Avrupa tek pazarı
Avrupa tek pazarı
Kuruluş	1 ocak 1993
Tür	Uluslararası örgütTek pazar
Yasal statü	Ekonomik ortaklık
Merkez	Avrupa Birliği
Üyeler	AB devletleri  Avusturya  Belçika  Bulgaristan  Hırvatistan  Kıbrıs Cumhuriyeti  Çekya  Danimarka  Estonya  Finlandiya  Fransa  Almanya  Yunanistan  Macaristan  İrlanda  İtalya  Letonya  Litvanya  Lüksemburg  Malta  Hollanda  Polonya  Portekiz  Romanya  Slovakya  Slovenya  İspanya  İsveç 4 (AB‘ye dahil olmayan) EFTA devletleri  İzlanda  Lihtenştayn  Norveç   İsviçre
Resmî diller	Avrupa Birliği dilleri
Resmî site	www.imf.org

Avrupa tek pazarı, iç pazar veya ortak pazar, Avrupa Birliği'nin (AB) 27 üye ülkesinin yanı sıra - belirli istisnalar dışında - Avrupa Ekonomik Alanı Anlaşması aracılığıyla İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç'i ve Sektörel anlaşmalar aracılığıyla İsviçre’yi içeren tek pazar’dır.

Tek pazar, toplu olarak "dört serbestlik" olarak bilinen mallar’ın, sermayenin, hizmetlerin ve insanların serbest dolaşımını garanti altına almaya çalışır.^[1][2][3][4] Bu, tüm AB üye devletleri’nin yasal olarak uymayı taahhüt ettiği ortak kurallar ve standartlar aracılığıyla sağlanır.

Birçok olası AB katılım adayının AB ile, Arnavutluk, Bosna Hersek, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Sırbistan dahil olmak üzere, tek pazarın seçilmiş sektörlerine sınırlı katılıma izin veren istikrar ve ortaklık anlaşmaları vardır. Buna ek olarak, AB ile Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Bölgesi (DCFTA) konusunda imzalanan üç ayrı anlaşma yoluyla, eski Sovyet ülkeleri Gürcistan, Moldova ve Ukrayna'ya da seçilen sektörlerde tek pazara sınırlı erişim verildi.^[5]

Türkiye, Avrupa Birliği-Türkiye Gümrük Birliği üyeliği aracılığıyla bazı malların serbest dolaşımına erişebilmektedir.^[6] Birleşik Krallık, 31 Aralık 2020'de Avrupa tek pazarından ayrıldı. Birleşik Krallık Hükümeti ile Avrupa Komisyonu arasında, İrlanda adasında açık bir sınır sağlamak amacıyla Kuzey İrlanda'yı mallar için Avrupa tek pazarıyla uyumlu hale getirmek üzere bir anlaşmaya varıldı.^[7]

Pazar, rekabeti, işgücü uzmanlaşmasını ve ölçek ekonomilerini artırmayı, malların ve üretim faktörleri’nin en değerli oldukları alana taşınmasına izin vererek böylece kaynakların tahsisinin verimliliğini artırmayı amaçlar. Aynı zamanda, üye devletlerin bir zamanlar ayrı olan ekonomilerinin AB çapında tek bir ekonomi içinde bütünleşmesi yoluyla ekonomik bütünleşmeyi yönlendirmeyi amaçlar.^[8] Sorunsuz, tek pazar olarak iç pazarın yaratılması devam eden bir süreçtir ve hizmet sektörünün bütünleşmesinde hala eksiklikler vardır.^[9] 2019 tahminine göre, tek pazar nedeniyle üye ülkelerin GSYİH'si, tarife ve tarife dışı kısıtlamaların yürürlükte olması durumuna göre ortalama yüzde 9 daha yüksektir.^[10]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun (AET) 1957'de kurulmasının ardından temel hedeflerinden biri, malların, hizmetlerin, insanların ve sermayenin serbest dolaşımını sunan ortak bir pazarın geliştirilmesiydi. Malların serbest dolaşımı ilke olarak gümrük birliği aracılığıyla o zamanki altı üye devlet arasında tesis edilmiştir. Ancak AET, güçlü karar alma yapılarının olmaması nedeniyle tek bir pazarı uygulamakta zorlandı. Korumacı tutumlar nedeniyle, somut olmayan engeller yerine karşılıklı olarak tanınan standartlar ve ortak düzenlemeler koymak zordu.

1980'lerde, AET ekonomisi gelişmiş dünyanın geri kalanının gerisinde kalmaya başladığında, Margaret Thatcher inisiyatif alması için Arthur Cockfield, Baron Cockfield'ı Delors Komisyonu'na gönderdi. Ortak pazarı yeniden başlatmak için Cockfield, 1985 yılında, tek pazarı tamamlamak için ele alınması gereken 300 tedbiri tanımlayan bir Beyaz Kitap yazıp yayınladı.^[11][12][13]

Beyaz Kitap iyi karşılandı ve AET'nin karar alma mekanizmalarında reform yapan ve tek pazarın tamamlanması için 31 Aralık 1992 tarihini belirleyen anlaşma olan Avrupa Tek Senedi'nin kabul edilmesine yol açtı. Sonunda 1 Ocak 1993'te kullanıma sunuldu.^[14]

Delors Komisyonu'nda öncülük edilen yeni yaklaşım, kapsamlı uyumlaştırma yerine asgariye dayanan pozitif ve negatif bütünleşmeyi birleştirdi. Negatif bütünleşme, ayrımcı davranışları ve diğer kısıtlayıcı uygulamaları yasaklayan üye devletlere uygulanan yasaklardan oluşur. Pozitif bütünleşme, yasaların ve standartların yakınlaştırılmasından oluşur. Bu açıdan özellikle önemli ve tartışmalı olan, Avrupa Birliği'nin İşleyişine İlişkin Antlaşma'nın (TFEU) 114. Maddesi uyarınca uyumlaştırıcı mevzuatın kabul edilmesidir.

Komisyon ayrıca, üye devlet kısıtlamayı zorunlu bir gerekliliğe atıfta bulunarak gerekçelendiremediği sürece, üye devletlerin başka bir üye devlette yasal olarak üretilmiş olan malları tanımakla yükümlü olduğu Avrupa Adalet Divanı'nın Cassis de Dijon içtihatlarına^[15] da dayandı.

Uyumlaştırma, yalnızca Cassis zorunlu gereksinimler testinden geçen ticaret kısıtlamalarının yarattığı engelleri aşmak ve tabana doğru bir rekabet riskinin olduğu yerlerde temel standartları sağlamak için kullanılacaktı. Bu nedenle uyumlaştırma, temel sağlık ve güvenlik standartlarının karşılanmasını sağlamak için büyük ölçüde kullanıldı.

1992'de sorunların yaklaşık %90'ı çözülmüş^[16] ve aynı yıl Maastricht Antlaşması, entegrasyonun bir sonraki aşaması olarak bir Ekonomik ve Parasal Birlik yaratmaya koyuldu.

Hizmetlere serbestlik konusunda çalışmalar daha uzun sürdü ve esasen İşçilerin Görevlendirilmesi Direktifi (1996'da kabul edilmiştir)^[17] ve İç pazardaki hizmetlere ilişkin Direktif (2006'da kabul edilmiştir)^[18] aracılığıyla uygulamaya konulan son serbestlik oldu.

