Wacław Sierpiński
Doğum	Wacław Franciszek Sierpiński 14 Mart 1882(1882-03-14) Varşova, Polonya Kongresi, Rusya İmparatorluğu
Ölüm	21 Ekim 1969 (87 yaşında) Varşova, Polonya Halk Cumhuriyeti
Defin yeri	Powązki Mezarlığı 52°15′7″K 20°58′22″D / 52.25194°K 20.97278°D / 52.25194; 20.97278
Milliyet	Leh
Eğitim	Varşova Üniversitesi (1899-1904) Jagiellonian Üniversitesi (1906-1908)
Tanınma nedeni	Sierpinski üçgeni Sierpinski halısı Sierpinski eğrisi Sierpinski sayısı Sierpiński uzayı Sierpiński kümesi Sierpiński süngeri
Ödüller	Commander with Star of the Order of Polonia Restituta, Stefan Banach Ödülü (1946), Varşova Üniversitesi fahri doktorası, Lviv Üniversitesi fahri doktorası
Kariyeri
Dalı	Matematik
Çalıştığı kurumlar	Lviv Üniversitesi (1908-1914) Varşova Üniversitesi (1919-1960)
Doktora danışmanı	Stanisław Zaremba Georgy Voronoy
Doktora öğrencileri	Andrzej Schinzel (1960), Jerzy Neyman (1924), Stefan Mazurkiewicz (1913), Edward Marczewski (1932), Adolf Lindenbaum (1928), Stanisław Ruziewicz (1913), Andrzej Rotkiewicz (1963), Antoni Wakulicz (1949), Zygmunt Zalcwasser (1928), Andrzej Rotkiewicz

Wacław Franciszek Sierpiński (Lehçe: ˈvat͡swaf fraɲˈt͡ɕiʂɛk ɕɛrˈpij̃skʲi (dinle (yardım·bilgi)); 14 Mart 1882 - 21 Ekim 1969) Polonyalı bir matematikçiydi. Küme teorisine (seçim aksiyomu ve süreklilik hipotezi üzerine araştırma), sayı teorisi, fonksiyonlar teorisi ve topolojiye yaptığı katkılarla biliniyordu. 700'ün üzerinde makale ve 50 kitap yayınladı.

Üç tanınmış fraktal (Sierpiński üçgeni, Sierpiński halısı ve Sierpiński eğrisi), Sierpiński sayısı ve ilişkili Sierpinski problemi gibi onunla aynı adı taşır.

Eğitim geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sierpiński, 1899'da Varşova Üniversitesi Matematik ve Fizik Bölümü'ne kaydoldu ve dört yıl sonra mezun oldu. 1903'te, hala Varşova Üniversitesi'ndeyken, Matematik ve Fizik Bölümü, Voronoy'un sayı teorisine katkısı üzerine bir öğrencinin en iyi makalesi için bir ödül verilmesini kararlaştırdı. Sierpiński, makalesi için altın madalya ile ödüllendirildi ve böylece ilk büyük matematiksel katkısının temelini attı. Çalışmalarının Rusça olarak yayımlanmasına gönülsüz olduğundan, 1907'de Samuel Dickstein'ın matematik dergisi Prace Matematyczno-Fizyczne (Lehçe: Matematik ve Fizik Çalışmaları)’de yayınlanmasına kadar elinde tuttu.

1904'te mezun olduktan sonra Sierpiński, Varşova'da matematik ve fizik öğretmenliği yaptı. Ancak, bir grev nedeniyle okul kapanınca, Sierpiński doktora yapmak için Kraków'a gitmeye karar verdi. Kraków'daki Jagiellonian Üniversitesi'nde Stanisław Zaremba'nın matematik derslerine katıldı. Ayrıca astronomi ve felsefe okudu. Doktorasını aldı ve 1908'de Lwów Üniversitesi'ne atandı.

