Altay (il)

Altay İli
قۇمۇل ۋىلايىت , 阿勒泰地区/阿勒泰地區
Altay İli; قۇمۇل ۋىلايىت , 阿勒泰地区/阿勒泰地區
	; Altay ilinin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki konumu (sarı)
Ülke	Çin
Özerk il	İli Kazak Özerk İli
Yüzölçümü
• Toplam	118.015 km²
Nüfus (2000)
• Toplam	561,667
Zaman dilimi	+8
• Yaz (YSU)	UTC
Posta kodu	836500
Alan kodu	0906
	Resmî site; http://www.xjalt.gov.cn/

Altay İli (Uygurca: قۇمۇل ۋىلايىت Altay Vilayiti, Çince: 阿勒泰地区/阿勒泰地區, Pinyin: Ālètài Dìqū), Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, İli Kazak Özerk İli toprakları içinde bir ildir.

Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay İli, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, (batıdan doğuya doğru) Kazakistan, Rusya ve Moğolistan'la sınırı, onlardan Altay dağ zinciri ayırır, güneybatısında Tarbagatay İli, ve güneyinde Sanci Hui Özerk İli ile sınırdır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim yüksekliğe göre değişken: Yüksek bölgelerde ve alçak bölgelerde çok farklılık vardır. Ortalama yıllık sıcaklık Altay şehri için, en soğuk kış ayı için ortalama -16,1 °C, ve en sıcak yaz ayı için ortalama +21,9 °C'dir. En sıcak ay için, yıllık bir 4,3 °C ortalamasıyla (sayılar 1991 yılında toplanan kayıtlardan alınmıştır), ve yıllık yağış orada 184,3 mililitre olur (sayılar 1990 yılında toplanan kayıtlardan alınmıştır).

İdari bölümler[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay İli'indeki şehir ve beldeler:

Altay (şehir)- 阿勒泰市 Ālètài Shì ;
Çinggil İlçesi - 清河县 Qīnghé Xiàn ;
Jeminay İlçesi - 吉木乃县 Jímùnǎi Xiàn;
Koktokay İlçesi - 富蕴县 Fùyùn Xiàn ;
Burçin İlçesi - 布尔津县 Bù'ěrjīn Xiàn ;
Burultokay İlçesi - 福海县 Fúhǎi Xiàn ;
Kaba İlçesi - 哈巴河县 Hābāhé Xiàn :

Etnik yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay İlinde yaşayan 2000 yılı sayımına göre Uluslar;

Etnik grup	Nüfus	Oran (%)
Kazak	288.612	51,38%
Han	229.894	40,93%
Hui	22.166	3,95%
Uygur	10.068	1,79%
Moğol	5.486	0,98%
Dongxiang	1.724	0,31%
Tatar	1.236	0,22%
diğerleri	2.481	0,44%

1956 yılında Çinli Türk dilbilimcisi Geng Shimin Burçin ve Kaba İlçeleri ilgili bir metin yazar. O zamandan sonra ve 1980'li yılların sonlarında, dilbilimsel kapsamlı alan çalışması bu bölgede uygulanır. Bir alan araştırmacısı olan, Talant Mawkanuli, Larry V. Clark ve György Kara, Bloomington, gözetimi altında bir doctoral sesbilim ve şekilbilim "Jungar Tuva" ismindeki savında, Kanas Gölü etrafında sayıları 2.000'den daha az olan kişiler tarafından Tuvaca konuşulduğunu yazmıştır (1998).

Kazakistan sınırı yakınında kuzey Sincan Uygur Özerk Bölgesinde, eski Sovyetler birliğinde ve Moğolistan'da Tuvaca veya Tuva Türkçesi konuşanlar bulunur. Kazaklara komşu olan bu dili konuşanların diline Diwa, Soyan, vb. denilir, ve kök mončaq diye söylerler, "mavi boncuk" (karşıtı Gök Monjaq) olarak tanımlanır. Onlar Junggar Altay Özerk bölgesinde yaşarlar, etkin olarak Burçin İlçesi'nde Kom (Khom) ve Kanas (Khanas) köylerinde ve Kaba İlçesindeki Aq Khawa 'da, onlar bu bölgeye kendi deyimleriyle dört ken, yani "dört nehir" derler.^[2]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

1959 yılında Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu (XPCC, Çince: basit 新疆生产建设兵团; geleneksel: 新疆生產建設兵團; Pinyin: Xīnjiāng Shēngchǎn Jiànshè Bīngtuán), denilen onuncu tarımsal bölümü burada kurulmuş ve Beitun'dan yönetilir.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
^ Lars Johanson, Discoveries on the Turkic Linguistic Map, Svenska Forskningsinstituteti Istanbul Stockholm 2001

