Kılıç Ali Paşa

Kılıç Ali Paşa
Kılıç Ali Paşa
Osmanlı Kaptan-ı deryası
	Görev süresi; 28 Ekim 1571 - 25 Haziran 1587
Yerine geldiği	Müezzinzade Ali Paşa
Yerine gelen	Damat İbrahim Paşa
Cezayir beylerbeyi
	Görev süresi; 27 Haziran 1568 - 28 Ekim 1571
Yerine geldiği	Mehmed Paşa
Yerine gelen	Arap Ahmed Paşa
Trablusgarp beylerbeyi
	Görev süresi; Temmuz 1565 - 27 Haziran 1568
Yerine geldiği	Turgut Reis
Yerine gelen	Yahya Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	Giovanni Dionigi Galeni; 1519; Le Castella?, Kalabriya, İtalya
Ölüm	25 Haziran 1587; İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Askerî hizmeti
Takma adı	Uluç Ali
Bağlılığı	Osmanlı İmparatorluğu
Branşı	Osmanlı Donanması
Hizmet yılları	y. 1536-1587
Rütbesi	Kaptan-ı derya
Çatışma/savaşları	Trablus Kuşatması (1551); Cerbe Deniz Muharebesi (1560); Gozo Muharebesi (1570); Osmanlı-Venedik Savaşı (1570-1573); İnebahtı Deniz Muharebesi (1571); Akdeniz Seferi (1572); Tunus'un Fethi (1574); Kırım Seferi (1584)

Kılıç Ali Paşa (d. 1519 - ö. 25 Haziran 1587, İstanbul), Uluç Ali ya da Uluç Ali Reis olarak da bilinen, 1571 ile 1587 yılları arasında 16 yıl kaptan-ı derya olarak görev yapmış Osmanlı denizcisidir. İtalyan asıllı olup, Müslüman olmadan önceki adı "Giovanni Dionigi Galeni"dir. İtalyan kaynaklarında Occhiali adıyla geçer.^[1] Müslüman olduktan sonra hızla yükselmiş ve Osmanlı donanmasının önemli komutanlarından biri olmuştur. Özellikle, İnebahtı Savaşı sırasında gösterdiği başarı ile bilinir. Karısının adı Selime Hatun'du ve hiç çocukları olmamıştı.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

1500 yılında İtalya'da Kalabriya'nın bir köyünde, bir balıkçının oğlu olarak dünyaya geldi. Yeniyetmelik döneminde rivayete göre papaz olmak üzere Napoli'ye giderken Berberi korsanlarından Ali Ahmet Reis tarafından tutsak alındı.^[1] Uzun süre kadırgalarda forsalık yaptı. Daha sonra Müslüman olarak özgürlüğünü kazandı ve Ali adını aldı. Korsanlık yapmaya başladı. Arap olmayan korsanlara verilen Uluç namı ile de anılmaya başlandı. 1548'de Turgut Reis ile çalışmaya başladı. Mehdiye kalesinin savunmasında (1550) ve Cerbe'ye yönelik akında (1551) yeraldı. Turgut Reis'in yanında Trablus'un fethinde (1551) bulundu ve Napoli ile Sicilya harekâtlarına katıldı. Turgut Reis ile birlikte 1551'de İstanbul'a geldi. Kendisine reis olarak tersanede görev verildi. 1560'ta Piyale Paşa komutasında Cerbe Seferi için Akdeniz'e açılan donanmada yer aldı. 1565'teki Malta Kuşatmasına katıldı.^[1] Bu seferin ardından İzmir sancakbeyi oldu. 1568'de Cezayir beylerbeyliğine getirildi.

Cezayir beylerbeyi[değiştir | kaynağı değiştir]

1567'de İspanya'da Mağripli nüfusun eritilmesine ilişkin bir dizi önlem alınmıştı. Mağribiler ile İspanyollar arasında 1568 Noel'inde başlayan çatışmalar 1570'e kadar sürdü. Gırnata zorla boşaltıldı ve Mağribiler farklı eyaletlere dağıtıldılar. Ayaklanan Mağribilere tek yardım Uluç Ali'den geldi. Cezayir beylerbeyi Endülüs sahiline saldırarak yardım etmeye kalkıştıysa da daha sert misillemelere neden oldu. Bunun üzerine İspanya'nın korumasındaki Sultan Mula Hamid'in hükümdar olduğu Tunus'a cephe aldı. 1569'da fazla güçlük çekmeden Tunus'u İspanyollardan aldı. Mula Hamid İspanyol garnizonun elindeki La Goulette kalesine sığındı. Bu olay İspanya'nın 1571'de Osmanlılara karşı savaşa girmesinin nedenlerinden biri oldu.^[1]

Kılıç Ali Paşa 1570 Temmuz'unda 19 kalitelik filosuyla Kıbrıs'a çıkarma yapan Osmanlı donanmasını takviye amacıyla Cezayir'den Doğu Akdeniz'e yola alırken karşılaştığı Malta filosunu 15 Temmuz'da Gozo ve Sicilya arasındaki muharebede yenilgiye uğrattı.^[2]

Kıbrıs'ın fethinde bulunduktan sonra 20 gemi ile Osmanlı donanmasına katıldı. Fetihin ardından Pertev Paşa ve Ali Paşa ile Rodos'a geçti ve Girit sahillerini vurdu.

İnebahtı Muharebesi (1571)[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlılara karşı hazırlanan Haçlı ordusunun yaklaştığı haberinin gelmesi üzerine toplanan savaş meclisinde Uluç Paşa savaşın açık denizde yapılmasını savundu ancak kaptan-ı derya Ali Paşa bunu kabul etmedi. 7 Ekim 1571 günü İnebahtı körfezinde yapılan savaşta Uluç Ali Paşa sol kanada komuta etti. Bir gün süren savaş Osmanlı donanmasının yenilgisiyle son buldu. Savaş sırasında Uluç Ali Paşa düşmanın sol kanadını bozmuş ve Malta şövalyelerinin kaptan gemisini ele geçirmiştir. Savaşın ardından yarısı kendi filosundan, öbür yarısı ise dönüş yolunda doğu Akdeniz limanlarından topladığı Osmanlı kadırgalarından oluşan 80 gemiyle^[3] İstanbul'a vardı. Uluç Paşaya kaptan-ı deryalık görevi verildi ve II. Selim Uluç Ali'nin adını Kılıç Ali olarak değiştirdi.

Kaptan-ı Derya (1571-1587)[değiştir | kaynağı değiştir]

Kılıç Ali Paşa’nın göreve geldikten sonraki ilk işi önemli kayıplara uğrayan donanmanın (Sokullu Mehmed Paşa'nın da büyük desteğiyle) yeniden hazırlanması oldu. 1571-1572 kışı boyunca Osmanlı tersanelerinde gemi inşa edildi. 1572 Şubat'ında Tunus Eyaleti de Kılıç Ali Paşa'nın idaresine verildi. 1572 ilkbaharında 250 kadırga ve 300 civarında gönüllü reisin çektirilerinden oluşan yeni Osmanlı Donanması 13 Haziran 1572'de Akdeniz'e açıldı ve güç gösterisi yaptı. Donanma, Koron ve Navarin açıklarında Venedik donanmasını sindirmeyi başardı ve 1572 Eylül'ünde İstanbul’a döndü. Bu güç gösterisinin ardından Venedik Cumhuriyeti barışa meyletti ve 1572-1573 kışı boyunca süren müzakereler sonucunda 7 Mart 1573 tarihinde imzalanan antlaşmayla 1570-1573 Osmanlı-Venedik Savaşı sona erdi ve taraflar 1645'e kadar 72 yıllık bir barış dönemine girdiler.

Bundan sonra Kılıç Ali Paşa'nın hedefi Osmanlıların 1515'ten beri kesintisiz savaş halinde bulunduğu ve son Osmanlı-Venedik Savaşı'nda da Venedik Cumhuriyeti'yle müttefik olan İspanya Krallığı ve bağlaşıkları oldu. Bu çerçevede 1573 Mayıs'ında Piyale Paşa'yla birlikte yeniden Akdeniz’e açılan Osmanlı Donanması, İspanya Krallığı'na bağlı Napoli Krallığı'nın Pulya kıyısına çıkarma yaptı, ardından ise Reggio Calabria Kalesini ele geçirerek pek çok esir ve ganimetle İstanbul’a döndü (1 Kasım 1573).

Bununla birlikte, İspanya Krallığı eşzamanlı olarak harekete geçerek 10 Ekim 1573'te Tunus'u ele geçirerek burada 8.000 askerlik garnizon bıraktı ve İspanya'ya bağlı Hafsî hânedanı adına tahta VI. Mevlây Muhammed’i geçirdi. Tunus Beylerbeyi Haydar Paşa ise Kayrevan'a çekildi. Bunun üzerine Osmanlı İmparatorluğu'nun 1574 yılındaki hedefi Tunus oldu. Kılıç Ali Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması Mayıs ayında Koca Sinan Paşa komutasındaki birliklerle birlikte Akdeniz'e açıldı. İtalya ve Sicilya kıyılarını vurduktan sonra 12 Temmuz-13 Eylül arasındaki kuşatma ve harekât sonucunda Tunus'u yeniden ele geçirdi. Tunus; Cezayir ve Trablusgarp'ın ardından Berberi kıyılarındaki üçüncü Osmanlı eyaleti oldu.^[4]

Tunus'un Fethi Osmanlı İmparatorluğu ile İspanya Krallığı arasında yaklaşık 60 yıldır süren savaşın son büyük çarpışması oldu. 1576 yılından itibaren doğusundaki Safevî Devleti'ndeki gelişmelere odaklanmak isteyen Osmanlılar ile Hollanda ve İngiltere'yle mücadelelerine yoğunlaşmak isteyen İspanyollar 1577'de müzakerelere girişerek tarihlerinde ilk kez mütareke imzaladılar.

1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nın başlamasının ardından, Osmanlı ordusunun 1578'de Gürcistan'ın tamamını ele geçirmesini müteakip, 1579 yılında Kılıç Ali Paşa komutasındaki 60 parçalık Osmanlı Donanması Gürcistan sahillerine geçerek Rioni Nehri deltasına çıkarma yaparak, aynı bölgede bulunan Osmanlı askerlerinin de katkısıyla, Faş Kalesi'ni inşa etti (26 Temmuz). Ardından Şirvan ve Gürcistan'a erzak göndermek için bir Faş Kaptanlığı kuruldu.

1583 yılında Mısır'da ortaya çıkan karışıklığı bastırmakla görevli Vezir İbrâhim Paşa komutasındaki birlikleri İskenderiye'ye nakletti.

1584 yılında ise Osmanlı İmparatorluğu'nun (azledildikten sonra) isyan eden Kırım Hanı II. Mehmed Giray'ı cezalandırmak, Kırım Hanlığı'nda hakimiyetini tesis etmek ve yeni Han II. İslam Giray'ı tahta çıkarmak amacıyla düzenlediği iki askerî harekâtta Kılıç Ali Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması Kefe'ye iki kez çıkarma yaptı.

25 Haziran 1587 günü ölen Kılıç Ali Mimar Sinan'a yaptırdığı Kılıç Ali Paşa Camii'ne defnedildi. Tarihçi Hammer'e göre ilerlemiş yaşına rağmen, bir cariyenin koynunda can vermiştir.^[5] Ölümünün ardından Osmanlı donanması düşmanlarına tehdit teşkil edemez, müttefiklerine de destek veremez hale gelmiş^[6] ve eski gücünü bir daha elde edememiştir.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d Samarcic, Radovan (1995). Sokollu Mehmed Paşa. İstanbul: Sabah Kitapları. ISBN 975-7238-14-7 s.244-245.
^ "Naval wars in the Levant, 1559-1853", R.C. Anderson, Princeton University Press (1952), s.28
^ Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-01379-8 s.271.
^ Kinross, Lord, a.g.e. s.273
^ Belge, Murat (2000). İstanbul Gezi Rehberi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ISBN 975-333-002-2 s.220.
^ Kinross, Lord, a.g.e. s.328

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

"Kılıç Ali Paşa", A'dan Z'ye Tarih Ansiklopedisi. (1984). Serhat Yayınevi. s. 610
Yayın Kurulu, "Ali Paşa (Kılıç)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.227-228 ISBN 975-08-0072-9
Emir, A.E. (1931), Kılıç Ali Paşa ve Lepanto, İstanbul
Kurtoğlu, F. (1935), Kılıç Ali Paşa, İstanbul
Halikarnas Balıkçısı, Uluç Reis, Bilgi Yayınevi, İstanbul
Emilio Sola Castaño, Uchalí: El Calabrés Tiñoso, o el mito del corsario muladí en la frontera (Barcelona: Edicions Bellaterra, 2011).
Emrah Safa Gürkan, Sultanın Casusları: 16. Yüzyılda İstihbarat, Sabotaj ve Rüşvet Ağları (İstanbul: Kronik, 2017).
Gustavo Valente, Vita di Occhialì (Milano: Casa Editrice Ceschina, 1960).

Askerî görevi
Önce gelen: Müezzinzade Ali Paşa	Kaptan-ı Derya 1571 - 1587	Sonra gelen: Damat İbrahim Paşa

[Sokollu_Mehmed_Paşa-1] Samarcic, Radovan (1995). Sokollu Mehmed Paşa. İstanbul: Sabah Kitapları. ISBN 975-7238-14-7 s.244-245.

[2] "Naval wars in the Levant, 1559-1853", R.C. Anderson, Princeton University Press (1952), s.28

[3] Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-01379-8 s.271.

[4] Kinross, Lord, a.g.e. s.273

[5] Belge, Murat (2000). İstanbul Gezi Rehberi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ISBN 975-333-002-2 s.220.

[6] Kinross, Lord, a.g.e. s.328

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Kaptan-ı deryalar
14. yüzyıl	Saruca Paşa
15. yüzyıl	Çavlı Bey Baltaoğlu Süleyman Bey Hamza Bey Has Yunus Bey Hadim İsmail Bey Kaptan Paşa Kasım Bey Yakub Bey Zağanos Paşa Veli Mahmud Paşa Gedik Ahmed Paşa Mesih Paşa Güveği Sinan Paşa Kara Nişancı Davud Paşa
16. yüzyıl	Küçük Davud Paşa Hersekzade Ahmed Paşa İskender Ağa Paşa Sinan Bey Cafer Ağa Parlak Mustafa Paşa Bayram Paşa Kurdoğlu Muslihiddin Reis Deryabey Süleyman Paşa Kemankeş Ahmed Paşa Barbaros Hayreddin Paşa Sokollu Mehmed Paşa Sinan Paşa Piyale Paşa Müezzinzade Ali Paşa Kılıç Ali Paşa Damat İbrahim Paşa Uluç Hasan Paşa Yusuf Sinan Paşa Damat Halil Paşa
17. yüzyıl	Mustafa Paşa Frenk Cafer Paşa Derviş Mehmed Paşa Hafız Ahmed Paşa Kayserili Halil Paşa Öküz Mehmed Paşa Güzelce Ali Paşa Kara Davud Paşa Niğdeli Mustafa Paşa Topal Recep Paşa Çatalcalı Hasan Paşa Canbolatzade Mustafa Paşa Bostancı Cafer Paşa Deli Hüseyin Paşa Kemankeş Kara Mustafa Paşa Siyavuş Paşa Uzun Piyale Paşa Silahdar Yusuf Paşa Koca Bekir Paşa Koca Musa Paşa Kara Musa Paşa Damat Fazlı Paşa Ammarzade Mehmed Paşa Voynuk Ahmed Paşa Bıyıklı Mustafa Paşa Haydarağazade Mehmed Paşa Hüsambeyzade Ali Paşa Koca Derviş Mehmed Paşa Çavuşzade Mehmed Paşa Kara Murad Paşa Dellak Mustafa Paşa Zurnazen Mustafa Paşa Firari Kara Mustafa Paşa Sarı Kenan Paşa Seydi Ahmed Paşa Topal Mehmed Paşa Çavuşzade Mehmed Paşa Kılavuz Ali Paşa Abdülkadir Paşa Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Kaplan Mustafa Paşa Köse Ali Paşa Seydizade Mehmed Paşa Kara İbrahim Paşa Kaplan Mustafa Paşa Bozoklu Mustafa Paşa Musahip Mustafa Paşa Mısırlızade İbrahim Paşa Kalaylıkoz Hacı Ahmed Paşa Mezamorta Hüseyin Paşa Mısırlızade İbrahim Paşa Palabıyık Yusuf Paşa Amcazade Hüseyin Paşa
18. yüzyıl	Abdülfettah Paşa Aşçı Mehmed Paşa Küçük Osman Paşa Baltacı Mehmed Paşa Abdurrahman Paşa Veli Mehmed Paşa Moralı İbrahim Paşa Köse Ali Paşazade Mehmed Paşa Kirli Ahmed Paşa Hoca İbrahim Paşa Abaza Süleyman Paşa Aşçı Mehmed Paşa İzmirli Süleyman Paşa Canım Hoca Mehmed Paşa Hoca İbrahim Paşa Kaymak Mustafa Paşa Abdi Paşa Hacı Hüseyin Paşa Koca Bekir Paşa Laz Ali Paşa Fındıklılı Süleyman Paşa Elçi Mirahor Mustafa Paşa Hatibzade Yahya Paşa Pir Mustafa Paşa Ahmed Ratib Paşa Elçi Mirahor Mustafa Paşa Soğanyemez Mahmud Paşa Şehsuvarzade Mustafa Paşa Koca Bekir Paşa Durak Mehmed Paşa Melek Mehmed Paşa Karabağlı Süleyman Paşa Ali Paşa Abdülkerim Paşa Hacı Benli Mustafa Paşa Hacı Hasan Paşa Vezir Kethüdâsı Mehmed Paşa Sinek Mustafa Paşa Nişli Mehmed Paşa Hüseyin Hüsnü Paşa Tosun Mehmed Paşa Melek Paşa Eğribozlu İbrahim Paşa Mandalzade Hüsameddin Paşa Cafer Paşa Cezayirli Gazi Hasan Paşa Koca Yusuf Paşa Giritli Hüseyin Paşa Küçük Hüseyin Paşa
19. yüzyıl	Mehmed Kadri Paşa Bostancıbaşı Hafız İsmail Paşa Hacı Mehmed Paşa Hacı Salih Paşa Seydi Ali Paşa Râmiz Abdullah Paşa Çarhacı Ali Paşa Hafız Ali Paşa Kara Mehmed Paşa Koca Hüsrev Mehmed Paşa Ahmed Paşa Hasan Paşa Deli Abdullah Paşa Nasuhzade Ali Paşa Kara Mehmed Paşa Topal İzzet Paşa Pabuççu Ahmed Paşa Damat Gürcü Halil Rifat Paşa Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa Ahmed Fevzi Paşa Damad Mehmed Said Paşa Damad Mehmed Ali Paşa Topçubaşızade Mahmud Paşa Rıza Paşa Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa İngiliz Mustafa Paşa Ateş Mehmet Paşa Ahmed Vesim Paşa İbrahim Halil Paşa

Uluç Ali Paşa nedir?, Uluç Ali Paşa anlamı nedir?, Uluç Ali Paşa ne demektir?