VI. Erik
Mezarının üzerinde VI. Erik
Danimarka ve Vendlerin Kralı
Hüküm süresi	1286-1319
Taç giymesi	25 Aralık 1287
Önce gelen	V. Erik
Sonra gelen	II. Christopher
Vekil	Agnes of Brandenburg
Doğum	1274
Ölüm	13 Kasım 1319 (44-45 yaşlarında) Roskilde
Defin	Sankt Bendts Kilisesi
Eş(ler)i	Ingeborg Magnusdotter of Sweden (e. 1296; ö. 1319)
Tam adı Erik Eriksen
Hanedan	Estridsen
Babası	V. Erik
Annesi	Agnes of Brandenburg

VI. Erik Menved (1274 – 13 Kasım 1319), 1286 ile 1319 yılları arasında Danimarka Kralıdır. V. Erik ve Brandenburg'lu Agnes'in oğludur, 1286'da 12 yaşındayken babasının 22 Kasım'da kimliği belirsiz saldırganlar tarafından öldürülmesi üzerine kral olmuştur. Yaşı nedeniyle 1294 yılına kadar annesi onun adına hüküm sürmüştür.^[1]

Naip altında[değiştir | kaynağı değiştir]

Erik Menved'in yönetimi, Danimarka'daki "Çürüme Çağı" (1241-1340) içinde merkezi bir dönemdir. Annesi ve onun Alman akrabaları tarafından yönetildiği ilk hükümdarlığı, babasının öldürülmesinin ardından yaşanan huzursuzluk ve savaşlardan etkilenmiştir.^[2]

Yeni hükümetin ilk icraatı, eski kralın öldürülmesiyle ilgili davayı, 1287'de Whitsun, Nyborg'da toplanan bir mahkemede karara bağlamak oldu. Davayı karara bağlamak için yirmi yedi onurlu adam atandı. Mareşal Stig Andersen Hvide ve Halland Kontu Jacob Nielsen ve yedi kişi daha suçlandı. Bir günlük duruşmanın ardından jüri tüm sanıkları suçlu buldu. Mahkum edilenlerin malları ve gelirleri kaybedildi ve ölüm cezasıyla Danimarka'dan sürüldüler. Suçlu olduğuna hükmedilenleri aforoz eden papa bile olaya dahil oldu.^[3][4]

Karar birçok açıdan şüpheliydi. Kralın bıçaklanarak öldürüldüğü sırada sanıklardan hiçbirinin yakın çevrede olduğu kanıtlanamadı. Sanıkların mahkeme önünde masum olduklarına dair yemin etmelerine]] veya kanunların kendilerine tanıdığı bir hak olan diğer onurlu adamların masum olduklarına dair yemin etmelerine izin verilmiyordu. V. Erik'in ölümünü çevreleyen belirsiz koşullara rağmen jürinin suçlu kararına varması yalnızca bir gün sürdü. Sanıkların hepsi V. Erik'in yakın çevresindendi; Kralın ölümüyle ne kazanacakları belirsizdi.

Bu nedenlerden dolayı tarihçiler Erik Arup (1876-1951) ve Hugo Yrwing (1908-2002) kararı adaletin hatası olarak nitelendirmişlerdir. Cinayetin, biri Marsk Stig ve diğeri Güney Yutland Dükü Valdemar liderliğindeki iki asil grup arasındaki güç mücadelesinin bir sonucu olduğunu düşünmektedirler. Dük Valdemar 1283'te gözden düşmüştü ama 1288'den sonra nüfuzu hızla artmıştı. Valdemar ve müttefiklerinin kralı öldürmek için komplo kurduklarını ve ardından sarayda rakiplerine başarılı bir şekilde şüphe uyandırdıklarını öne sürmüşlerdir. Başka bir tarihçi Kai Hørby (1935-1993), cinayetin kökeninin pekala Danimarka tahtına yönelik hanedan mücadelesinden kaynaklanabileceğine dikkat çekmiştir. Norveç kralı Eirik Magnusson ve Danimarka Kralı IV. Erik'in torunları olan kardeşi ve halefi V. Haakon gibi taht üzerinde V. Erik ile eşit veya daha iyi hak iddia ettiklerini düşünen başkaları da vardır.^[5][6]

Andersen ve diğerleri Norveç'e kaçtılar ve burada Danimarka kralının düşmanlarını memnuniyetle destekleyen Kral Eirik tarafından karşılandılar. Andersen'e Danimarka sınırı yakınındaki Kongshelle kalesini verdi. Andersen, yıllarca Danimarka kıyılarını rahatsız eden bir korsan oldu. Sürgündekiler Samsø, Hjelm, Sprogø ve Helgenæs'te kaleler inşa etmeyi başardılar. Hiçbir gemi güvende değildi ve hiçbir sahil kasabası Stig Andersen Hvide'den muaf değildi. Yağmalamalarının doruk noktası, 1289'da küçük bir Norveç ordusuyla Falster'daki Stubbekøbing'e çıktığında meydana geldi. Danimarka'nın naibi Rűgen'li Wizlau II, Wendish filosunu Andersen'ı Norveç'e geri götürmek için kullandı. Andersen'in faaliyetleri, İskandinav krallıkları arasında kırk yıllık çatışma ve savaşları ateşlemiştir.

Hükümdarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Aynı zamanda, kralı destekleme yeminine rağmen kanun kaçaklarını ve akrabalarını destekleyen hırslı yeni Lund Başpiskoposu Jens Grand nedeniyle dini bir çatışma ortaya çıkmıştır. Seçimi papa tarafından onaylandıktan sonra Piskopos Jens, bağlılık yeminini bozmuşztur. "Dük Valdemar'ın, Yahudi, Türk, pagan veya bizzat şeytanın Danimarka Kralı olması benim için önemli değil; yeter ki, ne Erik ne de kardeşi Christopher olsun" demiştir.^[7] Piskopos Jens, Hundehals'taki bir kilise arazisini sürgünlere bir kale inşa etmeleri için verdi ve onları herkesin önünde masasında ağırladı. Kral buna dayanamadı ve 1294'te Piskopos Jens'in tutuklanmasını emretti. Başpiskopos, Søborg'un "karanlık kulesine" kapatılmak üzere zincirlerle Dük Christopher'a gönderildi. Korkunç koşullar altında geçen birkaç ayın ardından kral, Piskopos Jens'e bir elçi göndererek yeniden bağlılık yemini edip etmeyeceğini ve esaretinden dolayı intikam almayacağına söz verip vermeyeceğini sordu. Piskopos, "Onun iradesine boyun eğmek yerine, onun emirlerine boyun eğmek yerine kralın beni parça parça parçalamasını tercih ederim" diye yanıtladı. Piskopos Jens, iki yıl boyunca berbat koşullar altında kaldıktan sonra bir mutfak görevlisinin yardımıyla kaçmayı başardı. Piskopos Jens, davasını Vatikan'a sunmak için doğrudan Roma'ya kaçtı. Papa, kralı derhal aforoz etti ve krallık, Başpiskopos Jens Grand'a 49.000 gümüş mark ödeyene kadar tüm Danimarka'yı yasak altına aldı. Danimarka böyle bir meblağı oratya koyamadı veya toplayamadı ve dört yıl boyunca yasak altında kaldı. 1302'de Kral Erik, papaya bir mektup yazarak kendisi ve yıllardır ayinlerden yoksun kalan krallık için merhamet diledi. Papa ne derse onu yapacağına söz veren Kral Erik, herkesin önünde kendini alçalttı. Papa VIII. Bonifacius - Dacia'lı Martin (Morten Mogensen) tarafından müzakere edildi - para cezasını %80 oranında azaltmayı kabul etti, yasaklama ve aforoz kaldırıldı ve Başpiskopos Jens, kendisini Kral Erik'ten uzak tutan başka bir papalık görevini kabul etti.^[8]

Erik'in turnuvalara büyük bir sevgisi vardı ve eğlenceleri için hazineden para akıyordu. Rostock'taki bir şövalye turnuvasında, içmek isteyen herkes için şarap, bal likörü ve bira bir ay boyunca "akıp gitti". Kral, turnuvadaki tüm atların ve çiftlik hayvanlarının bakım masraflarını ödedi; buna herkes için yulaf dağı da dahildir. Hem köylüleri hem de soyluları sıkıştırmak için yeni ve alışılmadık vergiler hazırladı. Vergi parası masraflarını karşılamayınca, kral çeşitli Alman soylularından ağır borç para aldı ve Danimarka'nın bazı kısımlarını onlara ipotek ettirecek kadar ileri gitti. Erik, Danimarka'nın İskandinavya'nın büyük gücü olarak konumunu yeniden kazanmak amacıyla yeni bölgeler kazanmak için Almanya'ya birkaç sefer gönderdi. Aralarında Mecklenburg Dükü'nün de bulunduğu Alman prensleriyle yaptığı ittifaklar sayesinde, Brandenburg ve diğer bazı küçük devletlerle savaşmak anlamına gelen birkaç Hansa şehrinin resmi lordu olmayı başardı. Ayrıca 1305'te muhalefete karşı kayınbiraderini desteklemek için İsveç'e müdahale etti ve aynı zamanda Almanya'da savaşırken 1307-1309'da durumu kendi lehine çevirmek için Alman birliklerini orduya aldı.

