Tuqar

Tuqar
Tuqar
Çerkes Kralı
Çerkes Baş Prensi
Hüküm süresi	y. 1200ler—1237
Önce gelen	Bilinmiyor
Sonra gelen	Tuqbaş
Doğum	y. 12-13. yüzyıl; Çerkesya
Ölüm	1237; Çerkesya
Dini	Doğu Ortodoks Kilisesi

Tuqar^[1]^[2]^[3] (Batı Çerkesçesi: Тукъар) veya Buqan^[4] (Batı Çerkesçesi: Букъэн), 13. yüzyılda hüküm sürmüş Çerkes kralı. Moğol istilasına karşı olan direnişi ile bilinmektedir ve bu savaşta ölmüştür.^[2]^[5]^[6]

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaşamı ve hükmü[değiştir | kaynağı değiştir]

Çerkesya'nın nüfuzlu prenslikleri, aralarından bir Baş Prens (Пщышхо) seçmek için düzenli olarak bir araya gelirlerdi. Yabancı gözlemcilerin gözünde Baş Prens, Çerkeslerin kralı olarak görülüyordu.^[7] Bununla birlikte, prenslikler büyük ölçüde özerkti ve unvan çoğunlukla sembolikti. Tuqar Çerkesya Baş Prensi seçilmişti. Tuqar'ın Moğol istilasından önceki hayatı hakkında detay bilinmemektedir.

Moğol istilası[değiştir | kaynağı değiştir]

1221'de keşfe gelen Moğol ordusu Gürcistan'ı da mağlup etti.^[8] İlerlemeye devam eden Moğollar Derbent'e ulaştı.^[9]^[10]^[11] Moğollar Kafkas dağlarını geçmeye çalışırken kayıp verdi ve kuşatma silahlarını terk etmek zorunda kaldı.^[9]^[10]^[11] Bu sırada Çerkesler, Çeçenler, Alanlar, Lezgiler ve Kumanlar arasında bir ittifak kuruldu. Kuman hanı Köten orduyu kardeşi Yuri ile oğlu Daniel'in emrine verdi.^[11] Kısa süre sonra Moğollar dağlık Çeçenya'ya ulaştı.^[9] İlk muharebede iki taraf da sonuç alamadı. İkinci muharebede Moğollar Kıpçakları hediyeler vererek savaştan ayrılmaya ikna ettiler. Kıpçakların savaştan çekilmesinden sonra güç dengesi Moğolların lehine değişti ve Kuzey Kafkasyalılar, sayısal olarak üstün bir düşmanla savaşmak zorunda kaldı:^[9] kısa sürede Moğollar onlara saldırdı ve tamamen yok etti. Rus kronikleri bu sırada Çerkes ordusunun savaşarak tamamen yok edilmesinden bahseder.^[9] 1237'de Munke ve Kadan'ın tümenleri Kuzey Kafkasya'ya saldırmaya gönderildi.^[12] Moğollar saldırıları Çerkeslere ve Alanlara karşı başlattı.^[13] Tuqar Moğol istilasına teslim olmayı reddetti ve Moğollar ile muharebeler yaşandı. Bu muharebeleri Çerkesler kazansa da Çerkes kralı Tuqar bu muharebede öldürüldü.^[2]^[5]^[6] Kafkasya halkı, Moğolların okları ve alevleriyle başa çıkamadı ve köyleri tamamen yok edildi.^[14] İlk başta Kuzey Kafkasya çoğunlukla işgal edildi, neredeyse tüm önemli yerleşim alanları yok edildi. Ancak daha sonra direniş dağlara çekildi ve Moğol istilacılara karşı bir karşı saldırı planlayarak kendilerini yeniden örgütlediler;^[14] başarılı bir gerilla savaşı yürüttüler.^[2]^[12] 1235 yılında Macar misyonerler 50 gün boyunca Çerkesya'ya geldiklerinde, burada Moğolların veya Kıpçakların varlığı veya yakınlığına dair bir işaret bulamadıklarını belirttiler.^[15]^[16] 1253'te Kafkasya'ya seyahat eden Rubrucklu William,^[14] o sırada Moğol ordularının beşte birinin tamamı Çerkesya'yı ele geçirme görevine adanmış olmasına rağmen, Çerkeslerin asla "Moğol egemenliğine boyun eğmediklerini" yazdı.^[17]

Sınırlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Hükümdarlığı sırasında krallığın kesin sınırları da tartışmalıdır. Tarihi kaynaklarda, bölge ilk olarak 6. yüzyılda, Bizans tarihçisi Caesarea'lı Procopius'un^[18] Zechoi halkının Roma İmparatoru tarafından atanan bir kralı olduğunu, ancak o zamandan beri bağımsız hale geldiklerini kaydetmesiyle ortaya çıkar.^[19] Konstantinopolis Patrikhanesi'nin Notitiae Episcopatuum'u, 7. yüzyıldan itibaren Zichia'nın otosefali bir başpiskoposluğundan bahseder ve Tamatarcha veya Kimmer Boğazı ile ilişkilendirilir.^[19] Moğol istilasının ardından pek çok Çerkes yerleşim yeri yok edildi^[14] ve Çerkesler Kuzey topraklarının büyük kısmını kaybettiler.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Natho, Kadir (3 Aralık 2009). Circassian History (İngilizce). 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.
^ ^a ^b ^c ^d "Война черкесов и монголов » Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов)". Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов) (Rusça). 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.
^ Хотко, Самир Хамидович (2015). "ЭТНОНИМИЯ СЕВЕРО-ЗАПАДНОГО КАВКАЗА В XIII-XV ВВ" (Rusça), 4 (27). Кабардино-Балкария Пресс. s. 54-60.
^ May, Timothy; Hope, Michael (25 Mayıs 2022). The Mongol World (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN 978-1-351-67631-1. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
^ ^a ^b Rashid al-Din Hamadani. Jami' al-tawarikh (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
^ ^a ^b L.I. Lavrov. “Kuzey Kafkasya’da Moğol İstilası”
^ "Черкесия: черты социо-культурной идентичности". 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2013.
^ Frank McLynn, Genghis Khan.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Хизриев.
^ ^a ^b de Hartog 2004.
^ ^a ^b ^c Gabriel 2006.
^ ^a ^b Anchalabze, George. The Vainakhs. Page 24
^ Jaimoukha, Amjad. The Chechens. Page 28
^ ^a ^b ^c ^d Jaimoukha, Amjad. The Chechens. Pages 34-5
^ Perenıko, Lıperit (14 Nisan 2021). "Moğol Saldırıları Sırasında Çerkesya Bölgesi". Eksik ya da boş |url= (yardım);
^ "Территория Черкесии в период Монгольского ига » Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов)". Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов) (Rusça). 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.
^ G Rubruquis. 1753. Cited in Jaimoukha's The Chechens, page 35
^ Wars, VIII.4.2
^ ^a ^b Pritsak 1991.

[:1-1] Natho, Kadir (3 Aralık 2009). Circassian History (İngilizce). 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.

[:23-2] "Война черкесов и монголов » Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов)". Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов) (Rusça). 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.

[3] Хотко, Самир Хамидович (2015). "ЭТНОНИМИЯ СЕВЕРО-ЗАПАДНОГО КАВКАЗА В XIII-XV ВВ" (Rusça), 4 (27). Кабардино-Балкария Пресс. s. 54-60.

[4] May, Timothy; Hope, Michael (25 Mayıs 2022). The Mongol World (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN 978-1-351-67631-1. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.

[ReferenceA-5] Rashid al-Din Hamadani. Jami' al-tawarikh (Farsça). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.

[ReferenceB-6] L.I. Lavrov. “Kuzey Kafkasya’da Moğol İstilası”

[Черкесия:_черты_социо-культурной_идентичности3-7] "Черкесия: черты социо-культурной идентичности". 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2013.

[8] Frank McLynn, Genghis Khan.

[FOOTNOTEХизриев-9] Хизриев.

[FOOTNOTEde_Hartog2004-10] Hartog 2004.

[FOOTNOTEGabriel2006-11] Gabriel 2006.

[AnchabInvade1-12] Anchalabze, George. The Vainakhs. Page 24

[13] Jaimoukha, Amjad. The Chechens. Page 28

[JaimoukhaInvade1-14] Jaimoukha, Amjad. The Chechens. Pages 34-5

[15] Perenıko, Lıperit (14 Nisan 2021). "Moğol Saldırıları Sırasında Çerkesya Bölgesi". Eksik ya da boş |url= (yardım);

[16] "Территория Черкесии в период Монгольского ига » Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов)". Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов) (Rusça). 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.

[:02-17] G Rubruquis. 1753. Cited in Jaimoukha's The Chechens, page 35

[18] Wars, VIII.4.2

[FOOTNOTEPritsak1991-19] Pritsak 1991.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Tuqar nedir?, Tuqar anlamı nedir?, Tuqar ne demektir?