1997'de Amsterdam Anlaşması, Schengen Bölgesi'ni AB'nin yetkileri arasına dahil ederek iç pazardaki fiziksel engelleri kaldırdı. Schengen Anlaşması, çoğu üye ülke arasındaki sınır kontrollerinin kaldırılmasını, vizelerle ilgili ortak kuralları ve polis ve adli işbirliğini uygular.^[19]

Lizbon Antlaşması'ndaki resmi amaç, ekonomik büyüme ve fiyat istikrarını dengeleyecek, tam istihdamı ve sosyal ilerlemeyi hedefleyen, oldukça rekabetçi bir sosyal piyasa ekonomisine sahip olacak ve çevre kalitesinin yüksek düzeyde korunması ve iyileştirilmesini, bilimsel ve teknolojik ilerlemeyi de teşvik ederek iç pazar oluşturmaktı.^[20]

Lizbon Antlaşması 2009'da yürürlüğe girdiğinde bile, dört serbestliğin bazı bölümlerine (özellikle hizmetler alanında) ilişkin bazı alanlar henüz tam olarak açılmamıştı. Bunlar, ekonomik ve parasal birlik üzerinde daha fazla çalışmanın yanı sıra, AB'nin bir Avrupa Ana Pazarı ‘na daha da ilerlediğini görecekti.^[16]

Dört Serbestlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Tek pazarın "Dört Serbestliği" şunlardır:

• Malların serbest dolaşımı
• Sermayenin serbest dolaşımı
• Hizmet kurma ve sunma serbestiği
• İnsanların serbest dolaşımı

Mallar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Malların serbest dolaşımı" teriminin kapsadığı "malların" (veya "ürünlerin") çeşitliliği "mevcut mallar kadar çoktur".^[21] Mallar, yalnızca ekonomik değeri varsa, yani para olarak değerlendirilebiliyorsa ve ticari işlem konusunu oluşturabiliyorsa kapsanır. Sanat eserleri, artık tedavülde olmayan madeni paralar ve su, bazı "mal" örnekleri olarak verilebilir.^[21] Balık bir maldır ancak 1999'da bir Avrupa Adalet Divanı kararı, balıkçılık haklarının (veya avlanma izinlerinin) mal değil, bir hizmet hükmü olduğunu belirtmiştir. Karar ayrıca, hem sermayenin hem de hizmetin para olarak değerlendirilebileceğini ve ticari işlemlere konu olabileceklerini ancak mal olmadıklarını açıklar.^[22]

Gümrük vergileri ve vergilendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Birliği gümrük birliği, "normal rekabet koşullarını sağlamak ve Ortak Pazar içinde malların serbest dolaşımını engelleyebilecek mali nitelikteki tüm kısıtlamaları kaldırmak" amacıyla üye ülkeler arasındaki gümrük engellerini kaldırır ve dış ülkelere yönelik ortak bir gümrük politikası yürütür.^[23]

AB Gümrük bölgesinin özellikleri, ayrı ayrı müzakere edilen düzenlemeler kapsamında Andorra, Monako, San Marino ve Türkiye gibi birçok AB üyesi olmayan ülkeye kadar uzanır. Birleşik Krallık, 30 Aralık 2020'de Başbakan Boris Johnson tarafından imzalanan Avrupa Birliği ile 24 Aralık 2020'de bir ticaret anlaşması üzerinde anlaştı.

Gümrük vergileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Birliği'nin İşleyişine İlişkin Antlaşma'nın ("TFEU") 30. Maddesi, üye devletler arasında hem Avrupa Birliği Gümrük Birliği hem de EUCU dışı (üçüncü ülke) ürünler üzerindeki sınır vergilerini yasaklar. TFEU'nun 29. Maddesi uyarınca, üçüncü ülke ürünlerine uygulanan gümrük vergisi EUCU'ya giriş noktasında alınır ve AB dış sınırına girdikten sonra mallar üye devletler arasında serbestçe dolaşabilir.^[25]

Avrupa Tek Senedi kapsamında, üye devletler arasındaki gümrük sınır kontrolleri büyük ölçüde terk edilmiştir. İthalat ve ihracat üzerindeki fiziki denetimlerin yerini esas olarak denetim kontrolleri ve risk analizleri almıştır.

Gümrük vergilerine eş etkili vergiler[değiştir | kaynağı değiştir]

TFEU'nun 30. maddesi, yalnızca gümrük vergilerini değil, aynı zamanda eş etkili vergileri de yasaklar. Avrupa Adalet Divanı, Komisyon v İtalya davasında "eşdeğer etkiye sahip suçlama" tanımını yaptı.

Yerli veya yabancı mala bir sınırı geçmeleri nedeniyle tek taraflı olarak uygulanan ve tam anlamıyla gümrük vergisi olmayan, ne kadar az olursa olsun ve tayini ve uygulama şekli ne olursa olsun herhangi bir parasal masraf...devlet yararına uygulanmamış olsa bile, ayrımcı veya koruyucu nitelikte değilse ve vergi uygulanan ürün herhangi bir yerli ürünle rekabet halinde değilse eşdeğer etkiye sahip bir masraf oluşturur.^[26]

Bir masraf, eşyanın değeri ile orantılı ise gümrük vergisidir; miktarla orantılıysa, gümrük vergisine eşdeğer etkili harçtır.^[27]

Mallar bir sınırı geçtiğinde uygulanan harçlara ilişkin yasağın, Vaka 18/87 Komisyon - Almanya davasında listelenen üç istisnası vardır. Bir harç, aşağıdaki durumlarda gümrük vergisi veya eş etkili vergi değildir:

• yerli ürünlere ve benzer şekilde ithal ürünlere sistematik ve aynı kriterlere göre uygulanan genel iç harçlar sistemi ile ilgilidir,^[28]
• iktisadi işletmeciye fiilen verilen bir hizmet karşılığında, hizmetle orantılı olarak bir meblağın ödenmesini teşkil ediyorsa,^[29] veya
• Birlik hukukunun getirdiği yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla yapılan denetimlere bağlı ise belirli şartlara tabidir.^[30]

Vergilendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

TFEU'nun 110. Maddesi şunları sağlar:

Hiçbir Üye Devlet, doğrudan veya dolaylı olarak diğer üye devletlerin ürünlerine, benzer yerel ürünlere doğrudan veya dolaylı olarak uygulanandan daha fazla herhangi bir iç vergi uygulayamaz. Ayrıca hiçbir Üye Devlet diğer üye devletlerin ürünlerine, diğer ürünlere dolaylı koruma sağlayacak nitelikte herhangi bir iç vergi uygulayamaz.

Avrupa Adalet Divanı “romun vergilendirilmesi” davasında şunları belirtmiştir:

Mahkeme tutarlı bir şekilde EC 90. Maddenin [artık 110. Maddedir] amacının, diğer üye devletlerden gelen ürünlere karşı ayrımcı iç vergilendirme uygulamasından kaynaklanabilecek her türlü korumayı ortadan kaldırmak ve yerli ve ithal ürünler" arasındaki rekabette iç vergilendirmenin mutlak tarafsızlığını garanti etmek" için bir bütün olarak, normal rekabet koşulları altında üye devletler arasında malların serbest dolaşımını sağlamak olduğuna karar vermiştir.^[31]

Nicel ve eşdeğer kısıtlamalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Birliği içinde malların serbest dolaşımı gümrük birliği ve ayrımcılık yapmama ilkesiyle sağlanır.^[32] AB, üye olmayan ülkelerden yapılan ithalatı yönetir, üye ülkeler arasındaki vergiler yasaklanmıştır ve ithal mallar serbestçe dolaşımdadır.^[33] Ayrıca, Avrupa Birliği'nin İşleyişine İlişkin Antlaşma'nın 34. maddesi uyarınca, 'İthalatta miktar kısıtlamaları ve tüm eş etkili önlemler Üye Devletler arasında yasaklanacaktır'. Procureur du Roi v Dassonville'^[34] davasında Adalet Divanı bu kuralın, "doğrudan veya dolaylı, fiilen veya muhtemelen" ticareti engelleyebilecek "Üye Devletler tarafından çıkarılan" tüm "ticaret kurallarının" 34. madde tarafından yakalanacağına karar verdi.^[35] Bu, İskoç viskisi ithalatının bir menşe belgesine sahip olmasını gerektiren bir Belçika yasası’nın yasal olma ihtimalinin az olduğu anlamına geliyordu. İskoç satın aldıkları Fransa'daki yetkililerden sertifika alamayan Mr Dassonville gibi paralel ithalatçılara karşı ayrımcılık yaptı. Neyin muhtemel ticarette yasa dışı bir kısıtlama olabileceğini belirlemeye yönelik bu "büyük test",^[36] hükümet tarafından atanan eski "Buy Irish" şirketi gibi yarı-hükümet organlarının faaliyetleri için de eşit şekilde geçerlidir.^[37] Aynı zamanda devletlerin özel oyunculardan sorumlu olabileceği anlamına gelir. Örneğin, Komisyon - Fransa davasında, Fransız çiftçi kanunsuzlar sürekli İspanyol çilek sevkiyatını ve hatta Belçika domates ithalatını sabote ediyorlardı. Ticaretin önündeki bu engellerden Fransa sorumluydu çünkü yetkililer sabotajı önlemekten "açıkça ve ısrarla kaçındılar".^[38] Genellikle, bir üye devletin ithalata (veya TFEU 35. madde uyarınca ihracata) karşı doğrudan ayrımcılık yapan yasaları veya uygulamaları varsa, o zaman tüm haklı örnekleri özetleyen 36. madde kapsamında gerekçelendirilmelidir.^[39] Gerekçeler arasında genel ahlak, politika veya güvenlik, "insanların, hayvanların veya bitkilerin sağlığının ve yaşamının korunması", "sanatsal, tarihi veya arkeolojik değeri" olan "ulusal hazineler" ve "endüstriyel ve ticari mülkiyet" yer alır. Ayrıca, açıkça listelenmemiş olmasına rağmen, çevre koruma, TFEU'nun 11. maddesinden türetilen ağır basan bir şart olarak ticaret üzerindeki kısıtlamaları haklı gösterebilir.^[40] 1981'deki Eyssen-Hollanda davası, peynirdeki niasinin kamusal bir risk oluşturup oluşturmadığı konusunda bilim camiası ile Hollanda hükümeti arasındaki anlaşmazlığı özetledi. Kamu riski 36. madde kapsamına girdiğinden, yani nicel bir kısıtlama getirilebileceğinden, Hollanda hükümetinin Eyssen peynir şirketine karşı ithalat kısıtlamasını haklı çıkardı.^[41]

Daha genel olarak, temel insan haklarının tüm ticaret kurallarından öncelikli olması gerektiği giderek daha fazla kabul görmektedir. Dolayısıyla, Schmidberger v Avusturya^[42] davasında Adalet Divanı, Avusturya'nın İtalya'ya giden A13, Brenner Otobanı üzerinden geçen yoğun trafiği engelleyen bir protestoyu yasaklamayarak 34. maddeyi ihlal etmediğine karar verdi. Mr Schmidberger'in Almanya'daki girişimi de dahil olmak üzere birçok şirketin ticaret yapması engellenmiş olsa da, Adalet Divanı, örgütlenme özgürlüğünün, malların serbest dolaşımının dengelenmesi gereken "demokratik bir toplumun temel direklerinden" biri olduğuna karar verdi^[43] ve muhtemelen ikincildi. Bir üye devlet 36. madde gerekçesine itiraz ederse, aldığı önlemler orantılı olarak uygulanmalıdır. Bu, kuralın meşru bir amaç gütmesi ve (1) amaca ulaşmak için uygun olması, (2) daha az kısıtlayıcı bir önlemin aynı sonucu elde edememesi için gerekli olması ve (3) serbest ticaretin çıkarlarını 36. maddedeki çıkarlarla dengelemek konusunda makul olmalıdır.^[44]

Kurallar genellikle tüm mallara tarafsız olarak uygulanır ancak ithalat üzerinde yerli ürünlerden daha büyük pratik etkisi olabilir. Bu tür "dolaylı" ayrımcı (veya "belirsiz bir şekilde uygulanabilir") önlemler için Adalet Divanı daha fazla gerekçe geliştirmiştir: ya 36. maddedekiler ya da tüketicinin korunması, çalışma standartlarının iyileştirilmesi,^[46] çevrenin korunması,^[47] basın çeşitliliği,^[48] ticarette adalet gibi ek "zorunlu" veya "önemsiz" gereklilikler,^[49] ve daha fazlası: kategoriler kapatılmamıştır.^[50]

Ünlü Rewe-Zentral AG v Bundesmonopol für Branntwein davasında,^[51] Adalet Divanı tüm alkollü içkilerin ve likörlerin (sadece ithal edilenler değil) en az yüzde 25 alkollü olması gerektiğini ifade eden Alman kanunu, ithalat üzerinde büyük bir olumsuz etkisi olduğu için TFEU 34. maddesine aykırıydı. Alman likörlerinde yüzde 25'in üzerinde alkol vardı ancak Rewe-Zentrale AG'nin Fransa'dan ithal etmek istediği Cassis de Dijon'da yalnızca yüzde 15 ila 20 alkol vardı. Adalet Divanı Alman hükümetinin, önlemin TFEU 36. madde uyarınca orantılı olarak halk sağlığını koruduğu yönündeki iddiasını reddetti çünkü daha çok alkollü içecekler vardı ve tüketicilerin ne satın aldıklarını anlamaları için etiketleme yeterliydi.^[52][53] Bu kural bir ürünün içeriği veya ambalajı hakkında öncelikle şartlar için geçerlidir.

Walter Rau Lebensmittelwerke v De Smedt PVBA^[54] davasında Adalet Divanı, tüm margarin'lerin küp şekilli ambalajlarda olmasını gerektiren bir Belçika yasasının 34. maddeyi ihlal ettiğini tespit etti ve tüketicinin korunması takibini haklı bulmadı. Belçikalıların küp şeklinde olmasaydı tereyağı olduğuna inanacakları görüşü orantısızdı: "Görünen nesnenin şartlarını önemli ölçüde aşmıştı" ve etiketleme tüketicileri "aynı derecede etkili bir şekilde" koruyordu.^[55]

2003 tarihli bir davada, Komisyon - İtalya^[56] İtalyan yasası, diğer bitkisel yağları içeren kakao ürünlerinin "çikolata" olarak etiketlenemeyeceğini zorunlu kıldı. "Çikolata ikamesi" olmalıydı. Tüm İtalyan çikolataları yalnızca kakao yağı'ndan yapılır ancak İngiliz, Danimarkalı ve İrlandalı üreticiler diğer bitkisel yağları kullanmışlardır. Yasanın 34. maddeyi ihlal ettiğini iddia ettiler. Adalet Mahkemesi, az bitkisel yağ içeriğinin "çikolata ikamesi" etiketini haklı çıkarmadığına karar verdi. Bu tüketicilerin gözünde aşağılayıcıydı.

Tüketicileri korumak için "tarafsız ve nesnel bir açıklama" yeterliydi. Üye devletler bir ürünün kullanımına önemli engeller koyarsa, bu aynı zamanda 34. maddeyi de ihlal edebilir. Dolayısıyla, 2009 tarihli Komisyon v İtalya davasında, Adalet Divanı, motosikletlerin veya mopedlerin römork çekmesini yasaklayan bir İtalyan yasasının 34. maddeyi ihlal ettiğine karar verdi.^[57] Gene, yasa herkese tarafsız bir şekilde uygulandı, ancak İtalyan şirketleri römork üretmediği için ithalatçıları orantısız bir şekilde etkiledi. Bu ürün şartı değildi ancak Mahkeme, yasağın insanları onu satın almaktan caydıracağına karar verdi: "tüketicilerin davranışları üzerinde önemli bir etkiye sahip olacak" ve "bu ürünün pazara erişimini etkileyecektir".^[58] 36. madde uyarınca veya zorunlu bir şart gerektirecektir.

Ürün gerekliliklerinin veya pazara erişimi engelleyen diğer yasaların aksine, Avrupa Adalet Divanı, "satış düzenlemelerinin" tüm satıcılara eşit şekilde uygulanması ve onları aynı şekilde etkilemesi durumunda aslında TFEU 34. madde kapsamına girmeyeceği varsayımını geliştirdi. Keck ve Mithouard^[59] davalarında iki ithalatçı, Picon birasını toptan fiyatının altında satmalarını engelleyen bir Fransız rekabet yasası uyarınca yargılanmalarının yasa dışı olduğunu iddia etti. Yasanın amacı, ticareti engellemek değil, kıyasıya rekabeti önlemekti.^[60] Adalet Divanı, "hukukta ve fiilen" eşit derecede uygulanabilir bir "satış düzenlemesi" olduğu için (bir ürünün içeriğini değiştiren bir şey değil^[61]), 34. maddenin kapsamı dışındaydı ve bu nedenle gerekçelendirilmesi gerekmediğine karar verdi. Satış düzenlemeleri, özellikle başka bir üye devletten tacirlerin piyasaya girmeye çalıştığı, ancak reklam ve pazarlama konusunda kısıtlamalar olduğu durumlarda "gerçekte" eşit olmayan bir etkiye sahip olacak şekilde tutulabilir.

