rouge olarak Budapeşte'de uçuşlara başladı. 2017'ye kadar Air Canada Rouge pazarı tamamen ele geçirdi. Temmuz 2017'de LOT Polish Airlines, Chicago ve New York'a aktarmasız uçuşlara başladığını duyurdu ve Delta ve American Airlines'ın 2011'de Budapeşte'ye uçmayı bıraktığından beri ilk defa Amerika Birleşik Devletleri'ne uçuş yapmış oldu.^[28] New York'a LOT'un en büyük uçağı Boeing 787 Dreamliner ile haftada iki kez dört kez uçuş düzenlenmektedir. Aynı yıl havayolu Kraków ve Londra-Şehir'e uçuşlara başladı. LOT'tan hemen sonra American Airlines, Boeing 767 tipi uçaklar kullanarak Philadelphia Havalimanı'na sezonluk uçuşlar düzenleyeceğini duyurdu. 2020'de havayolu, Boeing 787 Dreamliner ile Chicago'ya uçuşlara başladı. Shanghai Airlines, 2019 yılında Boeing 787 Dreamliner ile Şanghay Pudong'a haftada dört uçuş başlattı. LOT Polish Airlines 2019'da Belgrad, Brüksel, Bükreş, Prag, Seul-Incheon, Stuttgart ve Sofya'ya uçuşlara başlayacağını açıklayarak destinasyonlarını genişletti. Uçuşlar Boeing 787 Dreamliner ve Embraer E-Jet ailesi tarafından gerçekleştirilmektedir.

Gelecek[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni kargo tesislerinin yanı sıra 2021 yılına kadar bitmesi planlanan, eskiden Terminal 2C olarak adlandırılan Terminal 3'ün de dahil olduğu,^[29] havalimanının genişletilmesi için çeşitli projeler vardır.

Terminaller[değiştir | kaynağı değiştir]

Havalimanının yolcu terminali dört ana alandan oluşmaktadır:

• Terminal 1 sadece charter ve özel uçuşlar için kullanılır.
• Terminal 2A Schengen Bölgesi'ne yapılan uçuşlar için kullanır.
• Terminal 2B Schengen Bölgesi dışına yapılan uçuşlar için kullanır.
• Sky Court merkezi bekleme ve alışveriş alanıdır, ayrıca Terminal 2A ve 2B'ye bağlantı buradan sağlanır.

Terminal 1 (kapalı)[değiştir | kaynağı değiştir]

1 Eylül 2005'ten itibaren yeniden açılan Terminal 1, düşük bütçeli havayolları tarafından kullanıldı. Biniş kapıları Schengen ve Schengen olmayan olarak ikiye ayrılmıştır.^[30]

Terminal şehir merkezine yaklaşık 7 kilometre daha uzaktaki Terminal 2'ye kıyasla daha hızlı ulaşım sağlanabilmektedir. (Terminal 1, Budapeşte şehir merkezine doğrudan trenle yaklaşık 20 dakikalık yolculukla ulaşılabilirken, Terminal 2'den tren istasyonuna gitmek için 8 dakikalık bir otobüs yolculuğu gerektirir.)^[31]

14 Mart 2012'de Budapeşte Havalimanı, Terminal 1'deki trafik yoğunluğunun çok düşük olması nedeniyle maliyet tasarrufu amacıyla Terminal 1'in geçici olarak kapatılacağını duyurdu. 30 Mayıs 2012'de tüm havayolları Terminal 2'ye taşındı, şu anda düşük bütçeli havayolları salon 2B'deki check-in masalarını ve ana binanın dışındaki geçici kapılarını kullanmaktadır.

Terminal 2A ve 2B arasındaki Sky Court[değiştir | kaynağı değiştir]

Sky Court 2A ve 2B terminalleri arasında 5 katlı son teknoloji ürünü bir binadır. Yolcu güvenlik kontrolleri, bagaj sınıflandırıcıları ve Avrupa'daki ilk MasterCard salonu gibi birinci sınıf salonlar burada bulunmaktadır.^[32] Yeni binanın transit salonuna yeni mağazalar, restoranlar ve kafeler yerleştirildi. Skycourt'un açılmasıyla Terminal 2'nin kapasitesi 7 milyon yolcudan yaklaşık 11 milyon yolcuya çıktı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Terminal 2A[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer adıyla Schengen terminali veya eski adıyla sadece Terminal 2, bayrak taşıyıcısı Malév Hungarian Airlines'ın kullanması için 1 Kasım 1985'te açıldı ve daha sonra 1998'de Terminal 2A olarak yeniden adlandırıldı. Check-in salonunda şu anda tüm Skyteam ve Star Alliance üyesi havayolları hizmet vermektedir. Biniş ve geliş alanı herhangi bir havayolunun Schengen Bölgesi'ne giden veya Schengen Bölgesi'nden gelen tüm havayollarına hizmet vermektedir.

Terminal 2B[değiştir | kaynağı değiştir]

Schengen olmayan terminal, Aralık 1998'de açılan ayrı bir bina olarak adlandırıldı. Check-in salonu, OneWorld-alliance'ın tüm uçuşlarının yanı sıra diğer birçok havayoluna hizmet vermektedir. Düşük bütçeli Wizz Air uçuşlarının check-in masaları da bu terminaldedir. Ancak, biniş alanı (Kapı B1-B19) ve geliş alanı yalnızca Schengen Bölgesi dışına giden veya Schengen Bölgesi dışınandan gelen uçuşlara hizmet etmektedir.

Pier 2B[değiştir | kaynağı değiştir]

"Pier B" projesi 9 Ocak 2017'de başlatıldı. Yeni modern bina 1 Ağustos 2018'de açıldı ve doğrudan Terminal 2B'ye bağlandı. 220 metre uzunluğundadır ve aynı anda daha geniş gövdeli uçaklara hizmet verebilen 27 biniş kapısı ve 10 jet köprüsü vardır.

Havayolları ve destinasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yolcu[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki havayolları Budapeşte Ferenc Liszt Havalimanı'na belirtilen destinasyondan tarifeli ve charter uçuşlar yapmaktadır:^[33]

Notlar: ^1: Air China'nın Pekin'den Budapeşte'ye yaptığı uçuşu Minsk'e uğramaktadır, ancak uçak Budapeşte'den Pekin'e gitmektedir. Air China'nın Minsk-Budapeşte rotası için direk uçuşu yoktur.^[60]

Kargo[değiştir | kaynağı değiştir]

İstatistikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Trafik değerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre trafik. Resmî ACI İstatistikleri

	Yolcu	Önceki yıla göre değişim	Uçak hareketleri	Önceki yıla göre değişim	Kargo (metrik ton)	Önceki yıla göre değişim
2005	8,049,091	24.9%	126,359	13.1%	55,519	08.2%
2006	8,248,650	02.4%	126,947	00.5%	65,151	17.3%
2007	8,584,071	04.0%	124,298	02.1%	68,144	04.6%
2008	8,443,053	01.6%	117,876	05.2%	73,155	07.3%
2009	8,084,312	04.1%	109,811	06.8%	54,355	013.3%
2010	8,179,406	01.2%	105 507	03.9%	65,515	020.5%
2011	8,911,273	09.0%	109,949	04.2%	106,595	029.0%
2012	8,493,569	04.7%	87,560	020.4%	93,125	012.6%
2013	8,510,896	00.2%	83,830	04.3%	92,112	01.1%
2014	9,146,723	07.5%	86,682	03.4%	89,987	02.3%
2015	10,289,180	012.5%	92,294	06.5%	91,421	01.6%
2016	11,441,999	011.1%	96,141	04.3%	112,142	022,7%
2017	13,097,239	014.5%	102,747	06.4%	127,145	011,8%
2018	14,867,491	013.5%	115,028	012.0%	146,113	015,2%
2019	16,173,489	08,8%	122,814	06.7%	135,521	07,2%
Kayak: Airports Council International. World Airport Traffic Reports(Yıllar 2005,[67] 2006,[68] 2007,[69] 2008,[70] 2009,[71] 2010,[72] 2011,[73] 2012,[74] 2013,[75] 2014,[76] 2015,[77] 2016,[78] 2017[79] ve 2018[80])

Budapeşte Havalimanı Yolcu İstatistikleri 2005-2019 (milyon)

Son güncelleme: 11 Ocak 2020

En yoğun rotalar[değiştir | kaynağı değiştir]

En yoğun rotalar (2019)

Sıra	Havalimanı	Yolcu	% Değişim 2016/17
1	Frankfurt	725,600	10
2	Londra-Luton	568,081	1
3	Tel Aviv	509,371	18
4	Paris-Charles de Gaulle	487,029	5
5	Amsterdam	454,181	0
6	Londra-Stansted	440,792	3
7	Barselona	380,331	10
8	Londra-Heathrow	371,288	2
9	Brüksel-Charleroi	339,734	6
10	Münih	338,095	0
11	Varşova-Chopin	313,642	20
12	Londra-Gatwick	305,005	75
13	Madrid	299,208	6
14	Eindhoven	295,990	10
15	Roma-Fiumicino	286,987	5
16	Berlin-Schönefeld	284,145	17
17	Moskova-Sheremetyevo	263,815	10
18	Dublin	257,550	8
19	Basel/Mulhouse	250,544	39
20	Milano-Malpensa	243,221	1
21	Zürih	235,851	1
22	Prag	233,067	16
23	Kopenhag	231,472	4
24	Helsinki	229,137	7
25	İstanbul	214,130	214
26	Oslo-Gardermoen	211,433	28
27	Atina	208,527	19
28	Dubai-Uluslararası	207,802	6
29	Doha	207,068	24
30	Brüksel-Zaventem	201,870	2

En yoğun rotalar (2018)

Sıra	Havalimanı	Yolcu	% Değişim 2017/18		Rank	Havalimanı	Yolcu	% Değişim 2017/18
Avrupa					16	Helsinki	246,616	8
1	Frankfurt	661,820	47		17	Kopenhag	241,153	2
2	Londra-Luton	564,603	2		18	Milan-Malpensa	240,803	8
3	Paris-Charles de Gaulle	462,651	2		19	Moscow-Sheremetyevo	240,499	22
4	Amsterdam	452,509	2		20	Dublin	238,254	1
5	Londra-Stansted	427,507	9		21	Zürih	234,034	4
6	London-Heathrow	363,483	9		22	Brüksel-National	205,501	1
7	Brüksel-Charleroi	361,246	3		23	Prag	200,864	83
8	Barselona	345,210	32		24	Basel/Mulhouse	180,060	88
9	Berlin-Schönefeld	344,042	45		25	Atina	175,781	14
10	Münih	337,577	2		26	London-Gatwick	174,312	19
11	Madrid	281,704	22		27	Milan-Bergamo	167,626	23
12	İstanbul-Atatürk	277,848	13		Avrupa dışı
13	Roma-Fiumicino	273,830	13		1	Tel Aviv-Ben Gurion	430,502	19
14	Eindhoven	268,155	2		2	Dubai-Uluslararası	220,589
15	Varşova-Chopin	262,000	10		3	Doha	167,532	29

En yoğun rotalar (2017)

Sıra	Havalimanı	Yolcu	% Değişim 2016/17
1	Londra-Luton	574,074
2	Paris-Charles de Gaulle	471,911	10
3	Frankfurt	449,214	7
4	Amsterdam	443,957	12
5	Londra-Stansted	390,608	6
6	Tel Aviv-Ben Gurion	363,235	21
7	Brüksel-Charleroi	350,152	12
8	Münih	343,275	4
9	London-Heathrow	333,780	1
10	Eindhoven	262,914	6
11	Barselona	262,497	8
12	İstanbul-Atatürk	246,337	5
13	Roma-Fiumicino	243,231	10
14	Varşova-Chopin	238,238	12
15	Berlin-Schönefeld	237,772	74
16	Kopenhag	237,313	5
17	Dublin	235,418	2
18	Madrid	230,734	2
19	Helsinki	227,907	8
20	Zürih	224,605	19
21	Milan-Malpensa	223,112	5
22	Dubai-Uluslararası	221,132	21
23	London-Gatwick	213,920	6
24	Brüksel-National	203,636	13
25	Moscow-Sheremetyevo	197,455	18
26	Berlin-Tegel	181,310	6
27	Oslo	166,229	9
28	Manchester	152,710	11
29	Roma-Ciampino	141,525	15
30	Düsseldorf	136,259	13

Diğer tesisler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Wizz Air'in merkez ofisi Bina 221'de bulunmaktadır.^[81] Wizz Air Ekim 2010'da kira sözleşmesini imzaladı ve Haziran 2011'de 150 çalışanı ile oraya taşındı. Ofis 2.000 metrekareden büyüktür ve yaklaşık 150 çalışan bulunmaktadır.^[82] Buna ek olarak, ASL Airlines Hungary'in merkez ofisi havalimanına aittir.^[83]
• Malév Hungarian Airlines 2012 yazına kadar havalimanına taşınmayı kabul eden bir kira sözleşmesi imzaladı.^[82][84] Havayolunun batması nedeniyle Şubat 2012'de Ferenc Liszt'e taşınma planları iptal edildi.

Kara taşımacılığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Toplu taşıma[değiştir | kaynağı değiştir]

Budapeşte toplu taşıma otoritesi Budapesti Közlekedési Központ (BKK), havalimanına iki ekspres otobüs hizmeti vermektedir: 100E ve 200E. Paris'teki OrlyBus ve RoissyBus havalimanı otobüs hizmetlerinden sonra oluşturulan 100E, şehir merkezine kesintisiz ulaşım sağlamaktadır ve sadece Kálvin tér ve Deák Ferenc tér'de durmaktadır. Normal biletler bu rotada kullanılamaz; otobüs biletleri bu rotada normalden daha pahalıdır.

200E numaralı otobüs güzergahı, havalimanından Budapeşte Metrosu'nun en yakın istasyonu olan Kőbánya-Kispest istasyonuna hizmet vermektedir. Bu biletler bu rotada kullanılabilir.

