Vatikan

Vatikan
*Status Civitatis Vaticanae* (Latince)
*Stato della Città del Vaticano* (İtalyanca)
Vatikan Şehir Devleti
Vatikan Status Civitatis Vaticanae (Latince); Stato della Città del Vaticano (İtalyanca); Vatikan Şehir Devleti
	Bayrak Arma
	Millî marş; "Inno e Marcia Pontificale" (İtalyanca); "Pontifical Anthem and March" Kraliyet marşı; ;
Başkent	Vatikan Şehri
En büyük	Vatikan Şehri
Resmî dil(ler)	İtalyanca; Latince
Etnik gruplar	İtalyan, İsviçreli (Vatikan İsviçre Muhafızları), diğer
Hükûmet	Dini, ; Papazlık - Monarşi, ; Mutlak veya Seçmeli Monarşi; ya da Teokrasi
• Papa
• Papa	Franciscus (Jorge Mario Bergoglio)
• Devlet Komisyonu Başkanı	Fernando Vérgez Alzaga
Yasama organı	Papalık Komisyonu
Tarihçe
• Laterano Antlaşması
• Laterano Antlaşması	11 Şubat 1929
Yüzölçümü
• Toplam	0,49 km2 (251 (sonuncu).)
Nüfus
• 2015 tahminî	1.000 (240..)
• Sayılan	825
Para birimi	Euro (€) (EUR)
Zaman dilimi	UTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+2 (OAYS)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+379
İnternet alan adı	.va

Vatikan, resmî adıyla Vatikan Şehir Devleti (İtalyanca: Stato della Città del Vaticano; Latince: Status Civitatis Vaticanae), İtalya'nın Roma şehrinde bulunan, Hristiyanlık dininin Katolik mezhebinin yönetim merkezi olan bağımsız devlet. Ülkedeki yerleşik nüfus 1.000 civarındadır,^[2] fakat Vatikan turistik bir yer olduğundan ülkedeki kişi sayısı turistlerle birlikte artmaktadır. Çevresi yüksek duvarlarla kaplıdır ve kameralarla izlenmektedir. Vatikan, hem yüz ölçümü hem de nüfus bakımından en küçük bağımsız ülkedir.^[13]

Mutlak monarşiye dayalı bir yönetim uygulanır. Devlet başkanı olarak Papa'nın sözleri yasa hükmündedir. Papa, hem devlet başkanı, hem de Katolik mezhebinin ruhani lideridir. Katolik kilisesinin genel başkanı, Vatikan Devleti'nin de başkanı olur. Papa yasama, yürütme ve yargının da başkanıdır. Vatikan'ın, 100 kişilik İsviçre vatandaşı ve Katolik olması şart olan, geleneksel giysili muhafızlardan oluşan ve İsviçreli Muhafızlar olarak adlandırılan sembolik yapıda küçük bir ordusu vardır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalya'nın tarihiyle hemen hemen aynı tarihe sahip olan dünya Katolik dininin merkezi kabul edilen 0,44 km karelik alana sahiptir. Pontificio ruhban sınıfı tarafından yönetilir. Devlet başkanı Papa'dır.

1929'da İtalya Devleti'yle Kilise arasında Laterano Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmayla ülkenin resmî dininin Katolik dini olduğu ve Roma'nın kutsal bir şehir olduğu ilan edildi.^{[kaynak belirtilmeli]}

Papa'nın kabul günü[değiştir | kaynağı değiştir]

Papa'nın kabul günü genellikle kışın haftada bir kez çarşamba günleri Vatikan şehrinde, yazın ise Roma'ya yaklaşık 40 km uzaklıktaki Castel Gandolfo'da gerçekleştirilir. Bu genel kabul gününe katılmak için Prefetto della Casa Pontificia, 00120 Città del Vaticano adresinde bulunan büroya başvurmak gerekir. Katolik dinine mensup olanların bağlı olduğu kiliseden bir yazı getirmesi istenmektedir. Papa'nın kabul gününe katılacak kadınların, uzun kollu, başı kapalı, koyu renkli veya dikkati çekmeyen sade giysilerle; erkeklerin ise koyu renkli ceket ve kravatla katılmaları gerekmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Vatikan’ın doğrudan ya da dolaylı olarak sahibi olduğu veya yönlendirdiği günlük, haftalık ve aylık 200’den fazla gazete ve dergi, 154 radyo istasyonu veya emisyonu, 49 TV kanalı veya kablolu yayını bulunmaktadır.

