Tofalar

Tofalar
(Тоъфа)
	Rengeyikleri ile birlikte bir grup Tofa
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Rusya	761 (2010) İrkutsk Oblastı:; 678 (2010); Sankt Peterburg:; 28 (2002); Tomsk Oblastı:; 13 (2002); Krasnoyarsk Krayı:; 12 (2002);
Ukrayna	18 (2001)
Diller
	Tofaca, Rusça
Din
	Şamanizm, Hristiyanlık

Tofalar^{[Not 1]} (Tofaca: Тоъфа) veya eski literatürde bilinen isimleri ile Karagaslar, Sibirya'nın İrkutsk Oblastı'nda yaşayan Türk halkı. Halk, kökensel, dilsel ve kültürel açıdan Tuva'nın doğusu ile benzemektedir. Çok eskiden Tuva'dan ayrılmış Tuba Türkleri sanılmaktadır. Türk dillerinde f harfi kullanılmamaktadır, bu yüzden bu ad yabancı olanlar tarafından söylenmiş ve Toba kelimesinden bozmadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Ekim Devriminden önce Tofalar göçebe halklardandır ve devrim sonrası Sovyet hükûmeti tarafından yerleşim alanları değiştirildi. Genç Tofalar Sovyet okullarında eğitim görüp Rusça öğrendiler ve kültürel gelenekleri yasaklandı.^[3]^{[daha iyi kaynak gerekli]} 2002 nüfus sayımına göre Rusya'da 837 Tofa bulunmaktadır.

Etimoloji ve geçtiği yerler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin kaynaklarında Türkçe konuşan ve Türk soylu kavimler, "Topa" olarak adlandırılmıştır.^[4] Günümüzde tarihi Türk topluluklarının göçüp devlet kurduğu bazı yer adları benzerlik taşır. Hindistan'ın Carkhand eyaletinin Hazaribag ilçesinin küçük yerleşim birimlerinden birinin adı Topa olarak geçer. Tuoba adı da Çin'in kuzeyinde bir bölge adı olarak geçmiştir.^[5]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya nüfus sayımlarında Tofaların nüfusu 1926-2002 yılları arasında şu şekildedir.

1926 — 417 kişi
1959 — 586 kişi
1970 — 620 kişi
1989 — 722 kişi
2002 — 837 kişi

Yerleşim[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya Federasyonu İrkut ili Alhıg yer, Yukarı Gutara, Nerha yerleşimlerinde yaşamaktadırlar. Birüsa, Kan (Kanag: küçük akarsu demektir) gibi akarsuların olduğu yerdedir. Öncesinde Karagasya (Karagas ülkesi) olarak resmi kayıtlara geçmişken 1934 tarihinden itibaren halkın isteği ile Tofalar ülkesi anlamında Tofalariya adı kullanılmaya başlandı.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Tofa Türkleri, eski Türk boylarından gelmektedir. Eski Türk boylarından Tele boyu içinde geçen Dubo adı değişimler sonucu Tuba, Tuha şeklinde adlandırılmıştır. Tofa sözü de bu değişimlerden biridir. Tofalarya bölgesi XVII. yüzyılda Rus işgali ve istilasına uğrar. Sovyetlerin kuruluşuna kadar Tofalar'ın Suglaan adı ile kendi meclisleri bulunmaktaydı. XX. yüzyıla kadar 8 boya sahip olan Tofalar'ın bu yüzyıldan sonra 5 tane boyları bilinmektedir. Tofa boylarının adları: Kaş, Sarıg-Kaş, Çogdu, Kara-Çogdu, Çeptey.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Tofalar'a, To'fa,Topa, Toha adları da söylenegelmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Literatür[değiştir | kaynağı değiştir]

Тофалары // Сибирь. Атлас Азиатской России. — М.: Топ-книга, Феория, Дизайн. Информация. Картография, 2007. — 664 с. — ISBN 5-287-00413-3
Тофалары // Народы России. Атлас культур и религий. — М.: Дизайн. Информация. Картография, 2010. — 320 с. — ISBN 978-5-287-00718-8
Рассадин В. И. Особенности традиционной материальной культуры саянских оленеводов-тофаларов// Этнологические исследования: Сб. ст. Вып.1. — Улан-Удэ: Изд-во БНЦ СО РАН, 2000. — С.131-148.
Рассадин В. И. Словарь тофаларско-русский и русско-тофаларский/ Тоъфа-орус — орус-тоъфа сооттары: Учеб. пособие для учащихся средних школ. — СПб.: Дрофа, 2005. — 296 с.
Рассадин В. И. Тофалары// Тюркские народы Восточной Сибири. — М.: Наука, 2008. — С. 262—333.