Ampul

Ampul (Fransızca: (une) ampoule), elektrik akımıyla temas ettiğinde akkor durumuna gelerek ışık yayan, içinde argon gazı bulunan, armut biçimli cam şişedir. Ampulün içinde çok ince biçimde tasarlanmış filaman adı verilen, genelde tungsten metalinden yapılmış, iki ince destek çubuğu ile tutulmakta olan bir tel bulunur. Bu telden geçen elektrik akımı bu teli aşırı derecede ısıtır (yaklaşık 3000 °C) ve sonuç olarak tel ışık yaymaya başlar. Ampul, Humphry Davy tarafından icat edilmiştir, fakat Edison tarafından geliştirilerek günümüzdeki çalışma prensibini benimsemiştir.

Şu an günümüzdeki ampullerin kimileri 2 yıl, kimileri 8 yıl dayanabilir.^{[kaynak belirtilmeli]} Thomas Edison'in ampulü icat etmesinden sonra aydınlatma teknolojisine çok büyük adım atılmıştır. Elektrik ile çalışır.

Enerji tasarrufu için tasarruf ampulü kullanılması yararlıdır.

Kökenbilim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ampul kelimesi Türkçeye; Fransızcadan ampoule (şişecik, tüp, ampul), Fransızcaya da Latinceden ampulla, ampora (testi) ve Latinceye de Grekçeden αμφορεύς (okunuşu: amphoreús) şeklinde geçmiştir.^[1]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Ampul ile ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Ampulün mucidi ise Humphry Davy'dir.^[3]^[4]^[5]^[6] Fakat ampullerin ömürleri çok kısa olmuştur. İngiliz Joseph Wilson Swan ve Amerikalı Thomas Alva Edison, şaşırtıcı bir şekilde aynı yıllarda daha uzun ömürlü ampulü bulmuşlardır. Daha sonra Edison, 1880 yılında daha uzun süre dayanabilen ampulü yapmıştır.^[4]^[5]

Filaman[değiştir | kaynağı değiştir]

Ampulde ısınmayı sağlayan parçadır. Bu ısınma sayesinde elektronlar diotlar arasındaki hızlanma sağlanarak sinyallerin yükseltilmesi sağlanır. Filaman tungsten adı verilen metalden yapılır.^[7]

Ampul çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde evlerde ve iş yerlerinde yaygın şekilde kullanılan ampuller şu teknolojilerden yararlanmaktadır:

Akkor (Incandescent light)
Floresan Işık (Fluorescent Light, FL)
Işık yayan diyot (Light-emitting Diode, LED)

Bu üç yaygın teknoloji dışında tarihsel olarak kullanılmış veya günümüzde daha özel kullanım alanlarında tercih edilen veya henüz geliştirilmekte olan şu teknolojiler mevcuttur:

High-intensity Discharge, HID
Gas Discharge
Electric Arc
Yanma (Combustion)
Solid-state Lightning, SSL (Aynı zamanda LED'in dahil olduğu grup)
Electroluminescence
Chemiluminescence
Radioluminescence

Ampul araştırmalarının önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok ülke aydınlatma teknikleri üzerine ciddi araştırmalar sürdürüyor. Bunun temel nedeni aydınlatma için kullanılan enerjinin ve dolayısıyla harcamaların ciddi rakamlara ulaşması. 2006 yılı verilerine göre ABD, harcadığı enerjinin %7.5’ini aydınlatmaya kullandı.^[8]^[9] Aynı yıl ABD, Dünya enerji tüketiminin yaklaşık %21’ini sahiplendi. Dolayısıyla ABD aydınlatması aslında tek başına 2006 Dünya enerji tüketiminin yaklaşık %1.6’sını oluşturdu. Bu rakamlar aydınlatma tekniklerinin bizim için aslında ne kadar önemli olduğunu ortaya koyuyor.

Yasaklanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Hem enerji verimliliğinin düşük olması nedeniyle, hem de dolaylı olarak atmosfere salınan karbondioksit miktarını arttırarak küresel ısınmayı hızlandırdığı için çevreye zararlı olarak değerlendirilen şeffaf akkor ampullerin üretimi, satışı ve ithalatı 1 Eylül 2012 tarihinden itibaren Avrupa Birliği ülkelerinde tamamen yasaklanmıştır.^[10]^[11]^[12] Daha önceki yıllarda sırasıyla 100, 75 ve 60 wattlık ampuller kademeli olarak yasaklanmıştı. Bu yasakla birlikte 40 milyar kilovatsaat enerji tasarrufu yapılması, ayrıca karbondioksit emisyonunun yılda 15 milyon ton azaltılması amaçlanmaktadır.^[13]

Lamba türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Ampul". nisanyansozluk.com. 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ [1] 27 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Thomas Edison Center at Menlo Park, "Thomas Edison and Menlo Park"
^ "Mucitleri yanlış bilinen 10 icat". Sabah.com. 17 Ekim 2014. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ ^a ^b "Ampulü kim buldu ve icat etti ?". Hürriyet.com. 2 Ağustos 2020. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ ^a ^b "Ampulü ilk Olarak Ne Zaman, Nasıl İcat Edildi?". Milliyet.com. 13 Mayıs 2020. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ "Humphry Davy". Biyografi.info. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ "Filaman". 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ [2] 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CEN-STAR Trent Analysis Workshop, “CFL Quality and Strategies to Phase-out Incandescent Lamps”, Paris, Şubat 2007
^ [3] 10 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. U.S. EIA, “International Energy Annual 2006”
^ "Avrupa Birliği'nde akkor ampul yasaklandı". Hürriyet.com. 1 Eylül 2012. 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ "AB'de şeffaf akkor ampuller yasak". Posta.com. 31 Ağustos 2012. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ "Eski ampuller yasaklanıyor". Sabah.com. 31 Ağustos 2012. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
^ "Avrupa Birliği'nde akkor ampul yasaklandı". movies.nytimes.com. 3 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2012.