Konsumentombudsmannen v De Agostini^[62] davasında Adalet Divanı, İsveç'in 12 yaşın altındaki çocuklara yönelik reklamlara ve yanıltıcı cilt bakım ürünleri reklamlarına ilişkin yasaklarını gözden geçirdi. Yasaklar devam ederken (36. madde kapsamında veya zorunlu şart olarak gerekçelendirilebilir) Mahkeme, reklamın "[bir tüccarın] pazara girmesini sağlayan tek etkili promosyon şekli" olması durumunda, tam pazarlama yasaklarının orantısız olabileceğini vurguladı. Konsumentombudsmannen v Gourmet AB^[63] davasında mahkeme, radyoda, televizyonda ve dergilerde alkol reklamının tamamen yasaklanmasının, satıcıların tüketicilerin "geleneksel sosyal uygulamalarını ve yerel alışkanlıklarını ve geleneklerini" aşıp ürünlerini satın almalarının tek yolunun reklam olduğu 34. madde kapsamına girebileceğini öne sürdü ancak yine de ulusal mahkemeler halk sağlığını korumanın 36. madde kapsamında haklı olup olmadığına karar verdi.

Adil Olmayan Ticari Uygulamalar Direktifi kapsamında AB, ortalama tüketici davranışını bozan, yanıltıcı veya saldırgan davranışları yasaklamak için pazarlama ve reklam kısıtlamalarına ilişkin kısıtlamaları uyumlaştırdı ve haksız sayılan örneklerin listesini yaptı.^[64] Giderek artan şekilde, devletler birbirlerinin düzenleme standartlarını karşılıklı olarak tanımak zorunda kalırken, AB asgari en iyi uygulama ideallerini uyumlaştırmaya çalışmaktadır. Standartları yükseltme girişiminin, tüketicilerin kıtanın dört bir yanından gelen mallara erişmesine izin verirken, düzenleyici bir "dibe doğru yarıştan" kaçınması umulmaktadır.

Sermaye[değiştir | kaynağı değiştir]

Sermayenin serbest dolaşımı geleneksel olarak mallar, işçiler ve kişiler, hizmetler ve kuruluştan sonra dördüncü özgürlük olarak görülüyordu. Orijinal Roma Antlaşması, serbest sermaye akışları üzerindeki kısıtlamaların yalnızca ortak pazar için gerekli olduğu ölçüde kaldırılmasını gerektiriyordu. Maastricht Antlaşması'nda ki artık TFEU 63. maddesinde, "Üye Devletler arasında ve Üye Devletler ile üçüncü ülkeler arasında sermaye hareketine ilişkin tüm kısıtlamalar yasaklanacaktır" ifadesi vardır. Bu, döviz, şirket hisseleri veya finansal varlık satın alım sınırlamaları veya yabancı yatırım için hükümet onay gereklilikleri dahil olmak üzere çeşitli türlerde sermaye kontrollerinin yasak olduğu anlamına gelir. Buna karşılık kurumlar vergisi, sermaye kazanç vergisi ve finansal işlem vergisi dahil olmak üzere sermayenin vergilendirilmesi, uyruklarına göre ayrımcılık yapmadıkları sürece etkilenmez. Sermaye Hareket Direktifi 1988, Ek I'e göre serbest hareket etmesi gereken 13 sermaye kategorisi kapsanmaktadır.^[65]

Baars v Inspecteur der Belastingen Particulieren davasında Adalet Divanı, yatırımın hissedar oyları veya yatırımcı tarafından diğer haklar yoluyla "kesin bir etki" sağlamaması durumunda, şirketlere yapılan yatırımlar için, kuruluş serbestisi kurallarından ziyade sermaye kurallarının devreye girdiğine karar verdi.^[66] Bu dava, 1964 tarihli Hollanda Varlık Vergisi Yasası'nın, Hollanda yatırımlarını haksız yere vergiden muaf tuttuğunu ancak Mr Baars' 'ın bir İrlanda şirketindeki yatırımlarını vergiden muaf tuttuğunu gösteriyordu: servet vergisi veya muafiyetler eşit şekilde uygulanmak zorundaydı. Öte yandan, TFEU'nin 65(1) maddesi, vergi mükelleflerini ikametgahlarına veya yatırımın konumuna göre ayıran vergileri (vergiler genellikle bir kişinin gerçek kâr kaynağına odaklandığından) veya vergi kaçakçılığını önlemeye yönelik herhangi bir önlemi engellemez.^[67] Vergi davaları dışında, büyük ölçüde Başsavcı Maduro'nun görüşlerinin ardından,^[68] devletin sahip olduğu altın hisselerin hukuka aykırı olduğuna karar verilen birçok dava vardı.

Komisyon - Almanya (C-112/05) davasında Komisyon, §2(1)'in şirketin %20'sini aşan oy haklarına sahip herhangi bir tarafı kısıtlaması nedeniyle ve §4(3), Aşağı Saksonya hükümetinin sahip olduğu hisselerin %20'lik bir azınlığının herhangi bir kararı engellemesine izin verdiği için Alman Wolkswagen Yasası 1960'ın 63. maddeyi ihlal ettiğini iddia etti. Bu, herhangi bir hissedarın fiilen hisse satın almasına veya temettü almasına engel olmamasına rağmen, Adalet Divanı Büyük Dairesi, bunun hükümetin işçileri veya azınlık hissedarları koruma amacı için orantısız olduğunu kabul etti.^[69] Benzer şekilde, 'Commission v Portugal' (2010) C-171/08 davasında Adalet Divanı, Portekiz'in, Portekiz Telekom'da orantısız oy hakları sağlayan altın hisseleri elinde tutarak, "portföy yatırımları üzerinde caydırıcı bir etki" yaratarak ve "yatırımın çekiciliğini" azaltarak sermayenin serbest dolaşımını ihlal ettiğine karar verdi.^[70] Bu, Mahkeme'nin bir hükümetin, kamu mülkiyeti veya kontrolü istiyorsa, TFEU 345. maddeye uygun olarak bir şirketin istenen oranını tam olarak kamulaştırması yönündeki tercihini akla getirir.^[71]

AB içindeki sermaye bir ülkeden diğerine herhangi bir miktarda aktarılabilir (Yunanistan'ın şu anda çıkışları kısıtlayan sermaye kontrollerine sahip olması ve Kıbrıs'ın 2013 ile Nisan 2015 arasında sermaye kontrolleri uygulaması dışında). Avro cinsinden tüm AB içi transferler, yurtiçi ödemeler olarak kabul edilir ve ilgili yurtiçi transfer masraflarını karşılar.^[72] Bu, tüm AB üye devletlerini, hatta işlemlerin euro cinsinden yapılmasını sağlayan avro bölgesi dışındaki ülkeleri bile içerir.^[73] Euro bölgesi içinde kredi/banka kartı ödemesi ve ATM'den para çekme işlemleri de yurt içi olarak ücretlendirilir ancak, çek gibi kağıt bazlı ödeme emirleri standartlaştırılmadığından bunlar hala yerel bazlıdır. ECB ayrıca büyük euro işlemleri için bir takas sistemi olan TARGET'i kurmuştur.^[74]

Sermayenin tamamen serbest dolaşımının son aşamasının işlem maliyetlerini ve döviz dalgalanmalarını ortadan kaldıran tek para birimi ve para politikası gerektirdiği düşünülüyordu. 1988'de Delors Komisyon raporunun ardından^[75] Maastricht Antlaşması, önce iç pazarı tamamlayarak, ikinci olarak ortak para politikasını koordine etmek için Avrupa Merkez Bankaları Sistemini yaratarak ve üçüncüsü döviz kurlarını kilitleyerek ve tek bir para birimi olan avro'yu getirerek ekonomik ve parasal birliği hedef yaptı. Bugün 20 üye ülke avro'yu kabul etmiş, biri benimseme sürecinde (Bulgaristan), biri vazgeçmeye karar vermiş (Danimarka) ve 5 üye ülke, özellikle Euro bölgesi krizi'nden bu yana katılımlarını ertelemiştir. TFEU'nun 119 ve 127. maddelerine göre Avrupa Merkez Bankası ve diğer merkez bankalarının amacı fiyat istikrarı olmalıdır. Bu, Avrupa Birliği Antlaşması'nın 3. maddesinde tam istihdam hedefinden görünüşte üstün olduğu için eleştirilmiştir.^[76]

