Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası

Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası
	Moğol istilaları
	; Anadolu'nun Moğol istilaları 1231-1232, 1242-1243
Tarih	1241-1335
Bölge	Anadolu, Doğu Anadolu
Sonuç	Moğol zaferi; Anadolu Selçuklu Sultanlığı Moğolların vasal devleti oldu
Taraflar
Anadolu Selçuklu Devleti Anadolu beylikleri	Moğol İmparatorluğu İlhanlılar

Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası, Kösedağ Muharebesi ile sonuçlanan 1241-1243 seferinden başlayarak çeşitli zamanlarda meydana geldi. Selçukluların 1243'te teslim olmasından sonra, 1335'te İlhanlılar'ın düşüşüne kadar Anadolu üzerindeki gerçek güç Moğolların elindeydi.^[1]^[2] Selçuklu Sultanı birkaç kez isyan çıkardığı için 1255'te Moğollar Orta ve Doğu Anadolu'yu kasıp kavurdu. İlhanlılar garnizonu Ankara yakınlarında konuşlanmıştı.^[3] Bir Moğol valisinin ve Hülâgû'nün bir oğlunun mezarları da dahil olmak üzere Moğol kültürel mirasının kalıntıları Türkiye'de hala görülebilmektedir.

14. yüzyılın sonunda, Anadolu'daki Selçuklu hanedanının çöküşü nedeniyle Anadolu'nun çoğu çeşitli Anadolu beylikleri tarafından kontrol ediliyordu. Türkmen beylikleri, Selçuklu sultanlarının yıkılmasıyla Moğolların kontrolüne geçmiştir.^[4]^[5] Beylikler, İlhanlılar'ın hakimiyetinde kaldıkları süre boyunca kendi liderlerinin adına sikke basmamışlardır.^[6] 1320'lerde "Ertuğrul oğlu Osman tarafından basılmıştır" ifadesi taşıyan madeni parayı kendi adına basan Osmanlı hükümdarı Osman Gazi, ilk Türk hükümdarıydı^[7] Madeni para basmak, İslami pratikte sadece hükümdar olmak için tanınan bir imtiyaz olduğundan, Osmanlı'nın Moğol Hanlarından bağımsızlaştığı düşünülebilir.^[8]

Erken ilişkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Moğol istilaları öncesi Bizans İmparatorluğu'nun Latin İmparatorluğu, İznik İmparatorluğu ve Epir Despotluğu olarak ikiye ayrıldığını gösteren harita.

12. yüzyılda Bizans İmparatorluğu, Batı ve Kuzey Anadolu'da kontrolü yeniden ele aldı. 1204'te Konstantinopolis'in Latin Haçlılar tarafından yağmalanmasından sonra, iki ardıl Bizans devleti kuruldu: İznik İmparatorluğu ve Epir Despotluğu . Üçüncüsü , Trabzon İmparatorluğu, Konstantinopolis'in Trabzon Kralı I. Aleksios tarafından yağmalanmasından birkaç hafta önce kuruldu. Bu üç halef devletten Trabzon ve İznik, Moğol İmparatorluğu'nun yanında yer aldı. Anadolu'nun kontrolü daha sonra Yunan devletleri ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında bölündü ve Bizans toprakları kademeli olarak azaldı.

Moğol İmparatorluğu 1230'da İran'ı fethetti; Cormagon Noyan askeri vali oldu. O zamanlar Selçuklu Türkleri ile herhangi bir düşmanlık yoktu. II. Gıyâseddin Keyhüsrev ve halefi I. Alâeddin Keykubad, Büyük Han Ögeday'a en azından simgesel bir haraç ödeyerek vasallık yemini ettiler.^[9]^[10] Ögeday 1241'de öldü ve Keykubad, Moğollara direnecek kadar güçlü olduğuna inanarak vassallığını reddetme fırsatını değerlendirdi. Chormaqan'ın halefi Baycu Noyan, şahsen Moğolistan'a gidin, rehineler verin ve bir Moğol Baskak'ı kabul edin talepleri ile vasallığı yenilemeye çağırdı. Sultan reddedince Baycu savaş ilan etti. Selçuklular, Moğol İmparatorluğu'nun vasalı olan Gürcistan Krallığı'nı işgal ettiler.