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Altay'dan Fotograflar (İngilizce)
Historical Weather: ALTAY, China 8 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Koordinatlar: 47°50′N, 88°08′E

Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi yönetim birimleri （Başkent: Urumçi）

İl düzeyi şehir, İl, Özerk il	İlçe düzeyi şehir, İlçe, Özerk ilçe, Bucak
Urumçi：	Tanrı Dağı Bucağı \| Saybağ Bucağı \| Yenişehir Bucağı \| Şuymogu Bucağı \| Tudun Haba Bucağı \| Tapançeng Bucağı \| Mitung Bucağı \| Urumçi İlçesi
Karamay：	Karamay Bucağı \| Maydağ Bucağı \| Cerenbulak Bucağı \| Orku Bucağı
Turfan İli：	Turfan \| Toksun İlçesi \| Piçan İlçesi
Kumul İli：	Kumul (şehir) \| Ara Türük İlçesi \| Barköl Kazak Özerk İlçesi
Hotan İli：	Hotan (şehir) \| Hotan İlçesi \| Lop İlçesi \| Niya İlçesi \| Guma İlçesi \| Çira İlçesi \| Keriye İlçesi \| Karakaş İlçesi
Aksu İli：	Aksu (şehir) \| Onsu İlçesi \| Şayar İlçesi \| Bay İlçesi \| Avat İlçesi \| Kuçar İlçesi \| Kelpin İlçesi \| Toksu İlçesi \| Uçturfan İlçesi
Kaşgar İli：	Kaşgar \| Maralbeşi İlçesi \| Poskam İlçesi \| Feyzivat İlçesi \| Kağılık İlçesi \| Yopurğa İlçesi \| Kaşgar Yenişehir İlçesi \| Mekit İlçesi \| Yengisar İlçesi \| Yarkent İlçesi \| Kaşgar Kuna Şehir İlçesi \| Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi
Kızılsu Kırgız Özerk İli：	Atuş İlçesi \| Akto İlçesi \| Uluğçat İlçesi \| Akçi İlçesi
Bayangolin Moğol Özerk İli：	Korla (şehir) \| Hoçing İlçesi \| Lopnur İlçesi \| Hoşut İlçesi \| Çerçen İlçesi \| Bağraş İlçesi \| Bügür İlçesi \| Çakılık İlçesi \| Yençi Hui Özerk İlçesi
Sanci Hui Özerk İli：	Sanci (şehir) \| Fukang (şehir) \| Guçung İlçesi \| Manas İlçesi \| Jimisar İlçesi \| Hutubi İlçesi \| Mori Kazak Özerk İlçesi
Bortala Moğol Özerk İli：	Bortala \| Çing İlçesi \| Arişang İlçesi
Özerk bölgesine doğrudan bağlı ilçe düzeyi şehir：	Shihezi \| Aral \| Tomşuk \| Vujyaçü
İli Kazak Özerk İli：	（İli Kazak Özerk İli Alt-eyalet düzeyi özerk ili olup Tarbagatay ve Altay'ı yönetmektedir.)
Doğrudan bağlı：	Gulca \| Kuytun \| Gulca İlçesi \| Tekes İlçesi \| Nilka İlçesi \| Moğolküre İlçesi \| Künes İlçesi \| Korgas İlçesi \| Dokuztara İlçesi \| Çapçal Şibe Özerk İlçesi
Tarbagatay İli：	Çöçek (şehir) \| Usu (şehir) \| Dörbiljin İlçesi \| Çağantogay İlçesi \| Saven İlçesi \| Toli İlçesi \| Kobuksar Moğol Özerk İlçesi
Altay İli：	Altay (şehir) \| Çinggil İlçesi \| Jeminay İlçesi \| Koktokay İlçesi \| Burçin İlçesi \| Burultokay İlçesi \| Kaba İlçesi
(Hotan, Aksay Çin'nin hakimiyeti üzerine Çin ile Hindistan arasında anlaşmazlık mevcuttur. Şu an fiilen Çin Halk Cumhuriyeti yönetmektedir.

[1] Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)

[2] Lars Johanson, Discoveries on the Turkic Linguistic Map, Svenska Forskningsinstituteti Istanbul Stockholm 2001

[1]

[2]

Altay İli nedir?, Altay İli anlamı nedir?, Altay İli ne demektir?