Pist, hava araçlarının iniş ve kalkış yapması için kullanılan dikdörtgen şeklindeki alan.^[1] Türkçeye Fransızca piste sözcüğünden geçmiştir.^[2] Asfalt, toprak veya çim gibi farklı yüzeylere sahip olabilir. Piste geliş-gidişlerde ve meydanın diğer kısımlarında hava taşıtlarının kendi motor gücü ile yerdeki hareketlerine (rule) tahsis edilmiş yollara taksi veya rule yolları denir. Pistler ve rule yolları, bir meydandaki manevra sahasını (manoeuvring area) oluşturur.^[1]

Pistler ikişer haneli iki rakam grubu ile tanımlanırlar. İki rakam grubu arasında 180 derece açı farkı olur. Örneğin 09-27 pistindeki rakamlar bahsi geçen pistin yaklaşık olarak 090-270 derece manyetik istikametlerinde olduğunu belirtir. Pist istikametleri belirlenirken en yakın 10 dereceye tamamlanırlar.

Başta rüzgâr istikameti olmak üzere çeşitli etkenlere bakılarak pistin iniş ve kalkış istikametleri belirlenir. Her meydanda en az bir adet rüzgâr tulumu olmak zorundadır.^[3]

Eğim[değiştir | kaynağı değiştir]

Pist başı ile pist sonu arasındaki yükseklik farkına bağlı olarak pistler belirli bir istikamette eğimli olabilir. Kalkış yönündeki (yokuş yukarı) bir eğim uçağın kalkıştaki koşu mesafesini (ground run) azaltır. Yokuş aşağı bir eğim ise iniş mesafesini uzatır.^[4] Yokuş yukarı eğimin inişteki ve yokuş aşağı eğimin kalkıştaki faydası ise genellikle oldukça küçüktür ve uçucular tarafından bir faktörden ziyade sadece "bonus" olarak görülmelidir.^[4]

Yüksek eğim nedeniyle -rüzgâra bakılmaksızın- sürekli olarak aynı yönde kalkış veya iniş yapılan pistler mevcuttur.^[4] Bazı pistlerde içbükey veya dışbükey şekilde bombeli kısımlar olabilir. AIP AD ve benzeri havacılık yayınlarındaki pist verilerini inceleyip gerekli tedbirleri almak uçucuların sorumluluğudur.

Tanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Eşik[değiştir | kaynağı değiştir]

Eşik (threshold), pistin kullanılabilir kısmının başında, piyana tuşları şeklindeki beyaz işaretler ile belirtilen bölge.^[1]

RVR[değiştir | kaynağı değiştir]

RVR (runway visual range), pist orta hattındaki bir uçağın pilotunun pist yüzey işaretlerini ve ışıklarını görebildiği maksimum mesafe.

Beyan edilen mesafeler[değiştir | kaynağı değiştir]

İlgili havacılık otoriteleri tarafından herhangi bir meydandaki pistlerle ilgili beyan edilen mesafeler (declared distances) şunlardır:

TORA[değiştir | kaynağı değiştir]

TORA (take-off run available), kalkıştaki bir hava aracının kalkış süratine erişip yerden kesilebilmesi (ground run) için gerekli olan mesafedir.^[1]

TODA[değiştir | kaynağı değiştir]

TODA (take-off distance available), TORA ile kalkış istikametindeki ilk önemli maniaya (örneğin ağaçlar) kadar olan mesafenin (clearway) toplamıdır.^[1] Clearway deniz veya kara üzerinde olabilir. TODA, TORA'nın 1,5 katından fazla olamaz.

ASDA veya EDA[değiştir | kaynağı değiştir]

ASDA (accelerate-stop distance available) veya EDA (emergency distance available), TORA ile duruş bölgesi (stopway) toplamıdır.^[1] Duruş bölgesi, pist sonunda kalkış esnasında herhangi bir nedenle kalkışı iptal eden (abandoned take-off) uçakların pistten çıkması durumu için hazırlanmış yüzeydir.^[1] Stopway bulunmayan pistlerde TORA ASDA'ya eşittir.

LDA[değiştir | kaynağı değiştir]

LDA (landing distance available), bir hava aracının pist başında 50 ft yükseklikten alçalıp iniş sonrasında durabileceği (ground run) mesafedir.^[1]

Eğer kalkış için gerekli olan mesafe (TODR) TORA veya ASDA'dan fazlaysa; yük, yolcu veya yakıt azaltılarak kalkış mesafesi gerektiği kadar kısaltılmalıdır.^[5] Pist mesafesi bilinmiyorsa adımlanarak veya uzunluğu bilinen bir iple ölçülmelidir. Adımlanması durumunda her bir adım "en fazla" 0,75 metre kabul edilmelidir.^[5]

İşaretler[değiştir | kaynağı değiştir]

Pist işaretleri beyaz, rule yolu işaretleri sarı renktedir. Ancak bazı eski meydanlarda hala beyaz rule işaretlerine rastlanabilir.

Pist üzerinde büyük beyaz X işaretleri ile işaretlenmiş kısımlar uçakların iniş, kalkış ve rule yapması için elverişli değildir.^[6]

Eşik berisinde bulunan ve sivri ucu pist yönünü gösteren beyaz > işaretleri eşiğin geçici olarak taşındığını belirtir.^[6]

Eşik berisinde bulunan ve pist yönünü gösteren beyaz uzun oklar, eşik berisindeki alanın rule ve kalkışa elverişli, inişe elverişsiz olduğunu belirtir.^[6]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Pooley, Dorothy ve Robert Seaman. The Air Pilot's Manual 2: Aviation Law & Meteorology. 10. baskı. Shoreham, West Sussex: Pooley's Air Pilot Publishing, 2011.