Sahra

Sahra
Sahra
	Libya'nın Fizan bölgesinden, Sahra Çölü görünümü
Yerli adı	Arapça: الصحراء الكبرى
Diğer ad(lar)	Büyük Sahra, En Büyük Sıcak Çöl
Coğrafya
Ülke(ler)	Cezayir; Çad; Mısır; Libya; Fas; Moritanya; Mali; Nijer; Sudan; Tunus; Batı Sahra;
Konum	Kuzey Afrika
Koordinatlar	23°5′K 12°37′D / 23.083°K 12.617°D
Özellikler
Biyom	Kurak çöl
Biyocoğrafik bölge	Palearktik
Hayvan türü	Varanus, Daman, Cerastes, Yaban köpeği, Deve kuşu
Akarsu	Nijer Nehri, Nil
Doğal kaynak(lar)	Kömür, Bakır, Altın, Manganez, Demir, Uranyum, Kurşun, Tungsten, Titanyum, Kalay, Fosfat
Uzunluk	4.800 km (3.000 mi)
Genişlik	1.800 km (1.100 mi)
En yüksek noktası	3.415 m (11.204 ft) - Emi Koussi
En derin noktası	-147 m (-482 ft) - Qattara çukuru
Yüzölçümü	9.200.000 km2
İklim	Çöl iklimi
Sıcaklık	0-37 °C (32-99 °F)
Güneş miktarı	2,800 kWh/m2 (Senelik)
Yağış miktarı	45 mm
Nüfus	Büyük bir kısmı insansız
Diğer(ler)	Dünyanın en büyük sıcak çölü; Afrika kıtasının %30 'u
Wikimedia Commons
	Sahra
	[Vikiveri'de düzenle]

Sahra ya da Büyük Sahra, Afrika'nın kuzeyinde yer alan, kıtanın ortası ile kuzeyini ayıran 9 milyon km² büyüklüğünde bir çöl. Dünyanın en büyük sıcak çölüdür. Antarktika ve Arktika'nın ardından en büyük üçüncü çöldür. Yaklaşık olarak Afrika kıtasının %30’u kadardır.^[1]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

"Sahra" kelimesi Arapça'da (صَحَارَى) "çöl" demektir. Ancak özel bir ada dönüşmüş durumdadır.^[2]^[3]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Sahra 2,5 milyon yaşındadır. Yüzölçümü büyüklüğü Amerika Birleşik Devletleri'ni kaplayacak kadardır. Atlas Okyanusu kıyılarından Kızıldeniz kıyılarına kadar uzanır.

Erg adı da verilen kum çölü, genel kanının tersine bütün çölün yalnızca beşte birini kaplar. Onun dışında kalan yerler kaya ve molozlardan oluşur. Sahra'da Tibesti ve Ahaggar gibi, yükseklikleri 3.265 m'yi bulan dağlar da vardır. Buraları görece daha çok yağış alan ve göçebelerin yazın konaklamalarına elverişli yerlerdir. Buna karşılık Sahra'nın bazı yerlerine arka arkaya 10 yıl yağmur düşmediği olur. Yağışlar, mineralleri yıkayıp götürmediği ve bitkiler onları tüketmemiş olduğu için, çölün zemini mineral besinler açısından çok zengindir. Bunun için, uzun süreli kuraklığı atlatmayı beceren tohum taneleri kısa ve güçlü sağanaklar biçiminde yağan ilk yağmurlarda hemen kök salıp çiçek açar ve birkaç gün içinde olgunlaşır. Mineral bakımında zengin bu tabaka rüzgarlarla dünyanın dört bir yanına dağılarak buradaki toprakları da zenginleştirir. Örneğin aslında toprağı mineral bakımında çok fakir olan Amazon bölgesi bu mineral takviyesi ile bitkiler için gerekli besini sağlar.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Sahra'nın batı kıyılarının iklimi iç kesimlerinden farklıdır. Bu sahalar nemli tropikal hava kütlesinin etkisi altındadır. Sahra çölünün batı kıyısının yıllık sıcaklık ortalaması 18 °C olup iç kesimlerden 5 °C daha düşüktür. Yine bu sahalarda karalardan denize doğru esen rüzgarlar ile üstte bulunan su kütlesi akıntılarla uzaklaşır ve altta bulunan soğuk su yüzeye çıkar. Ekvatora doğru yönelen bu soğuk su akımına Humboldt ve Benguela soğuk su akıntısı denir. Bu soğuk su akıntıları bir taraftan söz konusu bölgelerde sislerin oluşumunu sağlarken diğer taraftan havanın serinlemesine yardımcı olur.

