Normandiya Çıkarması
Overlord Harekâtı (II. Dünya Savaşı)
Omaha Sahili taarruzunun ilk dalga operasyonu sırasında Amerikan 1. piyade bölüğünden bir çıkarma gemisi. Robert F. Sargent tarafından çekildi.
Tarih 6 Haziran 1944 (1944-06-06) - Temmuz 1944'ün ortaları Bölge Normandiya, Fransa Sonuç Müttefik zaferi
Taraflar
Birleşik Devletler Birleşik Krallık Kanada Özgür Fransa Polonya Avustralya Özgür Belçika Kuvvetleri Yeni Zelanda Hollanda Norveç Özgür Çekoslovak Kuvvetleri Yunanistan	Nazi Almanyası
Komutanlar ve liderler
Dwight D. Eisenhower Omar Bradley Arthur Tedder Bernard Montgomery Trafford Leigh-Mallory Bertram Ramsay Miles Dempsey	Gerd von Rundstedt Erwin Rommel Friedrich Dollmann Karl Dönitz Leo Geyr von Schweppenburg Wilhelm Falley (ölü)
Güçler
1.332.000 (24 Temmuz)	380.000 (23 Temmuz)
Kayıplar
120.000 zayiat	113.059 zayiat

Normandiya Çıkarması, General Dwight D. Eisenhower kumandasındaki Müttefik kuvvetlerinin 1944'ün Haziran-Eylül ayları arasında giriştiği hücum harekâtıdır. Müttefiklerin çıkarmasından sonra Alman cephesinin yarılmasına ve hemen hemen Fransa'nın ortasına kadar geriletilmesine yol açtı.

Uzun aylardan beri inceden inceye hazırlanan Normandiya'ya Britanyalı-Amerikalı çıkarması (veya Overlord harekâtı), gerek teknik, gerek taktik alanda tesadüflere bağlı bir harekâttı. Başarısı, seçilen hücum cephesinin Wehrmacht'tan gizlenmesine ve Batı Avrupa'daki hava hücumu hazırlığının etkili olmasına dayanıyordu. Normandiya savaşı birbirini takip eden üç evrede yapıldı.

Cherbourg ile Pas de Calais arasındaki Almanların Atlas Okyanusu duvarı kıyı tahkimatı bombalandı. 5-6 Haziran gecesi 722 savaş gemisinin eşlik ettiği 4.226 nakliye gemisi, İskoç asıllı İngiliz amirali Bertram Ramsay kumandasında başlangıç hücumunu yapmakla görevli 5 tümeni taşıyarak İngiliz kıyılarından çıkarmanın yapılacağı kumsallara doğru yola çıktı.

6 Haziran sabahı hücum birlikleri Saint-Aubin, Courseulles, Arromanches, Saint-Laurent ve Saint-Martin-de-Varreville kumsallarını ele geçirmeye uğraşırken, 5-6 Haziran gecesi Caen ve Carentan dolaylarına paraşütle iniş yapmış olan üç hava indirme tümeni toparlanmaya çalışmaktadır. Bu birlikleri taşıyan uçakların yoğun bir Alman uçaksavar ateşi yemeleri sonucu, birliklerden büyük bir bölümü, hedeflenen alanların dışında indirme yapmak zorunda kalmışlardır. Ancak bu çok büyük bir sorun oluşturmamış, birlikler aynı akşam bölgeye sağlam bir şekilde yerleşmişlerdir.

7-11 Haziran arası Pas de Calais'ye ikinci bir çıkarma bekleyen Almanların şiddetle tepki göstermesinden önce, kumsallarla hava indirme birlikleri arasında irtibat sağlanmış; Bayeux şehri kurtulmuş ve Mantebourg-Isigny-Bayeux-Kuzey Caen hattının gerisinde 325.000 kişi (çoğu suni Avromanches limanı sayesinde) karaya çıkmıştı.

İlk Alman tepkisi, II. Britanyalı ordusunun (Miles Dempsey) şiddetli muharebelerden sonra durdurulduğu cephenin doğu kesimini etkiledi (Caen kesimi). Buna karşılık Carentan koyunun her iki kenarından savaşa giren I. Amerikan Ordusu (Bradley), Almanların Montebourg üstüne karşı hücumuna rağmen 16 Haziran'da Barne Ville'de Cotentin'in batı kıyısına ulaşmayı başardı. Çevreyle bağlantısı kesilen Cherbourg, Almanların bütün liman tesislerini tahribinden sonra düştü.