Sierpiński'nin Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

1907'de Sierpiński, küme teorisiyle ilk olarak, düzlemdeki noktaların tek bir koordinatla belirtilebileceğini ifade eden bir teoremle karşılaştığında ilgilenmeye başladı. Tadeusz Banachiewicz'e (o zaman Göttingen'de) yazdı ve böyle bir sonucun nasıl mümkün olduğunu sordu. Tek kelimelik 'Cantor' cevabını aldı. Sierpiński küme teorisi üzerine çalışmaya başladı ve 1909'da tamamen konuya ayrılmış ilk dersini verdi.

Sierpiński, araştırma makaleleri ve kitaplar üretmeyi sürdürdü. 1908-1914 yılları arasında Lwów Üniversitesi'nde öğretmenlik yaptığı yıllarda birçok araştırma makalesine ek olarak üç kitap yayınladı. Bu kitaplar İrrasyonel Sayılar Teorisi (1910), Küme Teorisinin Anahatları (1912) ve Sayılar Teorisi (1912) idi.

1914'te I. Dünya Savaşı başladığında, Sierpiński ve ailesi Rusya'daydı. Polonyalı yabancılar için yaygın olan zulümden kaçmak için Sierpiński, savaş yıllarının geri kalanını Moskova'da Nikolai Luzin ile çalışarak geçirdi. Birlikte analitik kümeleri incelemeye başladılar. 1916'da Sierpiński, mutlak bir normal sayının ilk örneğini verdi.

Birinci Dünya Savaşı 1918'de sona erdiğinde, Sierpiński Lwów'a döndü. Ancak, Lwów'daki görevine tekrar başladıktan kısa bir süre sonra, kabul ettiği Varşova Üniversitesi|'nde bir görev teklif edildi. 1919'da profesörlüğe yükseltildi. Hayatının geri kalanını Varşova'da geçirdi.

Polonya–Sovyet Savaşı (1919–1921) sırasında Sierpiński, Polonya Genelkurmay Başkanlığı'nın Polonya Kriptoloji Ajansı için Sovyet Rus şifrelerinin kırılmasına yardım etti.

1920'de Sierpiński, Zygmunt Janiszewski ve eski öğrencisi Stefan Mazurkiewicz ile birlikte Fundamenta Mathematicae matematik dergisini kurdu. Sierpiński, küme teorisi üzerine makalelerde uzmanlaşmış derginin editörlüğünü yaptı.

Bu dönemde, Sierpiński ağırlıklı olarak küme teorisi üzerinde çalıştı, ama aynı zamanda nokta küme topolojisi ve gerçek bir değişkenin fonksiyonları üzerinde çalıştı. Küme teorisinde Seçim aksiyomuna ve Süreklilik hipotezine katkıda bulundu. Zermelo-Fraenkel'in kuramının, Genelleştirilmiş Süreklilik hipotezi ile birlikte, dolaylı olarak Seçim aksiyomunu gösterdiğini kanıtladı. Ayrıca şimdi Sierpiński eğrisi olarak bilinen şey üzerinde çalıştı. Sierpiński, analitik ve izdüşümsel kümelerin araştırılmasında Luzin ile işbirliği yapmaya devam etti. Gerçek değişkenin fonksiyonları üzerine yaptığı çalışma, fonksiyonel seriler, fonksiyonların diferansiyellenebilirliği ve Baire sınıflandırması üzerine sonuçları içerir.

Sierpiński, 1960 yılında Varşova Üniversitesi'nde profesör olarak emekli oldu, ancak 1967'ye kadar Polonya Bilimler Akademisi'nde Sayılar teorisi üzerine bir seminer vermeye devam etti. Ayrıca Açta Arithmetica’nın genel yayın yönetmeni olarak ve Rendiconti del Circolo Matematico di Palermo, Composito Matematica ve Zentralblatt für Mathematik’in yayın kurulu üyesi olarak editoryal çalışmalarına devam etti.

1964'te, kültür özgürlüğüne ilişkin Başbakan Józef Cyrankiewicz'e 34'lük Mektubun sözde imzacılarından biriydi.