Sahra Çölü'nün yüksek kesimlerinde nadir olsa da kar yağışı gözlemlenmektedir. Cezayir'in Ahaggar Dağları'nda yer alan Tahat Dağı'na yaklaşık her 3 senede bir, Kuzey Çad'da yer alan Tibesti Dağları'na ise ortalama her 7 senede bir kar yağışı gözlemlenmektedir.^[4] Cezayir'in güneyinde yaklaşık 1000 metre rakımda yer alan Ayn Sefra kasabasına 18 Şubat 1979 tarihinde kar yağmış olup bu kar Sahra'nın daha alçak bölgelerinde yağdığı kaydedilmiş ilk kardır.^[4]^[5] Ayn Sefra'ya 2016'da^[6] ve 2018'de tekrar kar yağmıştır.^[7]

Sahra'daki ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sayılan ülkelerin tamamı Sahra'da yer almaktadır: Cezayir, Çad, Mısır, Libya, Fas, Moritanya, Mali, Nijer,Sudan, Tunus, Batı Sahra

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

2005 yılından bir fotoğraf.
Sahra'nın uydu fotoğrafı.
Tassili.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Yeşil Duvar Projesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Kara, Burcu. "Sahra Çölü: İklimi, canlıları, coğrafyası ve insanları". Evrenatlasi.com sitesi, 3 Aralık 2019. 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020.
^ al-Ba'labakkī, Rūḥī (2002). al-Mawrid: Qāmūs 'Arabī-Inklīzī (in Arabic) (16th ed.). Beirut: Dār al-‘Ilm lil-Malāyīn. p. 689.
^ Wehr, Hans (1994). A Dictionary of Modern Written Arabic (Arabic-English) (4th ed.). Wiesbaden: Otto Harrassowitz. p. 589. ISBN 978-0-87950-003-0.
^ ^a ^b "Sahara Desert Snow". livescience.com. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2016.
^ O'Hare, Maureen (21 Aralık 2016). "Snow falls in Sahara for first time in 37 years". CNN (İngilizce). 11 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
^ "Sahra Çölü'ne 40 yıl sonra ilk kez kar yağdı". Yeni Şafak. 22 Aralık 2016. 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.
^ "Sahra Çölü'ne kar yağdı". Yeni Şafak. 9 Ocak 2018. 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Brett, Michael; Prentess, Elizabeth (1996). The Berbers. Blackwell Publishers.
Bulliet, Richard W. (1975). The Camel and the Wheel. Harvard University Press. Republished: Columbia University Press, 1990.
Gearon, Eamonn (2011). The Sahara: A Cultural History. Signal Books (UK), Oxford University Press (US).
Julien, Charles-Andre (1970). History of North Africa: From the Arab Conquest to 1830. Praeger.

Afrika coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[burcu-1] Kara, Burcu. "Sahra Çölü: İklimi, canlıları, coğrafyası ve insanları". Evrenatlasi.com sitesi, 3 Aralık 2019. 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020.

[2] -Ba'labakkī, Rūḥī (2002). al-Mawrid: Qāmūs 'Arabī-Inklīzī (in Arabic) (16th ed.). Beirut: Dār al-‘Ilm lil-Malāyīn. p. 689.

[3] Wehr, Hans (1994). A Dictionary of Modern Written Arabic (Arabic-English) (4th ed.). Wiesbaden: Otto Harrassowitz. p. 589. ISBN 978-0-87950-003-0.

[:0-4] "Sahara Desert Snow". livescience.com. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2016.

[5] O'Hare, Maureen (21 Aralık 2016). "Snow falls in Sahara for first time in 37 years". CNN (İngilizce). 11 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.

[6] "Sahra Çölü'ne 40 yıl sonra ilk kez kar yağdı". Yeni Şafak. 22 Aralık 2016. 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.

[7] "Sahra Çölü'ne kar yağdı". Yeni Şafak. 9 Ocak 2018. 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Dünyada Çöller
Afrika	Cezayir Çölü · Bayuda Çölü · Chalbi Çölü · Danakil Çölü · Curab Çölü · Doğu Çölü · Farafra Çölü · Ferio Çölü · Kalahari Çölü · Libya Çölü · Moçâmedes Çölü · Namib Çölü · Nübye Çölü · Nyiri Çölü · Richtersveld Çölü · Sahra Çölü · Tanezrouft Çölü · Ténéré Çölü
Asya	Alaşan Çölü · Dehna Çölü · Arabistan Çölü · Karakum Çölü · Aralkum Çölü · Badain Jaran Çölü · Betpak-Dala Çölü · Çölistan Çölü · Kebir Çölü · Lut Çölü · Desht-i Margoh Çölü · Desht-i Naomid Çölü · Gurbantünggüt Çölü · Gobi Çölü · Hami Çölü · Indus Vadisi Çölü · Yahudan Çölü · Haran Çölü · Kumdağ Çölü · Kızılkum Çölü · Lop Çölü · Nefud Çölü · Necef Çölü · Ordos Çölü · Kaidam Çölü · Rubülhali Çölü · Registan Çölü · Saryesik-Atyrau Çölü · Sandıklı Çölü · Suriye Çölü · Taklamakan Çölü · Tengger Çölü · Thal Çölü · Tar Çölü · Tihama Çölü · Ustyurt Platosu Çölü · Wahiba Sands Çölü
Okyanusya	Gibson Çölü · Büyük Sandy Çölü · Büyük Victoria Çölü · Küçük Sandy Çölü · Nullarbor Ovasi · Dipinto Çölü · Pedirka Çölü · Simpson Çölü · Strzelecki Çölü · Sturt's Stony Çölü · Tanami Çölü · Tirari Çölü · Kaʻū esert Çölü · Rangipo Çölü
Avrupa	Accona Çölü · Bardenas Reales Çölü · Błędów Çölü · Bory Dolnośląskie Çölü · Cabo de Gata-Níjar Doga Parki · Agriate Çölü · Deliblatska Peščara Çölü · Izlanda Platosu · Oleshky Kumlari Çölü · Oltenian Sahara Çölü · Ryn Çölü · Tabernas Çölü
Kuzey Amerika	Alvord Çölü · Amargosa Çölü · Baja California Çölü · Black Rock Çölü · Boyalı Çöl · Büyük Altar Çölü · Büyük Bacino · Büyük Salato Gölü Çölü · Carcross Çölü · Carson Çölü · Channeled scablands · Chihuahua Çölü · Colorado Çölü · Escalante Çölü · Forty Mile Çölü · Jornada del Muerto Çölü · Kaʻū Çölü · Lechuguilla Çölü · Mojave Çölü · Nk'mip Çölü · Owyhee Çölü · Rosso Çölü · Sonora Çölü · Tonopah Çölü · Tule Çölü · Yp Çölü · Yuha Çölü · Yuma Çölü
Güney Amerika	Atacama Çölü · La Guajira Çölü · Médanos de Coro Ulusal Parkı · Monte Çölü · Patagonya Çölü · Sechura Çölü · Tatacoa Çölü
Kutuplar	Antarktik · Arktika · Grönland · Kuzey Amerika Arktik · Rusya Arktik

Sahara Çölü nedir?, Sahara Çölü anlamı nedir?, Sahara Çölü ne demektir?