Erzurum'un Düşüşü[değiştir | kaynağı değiştir]

Keyhüsrev'in isyanı üzerine 1241'de Baycu'nun ordusu Erzurum'a saldırdı. Baycu saldırmadan önce boyun eğmeyi talep etti. Şehrin sakinleri, onun gönderdiği Moğol elçisine hakaret ettiler. Şehir, Moğol diplomasisine direnmeye ve meydan okumaya karar verdiği için Moğollar onu kuşattı. İki ay içinde Moğollar Karin'i aldı ve sakinlerini cezalandırdı. Anadolu'daki Selçuklu gücünün farkında olan Baycu, daha fazla ilerlemeden Mungan ovasına döndü.

Erzurum'da sefer[değiştir | kaynağı değiştir]

Baiju, 1243'te Avag ve Shanshe komutasındaki Gürcü ve Ermeni savaşçılardan oluşan bir birlik ile Erzurum'a ilerledi. Vali Yakut teslim olmayınca Erzurum şehrini kuşattılar. Baycu, on iki mancınık gücüyle Erzurum'a saldırdı. Erzurum'a yapılan saldırı raporları kendisine bildirildiğinde, II. Gıyâseddin Keyhüsrev silahlı kuvvetlerini Konya'ya çağırdı. Baycu'ya ordusunun birçok şehrinden yalnızca birini aldığına meydan okuyarak bir savaş mesajı göndererek meydan okumayı kabul etti.

Kösedağ Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Selçuklu Sultanı, çevresindeki bütün milletlerle ittifak yaptı. Kilikya Ermeni Krallığı Kralı ona bir birlik gönderme sözü verdi; ancak Moğollarla mücadelesine gerçekten katıldıkları kesin değildir. Keyhüsrev, Trabzon İmparatorluğu ve Halep'teki Eyyûbî Sultanı'ndan askeri destek almış ve sefere Frank paralı askerleri katılmıştır.^[11] Çok az güvenilir bilgi nedeniyle, karşıt birlikleri ölçmek zordur. Ancak Selçuklu kuvveti Moğollardan daha büyüktü.

Kayhusrev, Konya'dan Köse Dağı'na kadar yaklaşık 200 mil (320 km) ilerledi. Haziran 1243'te bölgeye giren Moğol ordusu, Selçuklular ve müttefiklerinin ilerleyişini bekliyordu. Savaşın erken aşamasında üstün bir taraf yoktur. Sultanın kuvvetleri daha büyük kayıplar verdi ve o gece geri çekilmeye karar verdi. Onu takip eden Baycu, yolda Arzenjan (Erzincan), Divriği ve Sivas'ı teslim aldı.

Moğollar Sivas yakınlarında kamp kurdular. Moğollar Kayseri'ye girince onlara karşı koymayı seçti. Kısa bir direnişin ardından işgalcilerin eline geçti. Köse Dağ'daki felaketi duyan Kilikya Ermeni Krallığı'ndan I. Hethum, 1243'te Moğollarla hızla barıştı ve kardeşi Sparapet Sempad'ı 1247'de Moğol İmparatoru Güyük ile ittifak görüşmesi yapması için Karakurum'daki Moğol sarayına gönderdi.

Sivas Barışı[değiştir | kaynağı değiştir]

1265 yılında Moğol İmparatorluğu'nun Anadolu'ya hakim olması.^[12]

Keyhüsrev, veziri başkanlığındaki bir heyeti Baycu'ya gönderdi ve daha fazla direnişin yalnızca büyük bir felakete yol açacağını anladı. Baycu, yeniden teslime dayalı şartlar teklif etti ve Sultan, her yıl belirsiz miktarda altın, ipek, deve ve koyun olarak bir haraç vergisi ödemeyi üstlendi. Ancak askeri güç tarafından alınan Türk krallığı Moğolların işgali altında kaldı. Anadolu Selçuklu Sultanlığı'nın neredeyse yarısı işgal edilmiş bir ülke oldu. Trabzon İmparatorluğu, Köse Dağ savaşına katıldıkları için olası bir ceza seferinden korkarak Moğol Kağanı'na tabi oldu.^[13]