Sermaye piyasalarının daha yakından bütünleşmesi için Avrupa Yatırım Planı yapımı kapsamında, 2015 yılında, Komisyon, aracısız, piyasaya dayalı finansman biçimleri etrafında döndüğünden, geleneksel baskın olan (Avrupa'da) banka temelli finansman kanalına bir alternatif temsil etmesi gereken, Avrupa'da mevcut Bankacılık Birliği'ni derinleştiren gerçek tek sermaye piyasası elde etmek için kilit önlemler listesini belirleyen Sermaye Piyasaları Birliği (CMU) Oluşturmaya İlişkin Eylem Planı'nı kabul etti.^[77]

AB'nin siyasi ve ekonomik bağlamı, AB ekonomisini finanse etmek için güçlü ve rekabetçi sermaye piyasaları gerektirmektedir.^[78] CMU projesi, yalnızca Avro bölgesi ülkeleri yerine 28 üye devletin^[79] tamamının bir projesi olarak tek pazarı güçlendirmeye yönelik siyasi bir sinyaldir ve İngiltere'ye Brexit'ten önce AB'nin aktif bir parçası olarak kalması için güçlü bir sinyal göndermiştir.^[80]

Hizmetler[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Birliği'nin İşleyişine İlişkin Antlaşma veya TFEU, genellikle piyasada pazarlık gücünden yoksun olan "işçiler" için hak yaratmanın yanı sıra,^[81] 49. maddedeki "iş kurma özgürlüğü"nü ve "56. maddedeki "hizmet sağlama özgürlüğü"nü de korur.^[82]

Kuruluş[değiştir | kaynağı değiştir]

Gebhard v Consiglio dell'Ordine degli Avvocati e Procuratori di Milano^[83] davasında Adalet Divanı "yerleşik" olmanın "istikrarlı ve sürekli bir temelde" ekonomik hayata katılmak, "hizmet sunmak" ise daha çok "geçici olarak" faaliyette bulunmak anlamına geldiğine karar verildi. Bu, Milano'da avukatlık bürosu açmış ve kayıt yaptırmadığı için Milano Barosu tarafından kınanmış olan Stuttgart'lı bir avukatın, hizmet özgürlüğü yerine iş kurma özgürlüğü ihlali iddiasında bulunması gerektiği anlamına geliyordu. Bununla birlikte, iş yapabilmek için Milano'da kayıtlı olma gerekliliklerine, ayrımcı olmaması, "genel çıkarlar için zorunlu gereklilikler tarafından gerekçelendirilmesi" ve orantılı olarak uygulanması durumunda izin verilir.^[84]

Ekonomik faaliyette bulunan tüm kişi veya kuruluşlar, özellikle serbest meslek sahipleri veya şirketler gibi "teşebbüsler", haksız kısıtlamalar olmaksızın bir işletme kurma hakkına sahiptir.^[85] Adalet Divanı, hem bir üye devlet hükümetinin hem de özel bir partinin iş kurma özgürlüğünü engelleyebileceğine karar vermiştir,^[86] bu nedenle 49. maddenin hem "dikey" hem de "yatay" doğrudan etkisi vardır. Reyners v Belçika davasında^[87] Adalet Divanı, Belçika vatandaşlığına sahip olmadığı için bir avukatın Belçika barosuna kabul edilmemesinin haksız olduğuna karar verdi. TFEU'nun 49. maddesi, devletlerin "resmi yetki" kullandıklarında başkalarının iş kurma özgürlüğünü ihlal etmekten muaf olduklarını söyler ama bu yaptığı resmi bir avukatın işi değildi (mahkemenin aksine).^[88] Buna karşın, Komisyon İtalya'ya karşı davasında Adalet Divanı, İtalya'daki avukatların bir müvekkil ile bir anlaşma olmadıkça azami tarifelere uyma şartının bir kısıtlama olmadığına karar verdi.^[89] Adalet Divanı Büyük Dairesi, komisyonun bunun uygulayıcıların pazara girişini sınırlama amacı veya etkisi olduğunu kanıtlamadığına karar verdi.^[90] Bu nedenle gerekçelendirilmesi gereken ilk bakışta iş kurma özgürlüğünün ihlali söz konusu değildir.

Şirketlerle ilgili olarak, Adalet Divanı, R (Daily Mail and General Trust plc) v HM Treasury davasında, üye devletlerin TFEU'nun 49. maddesini ihlal etmeden bir şirketin iş merkezini taşımasını kısıtlayabileceğine karar verdi.^[93] Bu, Daily Mail gazetesinin ana şirketinin vergi faturalarını Birleşik Krallık'ta ödemeden önce ikametgahını Hollanda'ya kaydırarak vergi kaçıramayacağı anlamına geliyordu. Şirket mevkilerine ilişkin kurallar henüz uyumlaştırılmadığından Birleşik Krallık'ın eylemini gerekçelendirmesine gerek yoktu. Aksine, Centros Ltd - Erhversus-og Selkabssyrelsen davasında Adalet Divanı, Danimarka'da faaliyet gösteren bir Birleşik Krallık limited şirketinin Danimarka'nın asgari sermaye kurallarına uymasının gerekemeyeceğine karar verdi.

Birleşik Krallık yasası, şirket kurmak için yalnızca 1 sterlin sermaye gerektirirken, Danimarka yasama organı, şirketlerin iflas etmesi durumunda alacaklıları korumak için şirketlerin yalnızca 200.000 Danimarka kronu (yaklaşık 27.000 €) olması durumunda kurulması gerektiği görüşünü benimsedi. Adalet Divanı, Danimarka'nın asgari sermaye yasasının Centros Ltd'nin iş kurma özgürlüğünü ihlal ettiğine ve gerekçelendirilemeyeceğine karar verdi çünkü Birleşik Krallık'taki bir şirket, burada kurulmadan da Danimarka'da kabul edilebilir şekilde hizmet verebilir ve alacaklı koruması amacına ulaşmanın daha az kısıtlayıcı yolları vardır.^[94] Bu yaklaşım, Delaware eyaletinin çoğu şirketi cezbettiği ve genellikle yönetim kurullarının en kötü sorumluluk standartlarına ve bunun sonucunda düşük kurumlar vergisine sahip olduğu iddia edilen ABD'de olduğu gibi muhtemelen AB'yi haksız düzenleyici rekabete ve standartlarda dibe doğru bir yarışa soktuğu için eleştirildi.^[95]

Benzer şekilde, Überseering BV - Nordic Construction GmbH davasında, Adalet Divanı, bir Alman mahkemesinin, Hollandalı bir inşaat şirketinin Almanya'da geçerli bir şekilde kurulmuş olmaması temelinde bir sözleşmeyi Almanya'da uygulama hakkını reddedemeyeceğine karar vermiştir. Yerleşme özgürlüğü üzerindeki kısıtlamalar, alacaklı koruması, işçinin işe katılma hakları veya vergi toplamadaki kamu çıkarı ile haklı gösterilebilse de kapasitenin inkarı çok ileri gitmişti: bu durum düpedüz iş kurma hakkının "tamamen inkarı"ydı.^[96] Ancak, Cartesio Oktató és Szolgáltató bt Adalet Divanı davasında, şirketlerin kanunla kuruldukları için, bunların prensipte bir tüzel kişiliğin dayatmak istediği herhangi bir kuruluş kuralına tabi olduklarını bir kez daha teyit etti. Bu, Macar makamlarının, bir şirketin merkezi yönetimini Macaristan'da faaliyet göstermeye ve şirketleşmeye devam ederken İtalya'ya kaydırmasını engelleyebileceği anlamına geliyordu.^[97] Böylece mahkeme, yabancı şirketler için kuruluş hakkı (kısıtlamaların haklı olması gereken durumlarda) ile devletin kendi topraklarında kurulmuş şirketler için koşulları belirleme hakkı^[98] arasında, nedeni tam olarak açık olmasa da bir ayrım yapmaktadır.^[99]

Hizmet türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

TFEU 56. madde kapsamındaki "hizmet sunma özgürlüğü", özellikle ticari veya mesleki faaliyetlerde "ücret karşılığında" hizmet sağlayan kişiler için geçerlidir.^[100] Örneğin, Van Binsbergen v Bestuur van de Bedrijfvereniging voor de Metaalnijverheid davasında Hollandalı bir avukat, bir Sosyal güvence davasında müvekkiline danışmanlık yaparken Belçika'ya taşındı ve kendisine devam edemeyeceği söylendi çünkü Hollanda yasaları, yalnızca Hollanda'da yerleşik kişilerin hukuki tavsiye verebileceğini söylüyordu. Adalet Divanı, hizmet sunma özgürlüğünün uygulandığına, bunun doğrudan etkili olduğuna ve kuralın muhtemelen haksız olduğuna karar verdi: üye devlette bir adrese sahip olmak, adaletin iyi idare edilmesi meşru amacını gerçekleştirmek için yeterli olacaktır.^[101]

İçtihat hukuku, hizmet sunma özgürlüğüne ilişkin anlaşma hükümlerinin, hizmetin, hizmet sağlayıcının ve diğer ilgili olguların tek bir üye devletle sınırlı olduğu durumlarda geçerli olmadığını belirtir.^[102] 26 Temmuz 1971 tarihli eski Konsey direktifi, yapım işleri sözleşmelerini hizmet kapsamına dahil etmiş ve kamu yapım işleri sözleşmeleri ile ilgili olarak hizmet sağlama özgürlüğü üzerindeki kısıtlamaların kaldırılmasını sağlamıştır.^[103]

Adalet Divanı, orta öğretimin 56. maddenin kapsamı dışında kaldığına karar vermiştir,^[104] çünkü genellikle devlet tarafından finanse edilirken, yüksek öğretim bunu sağlamaz.^[105] Sağlık hizmetleri genellikle hizmet olarak sayılır. Geraets-Smits v Stichting Ziekenfonds davasında Bayan Geraets-Smits, Almanya'da tedavi görme masraflarının Hollanda sosyal sigortası tarafından kendisine geri ödenmesi gerektiğini iddia etti. Hollandalı sağlık yetkilileri tedaviyi gereksiz gördü, bu nedenle başvuran bunun (Alman sağlık kliniğinin) hizmet sunma özgürlüğünü kısıtladığını ileri sürdü. Birkaç hükümet, hastane hizmetlerinin ekonomik olarak değerlendirilmemesi gerektiğini ve 56. madde kapsamına girmemesi gerektiğini öne sürdü. Ancak Adalet Divanı, hizmet için hükümet (hizmet alan değil) ödeme yapmasına rağmen sağlık hizmetinin bir "hizmet" olduğuna karar verdi.^[106] Ulusal makamlar, evde alınan sağlık hizmeti gereksiz bir gecikme olmadan ve tedavilerin normal ve gerekli sayıldığı "uluslararası tıp bilimini" takip ediyorsa, hastalara yurtdışındaki tıbbi hizmetler için geri ödeme yapmayı reddetmekte haklı olabilir.^[107] Mahkeme, bir hastanın bireysel koşullarının bekleme listelerini haklı çıkarmasını şart koşar ve bu Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Hizmeti bağlamında da geçerlidir.^[108] Kamu hizmetlerinin yanı sıra bir diğer hassas hizmet alanı da yasa dışı olarak sınıflandırılan hizmetlerdir. Josemans v Burgemeester van Maastricht, bazı belediyelerin turistlerin (Hollanda vatandaşları değil) kafelere^[109] gitmesini yasaklaması da dahil olmak üzere, Hollanda'nın esrar tüketimi düzenlemesinin 56. maddenin tamamen dışında kaldığına karar verdi. Adalet Divanı, narkotik uyuşturucuların tüm üye devletlerde kontrol edildiğini ve dolayısıyla bunun, fuhuş veya diğer yarı yasal faaliyetlerin kısıtlamaya tabi olduğu diğer davalardan farklı olduğunu düşündü.

Bir faaliyet 56. madde kapsamına giriyorsa, 52. madde veya Adalet Divanı tarafından geliştirilen ağır basan gereklilikler kapsamında bir kısıtlama gerekçelendirilebilir. Alpine Investments BV - Bakan van Financiën^[110] davasında, emtia vadeli işlemleri satan bir işletme (Merrill Lynch ve başka bir bankacılık firmasıyla birlikte), müşterileri telefonla vb aramayı yasaklayan bir Hollanda yasasına itiraz etmeye çalıştı. Adalet Divanı, Hollanda yasağının, tüketiciyi agresif satış taktiklerinden korumak ve böylece Hollanda pazarlarına olan güveni sürdürmek de dahil olmak üzere "menkul kıymet ticaretindeki istenmeyen gelişmeleri" önlemek için meşru bir amaç izlediğine karar verdi. Omega Spielhallen GmbH v Bonn^[111] davasında bir "laserdrome" işi Bonn konseyi tarafından yasaklandı. Pulsar Ltd adlı bir İngiliz firmasından sahte lazer silahı hizmetleri satın aldı ancak bölge sakinleri eğlenceyi "öldürme oyunu oynamaya" karşı protesto etmişti. Adalet Divanı, yasağın temelini oluşturan Alman anayasal değeri olan insan onurunun, hizmet sunma özgürlüğüne yönelik haklı bir kısıtlama olarak sayıldığına karar vermiştir.

Liga Portuguesa de Futebol - Santa Casa da Misericórdia de Lisboa davasında Adalet Divanı ayrıca, devletin kumar üzerindeki tekelinin ve internet üzerinden kumar hizmetleri veren bir Cebelitarık firmasına verilen cezanın, dolandırıcılık ve insanların oldukça farklı görüşlerine dayalı kumarı önlemek için haklı olduğuna karar verdi.^[112] İnternet üzerinden ortaya çıkan ciddi dolandırıcılık sorunlarının üstesinden gelmek için uygun ve gerekli bir yol olduğu için yasak orantılıydı. Hizmetler Direktifi^[113]'nde içtihatların geliştirdiği 16. maddede bir grup gerekçe kodlanmıştır.

Dijital Tek Pazar[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayıs 2015'te Juncker Komisyonu^[114], e-ticaretten paket teslimat oranlarına, tek tip telekomünikasyona ve telif hakkı kurallarına kadar dijital hizmet ve ürünleri kapsayacak bir Tek Dijital Pazar kurarak internet alışverişi ve diğer çevrimiçi hizmetlerin parçalanmasını tersine çevirmeye yönelik bir plan duyurdu.^[115]

İnsanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanların serbest dolaşımı, AB vatandaşlarının üye devletler arasında herhangi bir nedenle serbestçe hareket edebilmeleri (veya herhangi bir sebep olmaksızın) ve seçtikleri üye devletin sosyal refah sistemi veya kamu güvenliği üzerinde aşırı bir yük oluşturmamaları durumunda, seçtikleri herhangi bir üye devlette ikamet edebilmeleri anlamına gelir.^[116] Bu, idari formalitelerin azaltılmasını ve diğer eyaletlerin mesleki niteliklerinin daha fazla tanınmasını gerektirdi.^[117] İnsanların serbest dolaşımını teşvik etmek 1950'lerden bu yana Avrupa entegrasyonunun temel hedeflerinden biri olmuştur.^[118]

Geniş anlamda bu özgürlük, bir Üye Devletin vatandaşlarının diğerine seyahat etmesine, orada ikamet etmesine ve çalışmasına (kalıcı veya geçici olarak) olanak sağlar. Bu alandaki AB mevzuatının ardındaki fikir, diğer üye devletlerin vatandaşlarına yerli vatandaşlarla eşit muamele edilmesi ve ayrımcılığa maruz kalmamasıdır.

Kişilerin hareket özgürlüğüne ilişkin temel hüküm, uyruğa dayalı kısıtlamaları yasaklayan TFEU'nun 45. maddesidir.