Taksi[değiştir | kaynağı değiştir]

Havalimanından şehir merkezine gitmenin bir başka yolu da taksidir. Taksiler, terminal binalarının önünde gün boyu mevcuttur.

Budapeşte Havalimanı'nın resmî Taksi partneri Főtaxi'dir.^[85]

Demiryolu ve otobüs[değiştir | kaynağı değiştir]

Macaristan Devlet Demiryolları, Terminal 1 ile Nyugati Tren İstasyonu arasında Kőbánya-Kispest üzerinden banliyö ve şehirlerarası hizmetler sunmaktadır. Yolculuk yaklaşık 25 dakika sürer. Terminal 2'den yolcuların Ferihegy vasútállomás'a 200E otobüsüyle gitmeleri gerekmektedir. Temmuz 2017'den beri 100E servis otobüsü hizmeti, şehir merkezindeki Terminal 2 ile Deák Ferenc tér arasında farklı fiyat tarifesiyle çalışmaktadır.^[86]

Flixbus, havalimanından Prag, Temeşvar, Sibiu ve Viyana gibi çok sayıda Avrupa şehrine otobüs hatları işletmektedir.

Minibüsler ve servisler[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok şirket, yolcuları şehrin herhangi bir yerine götüren havalimanı servisleri işletmektedir. Macaristan, Romanya, Slovakya ve Sırbistan'daki diğer şehirlere de servisler ve otobüs seferleri mevcuttur.

Olaylar ve kazalar[değiştir | kaynağı değiştir]

• 9 Haziran 1957'de Malév Hungarian Airlines'a ait bir Lisunov Li-2P, Pécs Pogany Havalimanı'na gitmek için Budapeşte Havalimanı'ndan kalkış yaptı. Bir süre sonra motor problemleri yaşandı ve kaptan pilot Budapeşte'ye dönmeye karar verdi. Uçak havalimanının 31L numaralı pistinin hemen önündeki bir bomba kraterine girdi. Ölen veya yaralanan olmadı.^[87]
• 17 Şubat 1964'te Malév Hungarian Airlines'a ait bir İlyuşin Il-14P uçağın bulunduğu hangarda çıkan bir yangınla beraber yandı.^[88]
• 15 Ocak 1975'te İlyuşin Il-18V ile yapılan Malév'in 801 sefer sayılı uçuşu olumsuz hava durumu, düşük görüş mesafesi, kötü Kokpit Kaynak Yönetimi ve olası mekansal yönelim bozukluğu nedeniye Budapeşte Havalimanı'nın 1,3 km güneydoğusuna düştü. Uçaktaki 9 kişinin tamamı öldü, uçakta yolcu yoktu.^[89]
• 30 Haziran 1979'da Chosonminhang'a (Air Koryo'nun öncüsü) ait bir Tupolev Tu-154B, Budapeşte Havalimanı'na inerken pilot uçağın kalkacağını fark ettiğinde, uçağın burnunu kaldırdı. 138 deniz mili hızla uçak sert iniş yaptı. Sağ iniş takımı kırıldı ve sağ kanat yere çarptı ve kanatta ciddi hasar oluştu. Uçaktaki 70 kişiden ölen veya yaralanan olmadı.^[90]
• 9 Şubat 1994'te Malév Hungarian Airlines'a ait bir Tupolev 134A-3, Kiev'den yapılan bir uçuşun ardından Budapeşte'ye geldi. Daha sonra uçak bakıma alındı. 22 Şubat 1994'te kokpitte bulunan gösterge paneli temizlendi. Bu işlemde kullanılan kimyasal madde alev aldı ve kokpitte bir yangına neden oldu. Dört bakım teknisyeni öldü. Uçak hizmetten çekildi ve 1995 yılında hurdaya çıkarılana kadar Budapeşte Havalimanı'na park edildi.^[91]
• 18 Kasım 1994'te Malév Hungarian Airlines'a ait bir Tupolev 134A-3, eğitim uçuşu için Budapeşte Havalimanı'ndan kalktı. Havalimanına dönüşte piste yaklaşım sırasında mürettebat kuleye burun iniş takımının indirilemediğini belirtti. Mürettebat daha sonra iniş takımını indirebilmek için uçakta bulunan yerleşik baltayı kullandı. Uçak güvenle indi ancak hizmetten çekildi ve 1997'de hurdaya çıkarıldı.^[92]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Aeropark havacılık müzesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Wikimedia Commons'ta Budapest Liszt Ferenc International Airport ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
• Resmi internet sitesi13 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• NOAA/NWS'de LHBP için anlık hava durumu
• Havacılık Güvenlik Ağı'nda BUD için kaza geçmişi (İngilizce)