Daha sonra güneye dönen Bradley, 8 Haziran'da La Haye du-Puits'yi ele geçirirken, Dempsey ertesi gün şiddetli bir hücumla Caen'ı aldı. Birkaç gün önce Hitler, Batı cephesi kumandanlığına Rundstedt'ın yerine Kluge'yi getirmişti. Kluge'nin elinde, Eisenhower'ın 6 hazirandan beri çıkarttığı bir milyon askere karşılık 300.000'in biraz üzerinde askeri vardı. 10-25 Temmuz arası Müttefikler, Lessay-Saint-Le-Caumont-Caen cephesinde kısa süre sonra başlatacakları hücum tertibatını almıştı.

Hitler, metamfetamin bağımlılığı nedeniyle Normandiya çıkarmasına yanıt vermekte gecikmiştir.^[a]

Hazırlık aşaması[değiştir | kaynağı değiştir]

Hitler, Fransa üzerine olası bir Müttefik çıkarmasına karşı Rommel'i Fransa sahillerini korumak üzere B Ordu Grubu'nun başına getirdi. Rommel görevi devraldığında karşılaştığı vaziyet hiç de iç açıcı değildi. Rommel'in direktifleriyle kısa sürede önemli miktarda mayın ve binlerce tank tuzağı ile engeli sahiller boyunca döşendi.

Afrika'daki savaşlarından sonra Rommel, ezici Müttefik hava üstünlüğü nedeniyle herhangi bir saldırı planının işe yarama ihtimalinin düşük olduğunun farkında idi. Tank birliklerinin küçük gruplar halinde sahile yakın iyi korunaklı yerlerde konuşlandırılarak çıkarma anında hızla çatışma bölgesine gelmeleri gerektiğini öne sürdü. İşgalin daha sahildeyken durdurulması gerektiğini savunuyordu. Rommel'in komutanı olan Gerd von Rundstedt hava kuvvetleri kadar üstün ateş gücüne sahip Kraliyet Donanması nedeniyle işgalin sahilde durdurulmasının da imkânsız olduğunu düşünüyordu. Ona göre tank birlikleri büyük gruplar halinde içeride, Paris yakınlarında konuşlandırılarak Müttefiklerin içlere doğru yayılmasına izin verip arkaları sarılarak ikmal yolları kesilmeliydi. İki plan da Hitler'e sunulduğunda Hitler, tankları ortada bir yere yerleştirerek hem Rommel'in hem de von Rundstedt'in planlarını işe yaramaz hale getirdi.

Çıkarma günü bazı tank birlikleri, özellikle 12. SS Panzer Tümeni "Hitlerjugend" sahile yeterince yakındılar ve ciddi zorluk çıkardılar. Ancak Müttefiklerin ezici sayısal üstünlüğü ve Hitler'in yedek birlikleri zamanında serbest bırakmaması sonucu köprübaşı elde edildi.

Tarihin en büyük deniz çıkarması için hazırlıklar uzun sürdü. Rommel Müttefiklere büyük bir hoş geldin partisi hazırlamak istiyordu. Müttefikler Almanları kandırmak için çok fazla sayıda maket gemi, asker, tank vb. farklı yerlere yerleştiyorlardı. Bununla birlikte Alman Hava Kuvvetleri bunlara aldanıyordu.

Ayrıca çıkarmanın yapılacağı günün gecesinde Alman istihbaratının uyuduğu söylentileri de dolaşıyordu. Hatta Rommel bile bu havada çıkarma olmasına ihtimal vermeyerek izne ayrılmış ve eşinin doğum günü için Almanya'ya dönmüştü. Eisenhower kötü hava koşullarına karşın tarihin en büyük deniz çıkarmasını yapmakta kararlıydı.

Müttefikler çıkarmadan önce amfibi taarruz gemileri ve tank çıkarma gemileri ile İngiltere'de tatbikat yapıyordu. 28 Nisan 1944'te Amerikan 4. Piyade Tümeni Devon'da tatbikat yaptığı sırada Alman torpido botları ve E-botları tank çıkarma gemilerinin arasına sızdı. İki gemiyi batırıp birkaç tanesine hasar verdiler, batırılan iki tank çıkarma gemisindeki 900 Amerikalı asker boğularak öldü. Müttefikler askerlerin morali bozulmasın diye bu olayı gizledi, 40 yıl boyunca bu olay halka açıklanmadı.^[2]

Normandiya Çıkarması hazırlığı sırasında Alman tahminleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Normandiya Çıkarması hazırlığına değinirken ele alınması gereken bir diğer konu ise çıkarmanın Alman makamlarınca ne kadar doğru tahmin edildiğidir. Burada öncelikle belirtilmesi gereken husus Almanların Normandiya Çıkarması hazırlık faaliyetleri sırasında Manş Denizi'ni üzerinde hava üstünlüğünün bulunmaması çıkarmanın öngörülebilirliğinde negatif yönde etkili olmuştur. Bir diğer ilgi çekici bilgi ise çıkarmanın tahmini ilgili Alman makamlarının ekseriyetinin aksine Rommel haricinde çıkarmanın Normandiya'dan olabileceğini tahmin eden kişinin Hitler olmasıdır.^[3] Hitler 1944 Mart ayı itibarıyla artan endişeleri nedeniyle önlemlerin sıklaştırılmasını istemiştir ki Hitler Normandiya tahmini Rommel'den de öncedir. Alman kurmayları daha çok İngiltere ile Avrupa anakarası arasındaki en kısa mesafeler üzerinde dururken limanları da göz önünde bulundurarak Le Havre'a ile Calais arası üzerinde tahminleri yoğunlaşılıyordu. Müttefikler doğrudan tahkim edilmiş bir limana saldırmayacakları bu görüşte etkili olmuştur. Rundstedt'in de bu tahminleri destekler görüşleri olduğunu belirtmiştir.^[4] Fakat umulmayanı yapma ihtimali fazla göz ardı edilmişti. Her şeye rağmen Hitler'in şüpheleri ve Rommel'in tahminleri ile Normandiya daha fazla tahkim edildi.^[5] Olayların bu şekilde yaşandığını Blumentritt de onaylamıştır. Şüphesiz bu durum Müttefiklerin ilk aşamada daha hızlı bir ilerleyişte bulunmasını engeller nitelikte olmuştur.^[6]

Alman cephesinin yarılması ve iç kısma doğru genişletilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

18 Temmuz'da Britanyalılar boş yere Caen'den çıkmaya uğraştılar ama kesin darbe batıda vuruldu. Hücum cephesine 50.000 ton bomba bırakan 2.000 bombardıman uçağının hava hücumundan sonra, General Omar Bradley, 25 Temmuz'da hücuma geçti. Sert direnmeye rağmen 28 Temmuz'da Coutances'ın, 30 ve 31 Temmuz'da Granville ve Avranches'ın alınmasıyla Alman cephesinde geniş bir gedik açıldı. O zamana kadar yedekte tutulan III. Amerikan Ordusu'nun komutanlığına General George S. Patton getirildi (saflarında Leclerc kumandasında 2 Fransız zırhlı tümeni de çarpışıyordu) ve hemen ilerleme emri aldı.

2 Ağustos'ta Avranches gediğine saldıran dört zırhlı tümen, Dinan (4 Ağustos), Renner (5 Ağustos), Laval (6 Ağustos), Le Mans (9 Ağustos), Alençon ve Chartres'ı (10 Ağustos) ele geçirdi. Bu ilerlemenin zayıf noktası Alman cephesinde Avranches ve Mortain arasında açılan gediğin darlığıydı (30 km).

Bu durumu gözden kaçırmayan General Kluge bütün zırhlı kuvvetlerini birleştirerek Vire ve Mortain'e karşı şiddetli bir karşı hücuma geçti ve Mortain'i aldı. Kluge geri hatlarına sarkılması ve Müttefik uçaklarıyla bombardıman edilmesi üzerine, 13 Ağustos'ta birliklerine genel geri çekilme buyruğunu verdi. Creror kumandasındaki Kanadalıların Falaise'i alması (17 Ağustos) ve üç gün sonra Patton'un birlikleriyle temas kurması, 7. Alman Ordu'sunun kuşatılması ve yok edilmesiyle sonuçlandı.

O tarihten sonra savaşın büyük bölümü bitmiş ve Sen'e doğru takip hemen başlamıştı. Kuzeyde kıyılar boyunca hücuma geçen Kanadalılar 2 Eylül'de Abbeville'e ulaşırken Rouen üstüne yürüyen Dempsey, 3 Eylül'de Lüle ve Brüksel'e, 4 Eylül'de Anvers'e vardı.

Güneyde Patton 17 Ağustos'ta Orleans, 21 Ağustos'ta Fontainebleau, 25 Ağustos'ta Troyes'u aldı ve eylül ortasında Moselle'e ulaştı. Sağ kanadı (2. Fransız Zırhlı tümeni), 12 Eylül'de, Chatillon-sur-Seine yakınında Provence'tan gelen Fransız-Amerikan birlikleriyle birleşti. 24-25 Ağustos'ta da Leclerc, 2. Zırhlı Tümeni ile Paris'e girmişti. O tarihten sonra bütün Müttefik birlikleri Reich sınırlarına doğru hücuma geçtiler.