İşçilerin serbest dolaşımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuruluşundan bu yana, Anlaşmalar insanların serbest dolaşım yoluyla herhangi bir ülkede yaşam hedeflerine ulaşmalarına olanak sağlamayı amaçladı.^[119] Projenin ekonomik doğasını yansıtan Avrupa Topluluğu, başlangıçta bir "üretim faktörü" olarak işçilerin serbest dolaşımına odaklandı.^[120] Ancak 1970'lerden itibaren bu odak daha "sosyal" bir Avrupa geliştirmeye doğru kaydı.^[121] Serbest dolaşım giderek daha fazla "vatandaşlığa" dayanıyordu, böylece ekonomik faaliyetin hakların önkoşulu olması yerine, insanlar ekonomik ve sosyal olarak aktif olmalarını sağlayacak haklara sahip oldu. Bu, TFEU'nun 45. maddesindeki temel "işçi" haklarının, TFEU'nun 18 ila 21. maddeleri arasındaki vatandaşların genel haklarının özel bir ifadesi olarak işlev gördüğü anlamına gelir. Adalet Divanı'na göre "işçi", ekonomik olarak aktif olan ve "ücret" karşılığında "başka bir kişinin yönetimi altında" bir iş ilişkisi içinde olan herkesi kapsayan herkestir.^[122] Ancak bir kişinin işçi olarak korunması için bir işin para olarak ödenmesine gerek yoktur. Örneğin, Steymann v Staatssecretaris van Justitie davasında, bir Alman adam Hollanda'da ikamet etme hakkını talep ederken, Bhagavan topluluğunda gönüllü olarak sıhhi tesisat ve ev işleri yaptı ve bu da herkesin maddi ihtiyaçlarını katkılarından bağımsız olarak karşıladı.^[123] Adalet Divanı, Bay Steymann'ın, yaptığı iş için en azından "dolaylı bir karşılık" olduğu sürece kalma hakkına sahip olduğuna karar verdi. "İşçi" statüsüne sahip olmak, istihdam, vergi ve sosyal güvenlik haklarına erişimde hükümetlerin ve işverenlerin her türlü ayrımcılığına karşı korunma anlamına gelir. Bunun aksine, "bir Üye Devletin vatandaşlığına sahip herhangi bir kişi" (TFEU madde 20(1) olan bir vatandaşın iş arama, yerel ve Avrupa seçimlerinde oy kullanma hakları vardır ancak sosyal güvenlik talep etme hakları daha kısıtlıdır.^[124] Uygulamada, milliyetçi siyasi partilerin göçmenlerin işe girmesi ve sosyal yardımlardan yararlanması konusundaki endişelerden faydalanması nedeniyle serbest dolaşım siyasi açıdan tartışmalı hale geldi.

İşçilerin Serbest Dolaşımı Yönetmeliği'nin 1'den 7'ye kadar olan maddeleri, işçilere eşit muameleye ilişkin temel hükümleri düzenlemektedir. Birincisi, 1'den 4'e kadar olan maddeler genel olarak işçilerin işe girebilmelerini, sözleşmeler yapabilmelerini ve üye devlet vatandaşlarına kıyasla ayrımcılığa maruz kalmamalarını gerektirir.^[126] Belçika Futbol Federasyonu - Bosman davası adlı ünlü davada, Jean-Marc Bosman adlı Belçikalı futbolcu, Dunkerque'in Liège'e alışılagelmiş transfer ücretlerini ödeyip ödeyemeyeceğine bakılmaksızın sözleşmesi bittiğinde R.F.C. de Liège'den USL Dunkerque'ye transfer olabilmesi gerektiğini iddia etti.^[127] Adalet Divanı, "transfer kurallarının serbest dolaşıma engel teşkil ettiğine" ve kamu yararına gerekçelendirilmedikçe yasa dışı olduğuna karar verdi, ancak bu pek olası değildi.

Groener - Eğitim Bakanı ^[128] davasında Adalet Divanı, Dublin'deki bir tasarım okulunda öğretmenlik yapmak için Galce konuşma zorunluluğunun, İrlanda dilini teşvik etmeye yönelik kamu politikasının bir parçası olarak haklı gösterilebileceğini, ancak bu tedbirin orantısız olmaması koşuluyla kabul etti. Bunun aksine, Angonese v Cassa di Risparmio di Bolzano SpA^[129] davasında İtalya'nın Bolzano kentindeki bir bankanın, Bay Angonese'den yalnızca Bolzano'da alınabilecek iki dilli bir sertifikaya sahip olmasını talep etmesine izin verilmedi. Adalet Divanı, TFEU'nun 45. maddesine "yatay" doğrudan etki vererek, diğer ülkelerden gelen kişilerin sertifikayı alma şansının çok az olacağı sonucuna vardı ve "gerekli dil bilgisinin kanıtını başka herhangi bir yolla sunmak imkansız olduğundan", tedbir orantısızdı.

İkincisi, Madde 7(2) vergi açısından eşit muameleyi gerektirmektedir. Finanzamt Köln Altstadt v Schumacker^[130] davasında Adalet Divanı, Almanya'da çalışan ancak diğer Alman vatandaşları bu yardımlardan yararlanırken Belçika'da ikamet eden bir adama vergi indirimi (Örneğin. evli çiftler için sosyal sigorta gider kesintileri) verilmemesinin TFEU'nun 45. maddesine aykırı olduğuna karar verdi. Bunun aksine, Weigel v Finanzlandesdirektion für Vorarlberg davasında Adalet Divanı, Bay Weigel'in arabasının Avusturya'ya getirilmesi üzerine yeniden kayıt ücreti alınmasının serbest dolaşım hakkını ihlal ettiği yönündeki iddiasını reddetmiştir. Her ne kadar vergi "göçmen işçilerin hareket özgürlüğü haklarını kullanma kararları üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olsa da", ücret Avusturyalılara da eşit şekilde uygulandığından, konuyla ilgili AB mevzuatının yokluğunda bunun haklı görülmesi gerekiyordu.^[131]

Üçüncüsü, Mahkeme ikamete hak kazanma sürelerini onaylamış olsa da, insanlar "sosyal avantajlar" açısından eşit muamele görmelidir. Hendrix - Çalışan Sigorta Enstitüsü davasında Adalet Divanı, bir Hollanda vatandaşının Belçika'ya taşındığında iş göremezlik yardımı almaya devam etme hakkına sahip olmadığına, çünkü bu yardımın Hollanda'nın "sosyo-ekonomik durumuyla yakından bağlantılı" olduğuna karar verdi.^[132] Bunun tersine, Geven v Land Nordrhein-Westfalen davasında Adalet Divanı, Hollanda'da yaşayan ancak Almanya'da haftada 3 ila 14 saat çalışan Hollandalı bir kadının, Alman çocuk yardımından yararlanma hakkına sahip olmadığına,^[133] ancak Almanya'da tam zamanlı çalışan ancak Avusturya'da ikamet eden bir adamın karısı bunu yapabilirdi.^[134] TFEU'nun 45(3) maddesinde serbest dolaşımın sınırlandırılmasının genel gerekçeleri "kamu politikası, kamu güvenliği veya kamu sağlığı"dır^[135] ve ayrıca 45(4) maddesinde "kamu hizmetinde istihdam" için genel bir istisna vardır. Sendika vatandaşı olmayan ancak bir üye devlette çalışma izniyle çalışan işçiler için Birlik içinde aynı hareket özgürlüğü yoktur. Farklı bir eyalette çalışmak istiyorlarsa yeni bir çalışma iznine başvurmaları gerekir. Bu süreci kolaylaştırma mekanizmalarından biri, işverenin diğer eyaletteki bir müşteriyle yaptığı hizmet sözleşmesi nedeniyle halihazırda bir AB ülkesinde bulunan AB üyesi olmayan bir işçinin aynı işveren adına başka bir AB devletine gönderilmesi gerektiğinde daha kolay kurallar sağlayan Van Der Elst vizesidir.

Vatandaşların serbest dolaşımı[değiştir | kaynağı değiştir]

AB, serbest çalışma hakkının ötesinde, vatandaşların haklarını ve yalnızca insan olma haklarını giderek daha fazla güvence altına almaya çalışmaktadır.^[136] Ancak Adalet Divanı 'Vatandaşlığın Üye Devletlerin vatandaşlarının temel statüsü olacağını' belirtmiş olsa da,^[137] vergilendirmeyle finanse edilen kamu hizmetlerine ve sosyal yardım sistemlerine kimlerin erişebileceği konusunda siyasi tartışma devam etmektedir.^[138]

2008'de 500 milyon AB vatandaşından yalnızca 8 milyonu (%1,7) serbest dolaşım haklarını kullanmıştı; bunların büyük çoğunluğu işçilerdi.^[139] TFEU'nun 20. maddesine göre AB vatandaşlığı, üye devletin vatandaşlığından kaynaklanır. Madde 21, AB'de serbest dolaşım ve mevzuatın belirlediği sınırlar dahilinde serbestçe ikamet etme konusunda genel haklar verir. Bu vatandaşlar ve onların birinci derece aile üyeleri için geçerlidir.^[140]'e bakınız. Bu, dört ana hak grubunu etkiler: (1) gereksiz kısıtlamalar olmaksızın giriş, çıkış ve geri dönüş, (2) sosyal yardım açısından makul olmayan bir yük haline gelmeden ikamet etme, (3) yerel ve Avrupa seçimlerinde oy kullanma ve ( 4) ev sahibi devletin vatandaşlarıyla eşit muamele görme hakkı, ancak sosyal yardım ancak 3 aylık ikametten sonra mümkündür.