İznik İmparatorluğu'nda III. İoannis yaklaşan Moğol tehdidine hazırlandı. Ancak III. İoannis, Kağanlar Güyük ve Möngke'ye elçiler göndermişti ama zaman kazanmak için oynuyordu. Moğol İmparatorluğu, elçi gönderdikleri Latin İmparatorluğu'nun elinden Konstantinopolis'i geri alma planına herhangi bir zarar vermedi. III. İoannis'in halefleri, yeniden kurulmuş Bizans İmparatorluğu'nun Paleologos imparatorları, Moğollarla ittifak yaparak prenseslerini Moğol hanlarına verdi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ H. M. Balyuzi Muḥammad and the course of Islám, p. 342
^ John Freely Storm on Horseback: The Seljuk Warriors of Turkey, p. 83
^ "A coalition of the willing, the friends of freedom?". Hürriyet Daily News. 27 Ocak 2003. 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.
^ Mehmet Fuat Köprülü, Gary Leiser The origins of the Ottoman empire, p. 33
^ Peter Partner God of battles: holy wars of Christianity and Islam, p. 122
^ Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire, p. 13
^ Artuk-Osmanli Beyliginin Kurucusu, 27f
^ Pamuk A Monetary history, pp. 30–31
^ D. S. Benson, The Mongol Campaigns in Asia, p. 177
^ C. P. Atwood, Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, p. 555
^ Claude Cahen, Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history, trans. J. Jones-Williams, (New York: Taplinger, 1968) p. 137.
^ Shepherd, William R. Historical Atlas, 1911.
^ Peter Jackson, The Mongols and the West, p. 103

[1] H. M. Balyuzi Muḥammad and the course of Islám, p. 342

[2] John Freely Storm on Horseback: The Seljuk Warriors of Turkey, p. 83

[3] "A coalition of the willing, the friends of freedom?". Hürriyet Daily News. 27 Ocak 2003. 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.

[4] Mehmet Fuat Köprülü, Gary Leiser The origins of the Ottoman empire, p. 33

[5] Peter Partner God of battles: holy wars of Christianity and Islam, p. 122

[6] Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire, p. 13

[7] Artuk-Osmanli Beyliginin Kurucusu, 27f

[8] Pamuk A Monetary history, pp. 30–31

[9] D. S. Benson, The Mongol Campaigns in Asia, p. 177

[10] C. P. Atwood, Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, p. 555

[11] Claude Cahen, Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history, trans. J. Jones-Williams, (New York: Taplinger, 1968) p. 137.

[12] Shepherd, William R. Historical Atlas, 1911.

[13] Peter Jackson, The Mongols and the West, p. 103

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

g t d Moğol istilaları
İstila ve Akınlar	Anadolu · Çerkesya · Avrupa · Suriye · Filistin · Gürcistan · Japonya · Hindistan · Vietnam
Hanlar	Cengiz Han · Ögeday · Güyük · Möngke · Kubilay Han
Komutanlar	Subutay · Kadan · Algu · Berke · Hülagû · Nogay · Orda Han · Cuci · Batu · Cebe · Mukali · Borçu · Cormagon Noyan · Baycu Noyan
İstilaya uğrayan devletler	Harezmşahlar (Celâleddin Harezmşah) · Abbâsîler (Mustasım Billah) · Memlûk Sultanlığı (Baybars) · Delhi Sultanlığı (Alaeddin Halaci) Çerkes Krallığı (Tuqar) · Gürcistan Krallığı (IV. Giorgi) · Bohemya Krallığı (I. Wenceslaus) · Lehistan Krallığı (II. Henryk Pobożny) Macaristan Krallığı (IV. Béla) · Bizans İmparatorluğu (VIII. Mihail) · Kiev Knezliği (II. Yuri) · Vietnam (Trần Hưng Đạo)

Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası nedir?, Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası anlamı nedir?, Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası ne demektir?