Omaha Plajı[değiştir | kaynağı değiştir]

Omaha Sahili'nde işler başından beri iyi gitmemişti. Uçaklar sahilleri bombalıyorlar açılan deliklerde askerler için siper oluyordu ama Omaha'ya başarılı bir bombardıman düzenlenemedi ve Müttefik askerleri hiç siperi olmayan bir sahile çıkarma yaptılar. Müttefikler yoğun makineli tüfek atışında hiçbir siper olmayan sahillerde askerlerinin ağır kayıplar vereceğini biliyordu. Bunun için hafif tanklarını suda gidecek şekilde tasarlamışlardı. Tankların dört bir tarafı yüksek bezlerle örtülüyor böylece içeri su dolması önleniyordu. Omaha Plajı çok dalgalıydı ve Müttefik tankları bu dalgalara dayanamadı ve battılar. İngiliz tank kumandanları bu dalgalı denizde tankların gidemeyeceklerini bildikleri için tanklarını denize sokmadılar. Çok sayıda piyadeye sahip olan Müttefikler büyük kayıplar verseler de sonunda Omaha'yı kontrol edebildiler.

Hava Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

D Günü sırasında, Müttefik savaşçılar iniş alanı üzerindeki hava sahasını güvence altına aldı ve bombardıman filoları, iç bölgedeki Alman mevzilerine saldırdı. Donanmayı ve ikmal gemilerini korumak için müttefik uçaklar denizde Alman denizaltılarını aradılar. Almanlar Calais Boğazı'na bir çıkarmaya inandıklarından ve hala gerçek çıkarmanın Calaise yapılacağına inandıklarından Müttefiklere ancak D Günü'nde birkaç savaşçı ile karşı çıkabildiler. Müttefik hava kuvvetleri işgali hazırladı. Alman ikmal hatlarını, topçu bataryalarını bombaladılar ve Fransız Direnişini havadan cephane ve teçhizatla desteklediler. Sabahın üç ile beşi arasında, Bombardıman Komutanlığından binden fazla İngiliz Halifax bombardıman uçağı Fransız Atlantik kıyısındaki 26 kıyı bataryasına ve diğer güçlendirilmiş mevzilere saldırdı. 8. Hava Kuvvetleri'nden 2.600 ağır bombardıman uçağı da saldırılara katıldı. İniş bölgelerinin görüş alanından çok az şey görülebilmesine rağmen, seçilen kıyı bataryalarının ikisi hariç tümü imha edildi. Her iki stratejik hava filosundan toplam 25 uçak kayboldu. D Günü için iki uçak filosunun hava sahasında gece boyunca her zaman devriye gezmesi emri verilmişti. Müttefik uçağın da geminin mürettebatı bilinmeyen her uçakta ateş ettiği tanınmasını sağlamak için özen gösterilmesi gerekiyordu.

Yalnızca 6 Haziran'da, Normandiya üzerindeki saldırı bölgelerini korumak için yaklaşık 650 savaşçı tarafından 2.300 sorti yapıldı. 6 Haziran da hava savaşında müttefikler 100 üzeri uçak kaybetti. Luftwaffe ise 25 uçak kaybetti. Ertesi gün Alman savaşçıları bölgeye yönlendirildi sert geçen hava savaşında iki taraf da ağır kayıplar verdi Müttefikler 89 Luftwaffe 71 uçak kaybetti. 6 Haziran - 30 Haziran 1944 arasında, Müttefik Hava Kuvvetleri, çoğunlukla uçaksavar silahlarına olmak üzere 1.284 uçağı kaybetti . Bu süre zarfında Pilotlar toplam 158.000 bireysel görev de uçtu.^[7] Ağustos 1944'ün sonunda Falaise cebi kapandığında, Müttefik kayıpları 4.099 uçak ve 16.674 uçak havacı idi. Kayıp uçaklar arasında 1.639'u avcı uçağı, avcı bombardıman uçağı veya orta bombardıman uçağı bulunyordu. Buna karşılık, Alman Hava Kuvvetleri yalnızca 1522 savaşçısını kaybetti.^[8]

İlgili filmler[değiştir | kaynağı değiştir]

• En Uzun Gün (The Longest Day) (1962)
• Overlord (1975)
• Ölüme Koşanlar (The Big Red One) (1980)
• Er Ryan'ı Kurtarmak (Saving the Private Ryan) (1998)
• Kardeşler Takımı (Band of Brothers) (2001)
• Ike: Countdown to D-Day (2004)
• Çiçero (2019)

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Normandiya

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]