Birincisi, 2004 tarihli Vatandaş Hakları Direktifi'nin 4. maddesi, her vatandaşın geçerli bir pasaport veya ulusal kimlik kartıyla bir üye ülkeden ayrılma hakkına sahip olduğunu söyler. Sovyetler Birliği ve Berlin Duvarı vatandaşlarının ayrılma özgürlüğünü reddettiği Orta ve Doğu Avrupa için bunun tarihi bir önemi vardır.^[141] 5. Madde, her vatandaşa ulusal sınır kontrollerine tabi olarak giriş hakkı vermektedir. Schengen Bölgesi ülkeleri (İrlanda dahil değildir), seyahat belgelerinin gösterilmesi ihtiyacını ve sınırlarda polis aramalarını tamamen ortadan kaldırmıştır. Bunlar, TFEU 21. maddesindeki genel serbest dolaşım ilkesini yansıtır.

İkincisi, 6. madde, ekonomik olarak aktif olsun veya olmasın, her vatandaşın başka bir üye ülkede üç ay kalmasına izin verir. 7. madde, "sosyal yardım sistemi üzerinde yük oluşturmamak için... yeterli kaynaklara sahip" olduğunun kanıtlanması durumunda üç aydan fazla kalışlara izin verir. 16 ve 17. maddeler 5 yıl sonra koşulsuz daimi ikamet hakkı verir.

Üçüncüsü, Avrupa Birliği Anlaşması (TEU) madde 10(3), bir vatandaşın yaşadığı her yerde Avrupa Parlamentosu için yerel seçim bölgelerinde oy kullanma hakkını gerektirir.

Dördüncüsü ve daha çok tartışılan 24. madde, bir AB vatandaşının ev sahibi ülkede ne kadar uzun süre kalırsa, eşit muamele temelinde kamu ve sosyal hizmetlere erişim konusunda o kadar fazla hakka sahip olmasını gerektirir. Bu, TFEU'nun 18 ve 20. maddelerindeki genel eşit muamele ve vatandaşlık ilkelerini yansıtmaktadır. 25 yıldır (Almanya)'da yaşayan ve bebek sahibi olan İspanyol kadının Sala v Freistaat Bayern davasında Adalet Divanı, Almanların oturma iznine ihtiyacı olmadığından kadının da izne ihtiyacı olmadığını düşünüp nafaka alma hakkına sahip olduğuna karar verdi.^[142]

Trojani v Center public d'aide Sociale de Bruxelles davasında, iki yıl boyunca Belçika'da yaşayan Fransız bir adam, asgari yaşam ücreti için devletten "minimex" ödeneği almaya hak kazandı.^[143]

Grzelczyk v Center Public d'Aide Sociale d'Ottignes-Louvain-la-Neuve ^[144], davasında, üç yıldır Belçika'da yaşayan bir Fransız öğrenci, öğreniminin dördüncü yılında "minimex" gelir desteği almaya hak kazandı.

Benzer şekilde, R (Bidar) - Londra Ealing İlçesi davasında Adalet Divanı, bir Fransız UCL ekonomi öğrencisinin, öğrenci kredisi almadan önce Birleşik Krallık'ta üç yıl yaşamasının zorunlu kılınmasının yasaya uygun olduğuna karar verdi ancak ayrıca "yerleşik statüye" sahip olması gerekmediğine hükmetti.^[145]

Gene benzer şekilde, Komisyon v Avusturya davasında, Avusturya'nın, (çoğunlukla Alman) yabancı öğrencilerin başvurması halinde, gerçek bir sorun olduğu kanıtlanmadıkça, "yapısal, personel ve mali sorunlardan" kaçınmak için üniversite kontenjanlarını Avusturyalı öğrencilerle sınırlama hakkı yoktu.^[146] Ancak Dano v Jobcenter Leipzig davasında Adalet Divanı, Alman hükümetinin, 3 yıldır Almanya'da yaşayan ancak hiç çalışmamış bir Rumen anneye nafaka vermeme hakkına sahip olduğuna karar verdi. Almanya'da 3 aydan çok, ancak 5 yıldan az yaşadığından "yeterli kaynaklara" sahip olduğuna dair kanıt göstermek zorundaydı; çünkü Mahkeme, 24. maddedeki eşit muamele hakkının bu süre içinde 7. madde uyarınca yasal ikamete bağlı olduğunu gerekçe göstermişti.^[147]

Schengen Bölgesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Schengen Bölgesi içinde, 27 AB üye devletinden 25'i (Kıbrıs ve İrlanda hariç) ve dört EFTA üyesi (İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve İsviçre), sınır kontrollerini ortadan kaldırarak tek pazardaki fiziksel engelleri kaldırmıştır. 2015 yılında göçmen krizine yanıt olarak bazı iç sınırlarda sınırlı kontroller geçici olarak yeniden uygulamaya konuldu.

Kamu sektörü mal ve hizmet alımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kamu ihale mevzuatı ^[148] ve dört özgürlükle ilgili olarak "doğrudan AT Antlaşması'nın kural ve ilkelerinden türetilen kamu ihalelerinin yapılmasına ilişkin bir dizi temel standartlara",^[149] dayanan kılavuz, AB kamu sektörü organları için mal ve hizmet satın alırken eşit muamele, ayrımcılık yapmama, karşılıklı tanınma, orantılılık ve şeffaflığın korunmasını gerektirir.

AB üyesi olmayan devletlerin entegrasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Yalnızca AB üye devletleri Avrupa tek pazarının tam bir parçasıyken, diğer birçok ülke ve bölgeye çeşitli derecelerde katılım hakkı tanınmıştır.

Tek pazar, istisnalar dışında, Avrupa Ekonomik Alanı(AEA) anlaşması yoluyla İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç'i ve sektörel ikili ve çok taraflı anlaşmalar yoluyla İsviçre'yi kapsayacak şekilde genişletildi. Bu EFTA devletlerinin AB yasalarına bağlı olmadığı istisnalar şunlardır:^[150]

• ortak tarım politikası ve ortak balıkçılık politikası (her ne kadar AÇA anlaşması tarım ve balıkçılık ürünlerinin ticaretine ilişkin hükümler içerse de);
• gümrük birliği;
• ortak ticaret politikası;
• ortak dış ve güvenlik politikası;
• adalet ve içişleri alanı (her ne kadar her EFTA ülkesi Schengen bölgesinin bir parçası olsa da); Ve
• ekonomik ve parasal birlik (EMU).

İsviçre[değiştir | kaynağı değiştir]

EFTA üyesi olan ancak AEA üyesi olmayan İsviçre, İsviçre-Avrupa Birliği ilişkilerinde tanımlandığı gibi bir dizi istisna dışında tek pazara katılmaktadır.

Batı Balkanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

İstikrar ve Ortaklık Anlaşması devletleri "AB'ye yaklaşmak ve Tek Pazar'a gelecekteki katılımlarına hazırlanmak için kapsamlı bir çerçeveye" sahiptir.^[151]

Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye, 1995'ten beri Avrupa Birliği-Türkiye Gümrük Birliği'ne katılmaktadır; bu, kendisine AB ile malların (ancak tarımın, hizmetlerin ve insanların değil) serbest dolaşımına katılma olanağı sağlamaktadır.^[6][6]

Gürcistan, Moldova ve Ukrayna[değiştir | kaynağı değiştir]

Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Bölgesi (DCFTA) anlaşmasıyla, Sovyet sonrası üç ülkeye, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna'ya AB tek pazarının "dört serbestliğine" erişim hakkı verildi: malların, hizmetlerin serbest dolaşımı, sermaye ve insanlar. Ancak insanların hareketi, kısa süreli seyahatler için vizesiz rejim şeklindedir, işçilerin hareketi ise AB Üye Devletlerinin yetki alanındadır.^[5] DCFTA, "AEA Üyesi Olmayan bir ülkenin AB Tek Pazarına entegrasyonunun bir örneğidir".^[152]

Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]