Bütçesi; Katoliklerden kesilen kilise vergisi, aidatlar, bağışlar, şirket gelirleri, hisse senedi-tahvil-bono gelirleri, bankacılık ve faiz gelirleri, hediyelik eşya satışlarından elde edilen gelirlerle basın yayından elde edilen reklâm gelirlerinden oluşmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Akımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vatikan'da etkileri ve güçleri tartışılamayacak başlıca birkaç akım vardır. Bunlardan ikisi laik, diğerleri dinsel niteliktedir. Laik akımlar Opus Dei (Tanrı’nın Eseri)'yle Malta Şövalyeleri’dir.

Domeniken tarikatı: Domeniken kelimesi Latinceden Türkçeye çevrilmiştir, asıl telaffuzu Domenicani'dir. Domenicani kelimesi, üç şekilde kullanmaktadırlar.

Domenicani tarikatı adını kurucusu olan Aziz Domeniko tarafından almıştır.
Domenicani İtalyanca'da Pazarcılar diye geçer. Pazarcılar kelimesinden anlaşılabileceği gibi bu tarikata bağlı olan rahipler, her pazar kilisede vaaz vermektedirler. Vaaz işlemi her rahip için zorunlu tutulmuştur. Böylece İncil'i ve Tanrı'nın söylediklerini insanlara daha iyi anlatabilmektedirler.
Domenicani kelimesini Latinceye çevirdiğimizde "Domini-Cani" "Tanrı'nın Köpekleri" anlamı ortaya çıkmaktadır. Bu kelimeyle domeniken tarikatının Tanrı'nın hizmetlileri olduğu ve Tanrı için çalıştıkları ifade edilmek istenmektedir.

Domeniken Tarikatı'ndaki rahip ve rahibeler, kendilerini Meryem'e adamış din adamlarıdır. Bunlar için en önemli husus, kurum olarak Kilise’nin sürekliliğinin korunması ve her koşul altında savunulmasıdır. Dominikenler, Kiliseye öncelik prensibine dayanan tarikattır.

Fransiskenler: Yoksullardan yana, din adına karşılıksız çalışan keşişler topluluğudur. Adlarını kurucusu olan Assisili Aziz Fransua'dan almıştır.

Cizvitler tarikatı: Katolik aleminin entelektüelleri olan Cizvitler için önemli olan Papalık Makamı'dır. Papaların kendileri veya Kilise'nin kendi değil, Papalık Makamı'nın korunması ve savunulması öncelik taşımaktadır. Ayrıca bu tarikat papalık makamının korunması için kendi bankası olan Dünya Bankası'nı kurup tüm gelirini bu makamı güçlendirmek için kullanmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Coğrafyası[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Avrupa'da, İtalya'da yer alır. Ilıman bir iklime sahiptir ve alçak tepeliklerden oluşur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaklaşık 900-1.000 civarı bir nüfus bulunur. Bunların çoğunu çeşitli ülkelerden gelen papazlar ve İsviçreli muhafızlar oluşturur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Savunma[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana meydan olan Aziz Petrus Meydanı'nın korumasını İtalyan polisi üstlenmiştir. Vatikan Devleti'nin geriye kalan kısmında orayı koruyacak bir polis ya da askerî güç, İsviçreli Muhafızlar Kıtası dışında yoktur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Vatikan Şehri bir şehir devletidir.
^ Şehrin bünyesindeki kurumlarda birçok farklı dil kullanılmaktadır. Kutsal Makam Latince'yi ana resmi dil, İtalyanca'yı ana çalışma dili ve Fransızca'yı ana diplomatik dil olarak kullanır. Ayrıca Sekreterlik İngilizce, Almanca, İtalyanca, Lehçe, Portekizce ve İspanyolca'yı kullanır. İsviçreli Muhafızlar geçit törenindeki komutları Almanca verir, ayrıca Fransızca, İtalyanca ve diğer iki resmi İsviçre dilini de kullanırlar.
^ De Agostini Atlas Takvimi, 1930 baskısında^[8] Vatikan Şehri'nin alanını 0,44 km² olarak listeledi, ancak 1945–46 baskısında 0,49 km² olarak düzeltti.^[9] 0,44 km²'lik rakam, yanlışlığına rağmen birçok kaynak tarafından hâlâ yaygın olarak belirtilmektedir.
^ 2002'den önce Vatikan lirası (İtalyan lirasıyla aynı değerde)
^ Ziyaretçilerin ve turistlerin özel izni olmadıkça Vatikan'ın içine araçla girmeleri yasaktır. Bu izin normalde sadece Vatikan'da resmi iş için bulunacaklara verilir.
^ ITU-T Vatikan Şehri'ne 379 kodunu atamıştır. Yine de, Vatikan Şehri İtalyan telefon numaralama düzenine dahil edilmiştir ve İtalyan ülke kodu 39'u, onun arkasından 06 (Roma'nın kodu) ve 698'i kullanmaktadır.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "CIA - The World Factbook - Holy See (Vatican City)". Cia.gov. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2009.
^ ^a ^b "Papalık (Vatikan Şehri)". CIA—Dünya Almanağı. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2012. (İngilizce) Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "factbook" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
^ "Vatikan Şehri". katolik-sayfalar.com. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2012. (İngilizce)
^ "Vatikan Şehri Resmi Sitesi - Devlet Bölümleri". Vatican City State. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2012. (İngilizce)
^ Beşeri Coğrafya Uluslararası Ansiklopedisi 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. s.226 (İngilizce)
^ "Katolik dünyası yeni papasını seçti". Radikal. 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2013.
^ Laterano Antlaşması metni (İngilizce) 24 Haziran 2021 tarihinde erişilmiştir
^ De Agostini Atlas Calendar 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1930, p. 99. (İtalyanca)
^ De Agostini Atlas Calendar 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1945–46, p. 128. (İtalyanca)
^ Holy See (Vatican City) 11 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The World Factbook, CIA. Retrieved 20 March 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
^ 2002-01-01'den beri. www.vatican.va 29 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Holy See Press office — General Information. Retrieved 2009-10-23
^ "Europe :: Holy See (Vatican City) — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2010.

Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoban, Bekir Zakir (2009). Geçmişten Günümüze Papalık. İstanbul: İnsan Yayınları / Dinler Tarihi Dizisi. ISBN 9789755745169.

[1] Vatikan Şehri bir şehir devletidir.

[2] Şehrin bünyesindeki kurumlarda birçok farklı dil kullanılmaktadır. Kutsal Makam Latince'yi ana resmi dil, İtalyanca'yı ana çalışma dili ve Fransızca'yı ana diplomatik dil olarak kullanır. Ayrıca Sekreterlik İngilizce, Almanca, İtalyanca, Lehçe, Portekizce ve İspanyolca'yı kullanır. İsviçreli Muhafızlar geçit törenindeki komutları Almanca verir, ayrıca Fransızca, İtalyanca ve diğer iki resmi İsviçre dilini de kullanırlar.

[12] De Agostini Atlas Takvimi, 1930 baskısında^[8] Vatikan Şehri'nin alanını 0,44 km² olarak listeledi, ancak 1945–46 baskısında 0,49 km² olarak düzeltti.^[9] 0,44 km²'lik rakam, yanlışlığına rağmen birçok kaynak tarafından hâlâ yaygın olarak belirtilmektedir.

[16] 2002'den önce Vatikan lirası (İtalyan lirasıyla aynı değerde)

[17] Ziyaretçilerin ve turistlerin özel izni olmadıkça Vatikan'ın içine araçla girmeleri yasaktır. Bu izin normalde sadece Vatikan'da resmi iş için bulunacaklara verilir.

[18] ITU-T Vatikan Şehri'ne 379 kodunu atamıştır. Yine de, Vatikan Şehri İtalyan telefon numaralama düzenine dahil edilmiştir ve İtalyan ülke kodu 39'u, onun arkasından 06 (Roma'nın kodu) ve 698'i kullanmaktadır.

[3] "CIA - The World Factbook - Holy See (Vatican City)". Cia.gov. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2009.

[factbook-4] "Papalık (Vatikan Şehri)". CIA—Dünya Almanağı. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2012. (İngilizce) Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "factbook" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)

[pages-5] "Vatikan Şehri". katolik-sayfalar.com. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2012. (İngilizce)

[mutsecmon-6] "Vatikan Şehri Resmi Sitesi - Devlet Bölümleri". Vatican City State. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2012. (İngilizce)

[teok-7] Beşeri Coğrafya Uluslararası Ansiklopedisi 9 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. s.226 (İngilizce)

[8] "Katolik dünyası yeni papasını seçti". Radikal. 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2013.

[9] Laterano Antlaşması metni (İngilizce) 24 Haziran 2021 tarihinde erişilmiştir

[10] De Agostini Atlas Calendar 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1930, p. 99. (İtalyanca)

[agostini1945-11] De Agostini Atlas Calendar 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1945–46, p. 128. (İtalyanca)

[13] Holy See (Vatican City) 11 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The World Factbook, CIA. Retrieved 20 March 2016.

[14] "Arşivlenmiş kopya". 17 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.

[15] 2002-01-01'den beri. www.vatican.va 29 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Holy See Press office — General Information. Retrieved 2009-10-23

[19] "Europe :: Holy See (Vatican City) — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2010.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[c]

[10]

[11]

[12]

[d]

[e]

[f]

[13]

[8]

[9]

g t d Vatikan konuları
Tarih	Papalık tarihi Vatikan Tutsağı Neron Sirki Eski Aziz Petrus Bazilikası Leonine Şehri Belvedere Avlusu Papalık Devleti Roma Düklüğü Pepin bağışı Kilise devletleri Laterano Sarayı Quirinal Sarayı Savoyard Devri Birinci Vatikan Konsili Laterano Antlaşması
Coğrafya	Aziz Petrus Bazilikası Aziz Petrus Tahtı Aziz Petrus Gölgeliği Pietà Vatikan Nekropolü Aziz Petrus'un mezarı Apostol Sarayı Borgia Apartları Pauline Şapeli Rafael Odaları Niccoline Şapeli Sistina Şapeli sunak tavan Vatikan Müzeleri Casina Pio IV Azize Marta'nın Evi Bahçeler İsviçreli Aziz Martin ve Sebastian VI. Paulus İzleyici Salonu Passetto di Borgo Aziz Petrus Meydanı Uzlaşma Yolu Vatikan Tepesi Papalık Sarayı
Siyaset	Seçimler Papa listesi Kardinal Dışişleri Bakanı Roman Curia Papalık Hazinesi Parlamento Senato Dikasterion Ordu İsviçreli Muhafızlar Jandarma
Ekonomi	Vatikan Bankası Vatikan Euro madenî parası İletişim .va Poste Vaticane Ekonomi Sekreterliği Turizm Ulaşım Raylı Heliport
Kültür	Papalık Bilimler Akademisi Vatikan İleri Teknoloji Teleskobu Vatikan Gözlemevi Diller Müzik Sistina şapeli korosu Filateli ve Nümismatik Ofisi Vatikan Kütüphanesi Vatikan Film Kütüphanesi Vatikan Gizli Arşivleri Televizyon Radyo Kutsal Makam Basın Ofisi L'Osservatore Romano Vatikan Yayın Evi Acta Apostolicae Sedis Annuario Pontificio Kutsal Makam Katolik Kilisesi Ulusal simgeler Bayrak Arma Ulusal marş
Spor	Vatikan millî futbol takımı

g t d Vatikan'daki Dünya Mirası listesi
Kültür	Vatikan (1984) • Tarihi Roma Şehri, Papalık Makamı'nın Ortak Topraksal Haklar ile Paylaşılan Mülkü ve Surdışı St. Paul Bazilikası (1980),(1990) ¹
¹ İtalya ile ortak paylaşılan eserler

Vatican City nedir?, Vatican City anlamı nedir?, Vatican City ne demektir?