1312'de Danimarka'da kıtlık yaşandı ve kral daha önce olduğu gibi aynı vergileri talep ettiğinde Sjælland'daki köylüler isyan etmiştir. Erik, Kopenhag'ın dışında yüzlerce köylüyü asarak isyanı şiddetle bastırmıştır. Hemen ertesi yıl Viborg Meclisi'nde (Danimarka: Danca: landsting) köylü ve soylular krala karşı açık bir isyan ilan ettiler. İsyancılara yardım etmeyi reddedenler kendi evlerinin kirişlerine asıldılar. Erik, Almanya'dan gelen paralı asker birlikleriyle Randers'a kadar kuzeyi kasıp kavurarak isyanı bastırmıştır. Kral, isyan için verilen cezalardan biri olan köylü köle emeğiyle bir dizi kale inşa etmeye başlamıştır. İlgili soylular sürgüne gönderildi veya idam edildi ve mülkleri kraliyet tarafından el konuldu. Bu şekilde Horsens'deki Bygholm, Aarhus'un kuzeyindeki Kalø, Viborg'daki Borgvold ve Struer'in doğusundaki Ulstrup olmak üzere dört kale inşa edilmiştir. Niels Brok, Finderup'ta Erik'in babasını öldürenlere yardım eden Rane Jonsen'i (1254-1294) sakladığı için idam edilmiştir.^[9]

1313'te Kral Erik, güney Yutland'daki tüm kraliyet mülklerini nakit karşılığında Dük'e teslim etmiştir. 1315'ten 1317'ye kadar mahsuller yine olmadı . Vergilendirilecek hiçbir şey kalmamıştı. Hazine boştu. 1317'de Erik, Funen adasının tamamını Holstein-Rendsburg Kontu III. Gerhard'a ve Holstein-Kiel Kontu II. John'a 200 atlı şövalye karşılığında ipotek ettirmiştir. Erik, ölmeden önce, savurganlıklarına devam etmek için Skåne'i para karşılığında Alman soylularına ipotek ettirmiştir. Danimarka'nın gururuna son bir darbe olarak Mecklenburg Lordu II. Henry, Rostock'taki Danimarka kalesini ele geçirmiştir.^{[10] [11]}

Erik 1319'da 14 çocuğunun ölümünü gördükten sonra öldüğünde; Danimarka iflas etmişti. Onun yerine, 1320 ile 1326 yılları arasında Danimarka'yı Kral II. Christopher olarak yöneten küçük kardeşi Christopher (1276–1332) geçmiştir.^[12]

Değerlendirmeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel olarak VI. Erik'in yönetimi, Danimarka'nın çok uzaklara yayılmış imparatorluğunu kurtarma girişimi nedeniyle dönemin birkaç parlak noktasından biri olarak kabul edilmiştir. Danimarka romantik edebiyatında övgüyle karşılanmıştır. Ancak bugün bakıldığında, onun politikaları Baltık'taki ve Kuzey Avrupa'daki Danimarka imparatorluğunun bir sonraki nesil boyunca dağılmasına yol açmıştır.

Kral Erik'in takma adı çok tartışılmıştır. Popüler bir açıklama, onun en sevdiği yeminin (“ved alle hellige mænd ” - tüm kutsal adamlar tarafından ) kısaltması olduğudur. Diğer bir açıklama ise, eski Danimarka dilindeki " menvett " (uğursuz alamet kuşu) kelimesinden türediğidir.

Çocukları ve ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 1296'da İsveçli Ingeborg Magnusdotter ile evlenmiştir. İsveç Kralı III. Magnus'un kızı ve İsveç Kralı Birger'in kız kardeşiydi. Kaynaklar sekiz ila on dört çocuk arasında farklılık gösterse de, çocukken ölen sekiz oğul ve altı düşük yapmıştır; birçok hamileliği düşüklere veya kısa süre sonra ölen çocukların doğumuna yol açmıştır.^[13]

• Valdemar (ö. 1302)
• Erik
• Magnus
• İsimsiz bir oğul (d. ve ö. 1318); Geleneğe göre, Kraliçe Ingeborg nihayet canlı doğan bir çocuğa sahip olduğu için o kadar mutluydu ki, çocuğu gösteriş yapmak için arabaya bindirdi, onu pencereden dışarı tuttu, orada kontrolünü kaybetti ve çocuk düşüp boynunu kırmıştır. Kraliçe Ingeborg daha sonra Roskilde'deki St. Clare Manastırı'na girmiş ve ertesi yıl orada ölmüştür.

Kanıtlar ayrıca VI. Erik'in gayri meşru bir oğlu olabileceğini veya muhtemelen Ingeborg'un hayatının ilerleyen dönemlerinde Erik Sjællandsfar (yaklaşık 1300–1364) adında, Sjælland'daki Orebygård'da Roskilde Katedrali'ne bir taçla gömülen bir oğlu olabileceğini gösteriyor. Ancak diğer teoriler onun Danimarka Kralı IV. Valdemar'ın oğlu olduğunu gösteriyor.^[14]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Arup, Erik (1951) Danmarks historie (Copenhagen: Hagerup)
• Fagerland, Tor Einar (2006) Krigføring og politisk kultur i nordisk middelalder, (NTNU)
• Hørby, Kai (1989) Gyldendals og Politikens -danmarkshistorie. 1250-1400 (Copenhagen: Gyldendal)

Wikimedia Commons'ta Eric VI of Denmark ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur