Çulımlar , Çulım Türkleri, Çulım Tatarları

Önemli nüfusa sahip bölgeler
Tomsk Oblastı	204[1]
Krasnoyarsk Krayı	145[1]
Diller
Çulım Türkçesi, Rusça
Din
Rus Ortodoksluk, Tengricilik

Çulım Tatarları (Tatarca: Чулым татарлары - Çulım tatarları) Rusya'nın Tomsk Oblastı'nda, Ob nehri ile Çulım nehirlerinin birleştiği yerin güneyinde ve Krasnoyarsk Krayı'nda yaşayan bir Türk halkıdır. Bu bölge, Altay ve Tuva özerk bölgelerinin 400 km. kadar kuzeyindedir. Dilleri Türk dilleri grubuna ait Çulım Tatarcası'dır. Konuştukları dile Ös adını verirler. 2002 nüfus sayımına göre sayıları 1000'den azdır.

Yerleşim[değiştir | kaynağı değiştir]

Obi akarsuyu kollarından Çulım,akarsuyu boyunda yerleşimleri görülür. Tomsk oblastının Tegüldet ilçesi ve Krasnoyarsk krayının Tühtetskiy rayonunda Paseçnoye ve Çindat köylerinde ağırlıklı olmak üzere yaşamaktadırlar.

Çulım Türklerinin nüfus yerleşimleri (2002 y.)

• Tomsk oblastı:
  • Teguldet köyü: 250
• Krasnoyarsk krayı:
  • Paseçnoye köyü: 115

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Çulım Tatarları Çulım, Melets, Kezik, Melez gibi isimlerle de anılırlar. Haklarında en erken bilgiyi, bölgeye 16. yüzyılda gelen Rus sömürgecilerden alıyoruz. Çin ve Hint kaynaklarından elde edilen, daha erken tarihli bilgiler varsa da, doğrulukları şüphelidir. 16. yüzyılın sonlarında, Rus Çarlarına vergi ödemeye başladılar. 17. yüzyıl boyunca sayıları gitgide artan Rus yerleşimcilerin baskısı altında kaldılar. Nihayet 1720 yılında, zorla Hristiyan yapıldılar. 1822 yılında, “Rus asıllı olmayan” statüde “vatandaş” sayıldılar. Genellikle göçebe olan ve avcılık, balık avcılığı, hayvancılık ile geçinen Çulım Tatarları, Rus yöneticilerin baskıları ve koydukları ağır vergilere rağmen, 1930 yılına kadar eski yaşamlarını sürdürmeye devam ettiler. Bu tarihten sonra, Çulım Tatarları yerleşik hayata geçirildiler. Komünist yönetim tarafından bölgede kolektif çiftlik (rusça:колхо́з; Kolhoz) kurulmaya başlandı. Bu çiftliklere malzeme sağlamak için, çok sayıda zengin Çulım Tatarının, mallarına el kondu ve mal sahipleri de aileleri ile beraber idam edildiler. Komünist yönetim, geleneksel yaşam tarzlarına son verdi. Özellikle dini konularda ağır baskı altında kaldılar. İbadetlerini yerine getirmelerine izin verilmedi. İşyerlerinde, okullarda, devlet dairelerinde Rusça zorunlu dil haline getirildi. Çulım Tatarları dillerini ancak köylerinde ve evde aile içinde kullanabildiler. Bu nedenle ve Ruslar ile evliliklerin artması sonucu, bilhassa genç nesil arasında günlük kullanım dili Rusçadır. Toplam nüfusun yarısından fazlası anadilini konuşamaz! Baraba Tatarlarının, Altay Türklerinin ve Hakas Türklerinin lehçelerine yakın bir Türkçe kullanırlar. Dillerini Hakas Türkleri gibi konuşup yazdıkları, ikinci konuşma ve yazma dillerinin ise Rusça olduğu biliniyor. Esmer, kısa boyludurlar. Erkekler, ortalama 160 cm. boyundadır. Rus kaynaklarında, sayıları için 1902 yılında, “500” gibi bir rakam verilirken, 1959 yılında yapılan sayımda, “4.500” kişi oldukları yazıyor. Ancak sayılarının günümüzde, “12.000” kişiye ulaştığını gösteren kayıtlar var. Rakamlar arasındaki büyük farkların sebebi, Diğer Tatarlar ile karıştırılmalarının yanı sıra, Ruslar ile yapılan evliliklerdir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tatarlar
• Türk halkları
• Çulımlar

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Literatürel kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Türki tayejnogo Priçulımya: Populyatsiya i etnos: [Monografiya]/[ E. L. Lvova, V. A. Dremov, G. A. Aksyanova i dr.].-Tomsk: İzdatelstvo TGU,1991.-244 s.:il..-ISBN 5-7511-0499-4:106.00
• Lvova E.L. Çulımskie Türki (istoriko-etnografiçeskie oçerki). Avtoref. kand. dis. — M., 1978.
• Potapov L. P. Proishojdenie i formirovanie hakasskoy narodnosti. — Abakan, 1957.
• Boyarşinova Z. Ya. Naselenie Tomskogo uyezda v pervoy polovine XVII v.//Trudı Tomskogo universiteta. — Tomsk, 1951. — t.112
• Dolgih B. O. Rodovoy i plemennoy sostav narodov Sibiri v XVII v. — M., 1969
• Dulzon A. P. Çulımskie tatarı i ih yazık. — Uç. zapiski Tomskogo gos.ped. in-ta., 1952 — t.9
• Dulzon A. P. Dialektı i govorı tyurkov Çulıma. .. Voprosı tyurkologii. — Baku, 1973 — nomer 5.
• Tomilov N.А. Çto mı znaem o narodah Sibiri//Kultura Sibiri [Omsk]. — 1995. — № 2. — S. 25-28.
• Tomilov N. A. Çulımskie tyurki//Narodı Sibiri i Severa Rossii v XIX veke. — M., 1994. — S. 250—271.
• Tomilov N. A. Çulımtsı // Narodı i religii mira: Entsiklopediya. — M., 1998. — S. 635—636.
• Tomilov N. A. Çulımtsı // Narodı Rossii: Entsiklopediya. — M.: Bolşaya Rossiyskaya entsiklopediya, 1994. — S. 410—412.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• James Stuart Olson, Lee Brigance Pappas ve Nicholas Charles Pappas. "An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires". Greenwood Press, 1994. 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20121113142324/http://books.google.com/books?id=CquTz6ps5YgC&pg=PA162&dq=Chulym+tatars&hl=tr&sig=ByK2UlBiEwp2WOKD9ApusJyfdRM arşivlendi. sayfa 162] (İngilizce)
• Greg Anderson ve David Harrison tarafından incelenen Çulım Türkleri ile ilgili bilgi ve resimler 20 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
• Çulımlar^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Çulımlar
• Çulımların tarihi belgelerine dair E. L. Lvovoy
• Çulımlar - Sibirya'nın azınlıktaki toplumları // ТВ-2. - 2014. - 23 апреля.
• Çulımlar hakkında sesli görüntülü bilgiler