Elektrik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Ampul". nisanyansozluk.com. 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[2] [1] 27 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Thomas Edison Center at Menlo Park, "Thomas Edison and Menlo Park"

[3] "Mucitleri yanlış bilinen 10 icat". Sabah.com. 17 Ekim 2014. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[Ampulü_kim_buldu-4] "Ampulü kim buldu ve icat etti ?". Hürriyet.com. 2 Ağustos 2020. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[Ampulü_ilk_Olarak_Ne_Zaman,_Nasıl_İcat_Edildi?-5] "Ampulü ilk Olarak Ne Zaman, Nasıl İcat Edildi?". Milliyet.com. 13 Mayıs 2020. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[6] "Humphry Davy". Biyografi.info. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[7] "Filaman". 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[8] [2] 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CEN-STAR Trent Analysis Workshop, “CFL Quality and Strategies to Phase-out Incandescent Lamps”, Paris, Şubat 2007

[9] [3] 10 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. U.S. EIA, “International Energy Annual 2006”

[10] "Avrupa Birliği'nde akkor ampul yasaklandı". Hürriyet.com. 1 Eylül 2012. 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[11] "AB'de şeffaf akkor ampuller yasak". Posta.com. 31 Ağustos 2012. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[12] "Eski ampuller yasaklanıyor". Sabah.com. 31 Ağustos 2012. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.

[13] "Avrupa Birliği'nde akkor ampul yasaklandı". movies.nytimes.com. 3 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

g t d Enerji
Tarih • Dizin
Temel kavramlar	Enerji Birimler Enerjinin korunumu Enerji bilimi Enerji dönüşümü Enerji koşulu Enerji geçişi Enerji seviyesi Enerji sistemi Kütle Negatif kütle Kütle-enerji eşdeğerliği Güç Termodinamik Kuantum termodinamiği Termodinamik kanunları Termodinamik sistem Termodinamik durum Termodinamik potansiyel Termodinamik serbest enerji Tersinmezlik Termal rezervuar Isı aktarımı Isı sığası Hacim (termodinamik) Termodinamik denge Isıl denge Mutlak sıcaklık Yalıtılmış sistem Entropi Serbest entropi Entropi kuvveti Negentropi İş Ekserji Entalpi
Çeşitler	Kinetik İç Termal Potansiyel Yerçekimsel Esneklik Elektriksel potansiyel enerji Mekanik Atomlararası potansiyel Elektrik Manyetik İyonlaşma Işınım Bağlanma Nükleer bağlanma enerjisi Yerçekimsel bağlanma enerjisi Kuantum renk dinamiği bağlanma enerjisi Karanlık Öz Hayalet Negatif Kimyasal Durgun Ses enerjisi Yüzey enerjisi Boşluk enerjisi Sıfır noktası enerjisi
Enerji taşıyıcılar	Radyasyon Entalpi Mekanik dalga Ses dalgaları Yakıt Fosil yakıt Isı Gizli ısı İş Elektrik Pil Kondansatör
Birincil enerji	Fosil yakıt Kömür Petrol Doğal gaz Nükleer yakıt Doğal uranyum Işınım enerjisi Güneş Rüzgâr Hidrolik güç Okyanus enerjisi Jeotermal Biyoenerji Yerçekimi enerjisi
Enerji sistemi bileşenleri	Enerji mühendisliği Petrol rafinerisi Elektrik gücü Fosil yakıtlı elektrik santrali Kojenerasyon Entegre gazlaştırma kombine çevrim Nükleer enerji Nükleer enerji santrali Radyoizotop termoelektrik jeneratör Güneş gücü Fotovoltaik sistem Yek-odaklı güneş enerjisi santralleri Termal güneş enerjisi Güneş enerji kulesi Güneş fırını Rüzgâr gücü Rüzgâr çiftliği Uçan rüzgâr enerjisi Hidrolik güç Hidroelektrik Dalga tarlası Gelgit enerjisi Jeotermal elektrik Biyokütle
Kullanım ve tedarik	Enerji tüketimi Enerji depolama Dünya enerji tüketimi Enerji güvencesi Enerji tasarrufu Enerji verimliliği Ulaşım Tarım Yenilenebilir enerji Sürdürülebilir enerji Enerji politikası Enerji gelişimi Dünya enerji tedariği Güney Amerika Kuzey Amerika Avrupa Asya Afrika Avustralya
Diğer	Jevons paradoksu Karbon ayak izi
Kategori • Medya

Akkor ampul nedir?, Akkor ampul anlamı nedir?, Akkor ampul ne demektir?