Sierpiński, Polonya'nın Varşova kentindeki Powązki Mezarlığı'na defnedildi.

Onur ve Başarıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Onur Dereceleri: Lwów (1929), St. Marks of Lima (1930), Amsterdam (1931), Tarta (1931), Sofya (1939), Prag (1947), Wrocław (1947), Lucknow (1949) ve Moskova (1967).

Polonya'da matematiğin gelişimine yüksek oranda dahil olduğu için Sierpiński, 1921'de Polonya Öğrenim Akademisi'ne seçilmekle onurlandırıldı ve aynı yıl Varşova Üniversitesi'nde fakülte dekanı yapıldı. 1928 yılında Varşova Bilim Derneği yardımcısı başkanı oldu ve aynı yıl Polonya Matematik Derneği genel başkanı seçildi.

Lima Coğrafya Topluluğu (1931), Liège Kraliyet Bilimsel Topluluğu (1934), Bulgar Bilimler Akademisi (1936), Lima Ulusal Akademisi (1939), Napoli Kraliyet Bilimler Topluluğu (1939), Accademia dei Lincei of Rome (1947), Almanya Bilimler Akademisi (1950), Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi (1959), Paris Akademisi (1960), Hollanda Kraliyet Akademisi (1961),^[1] Brüksel Bilim Akademisi (1961), Londra Matematik Derneği (1964), Romanya Akademisi (1965) ve Papalık Bilimler Akademisi (1967)'ne seçildi.

1949'da Sierpiński, Polonya Bilim Ödülü'ne birinci derece layık görüldü.

Ay'daki Sierpiński krateri onun onuruna isimlendirilmiştir.^[2]

Yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sierpiński, çoğu Lehçe olmak üzere 724 makale ve 50 kitap yazdı. Cardinal and Ordinal Numbers adlı kitabı ilk olarak 1958'de İngilizce olarak yayınlandı. İki kitap, Genel Topolojiye Giriş (1934) ve Genel Topoloji (1952) Kanadalı matematikçi Cecilia Krieger tarafından İngilizceye çevrildi. Pisagor Üçgenleri (1954) adlı başka bir kitap, Hint matematikçi Ambikeshwar Sharma tarafından İngilizceye çevrildi, 1962'de yayınlandı ve Dover Books yayın evi tarafından 2003'te yeniden yayınlandı; Rusça çevirisi de vardır.^[3] İngilizce olarak yayımlanan bir başka eseri de, Polonyalı Teoria Liczb (1914 ve 1959)'a dayanan ve 1964'te A. Hulanicki tarafından çevrilen Elementary Theory of Numbers adlı eseridir.^[4]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Polonyalılar listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Wacław Sierpiński", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
• Mathematics Genealogy Project'te Wacław Sierpiński
• K. Kuratowski. "Wacław Sierpiński (1882-1969)" (PDF). Acta Arithmetica. 21: 1-5. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Aralık 2020. 
• A. Schinzel. "Wacław Sierpinski's papers on the theory of numbers" (PDF). Acta Arithmetica. 21: 7-13. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Aralık 2020. 
• "Publications of Wacław Sierpiński in the theory of numbers" (PDF). Acta Arithmetica. 21: 15-23. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Aralık 2020. 
• "Monografie Matematyczne". Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk. 28 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. Sierpiński'nin kitaplarından bazıları 
• "Sierpiński: Fractals, Code Breaking, and a Crater on the Moon" [Sierpiński: Fraktallar, Kod Kırma ve Ay'da Bir Krater]. 17 Mart 2016. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
• "Sierpinski, Waclaw | Encyclopedia.com" (PDF). Dictionary of Scientific Biography. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
• "Acta Arithmetica (Obituary)". 9 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Waclaw Sierpinski". NNDB. 14 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
• "Sierpiński, Wacław". MathSciNet Author profile. 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021. 
• "Sierpiński, Wacław". zbMATH entry. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021.