Mutî veya Fadıl "Mutîʿ lillâh" Tam Adı: Ebû’l-Kâsım "Mutîʿl illâh" Fadıl bin Câfer Muktedir (Arapça: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر; ebū el-kāsım “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – ö. Ekim 974) Abbasi halifelerinin yirmiüçüncüsüdür.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Muti, halife Muktedir'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan Mûstekfî ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan Büveyhîler'in ilk "Emir-ul Umara" unvanlı lideri olan Müizzüddevle Abbâsî halifelerinin başkenti olan Bağdat'a gelip yerleşince Muti saklandığı yerden çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Mûstekfî'nin halifelikten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Müizzüddevle Mûstekfî'yi halifelikten indirdi ve Muti yeni Abbâsî halifesi yapıldı. Emir-ul Umera Müizzüddevle sabık halife Mûstekfî'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Muti'nin idaresi altında tutuklanan Mûstekfî, gözlerine mil çekilerek kör edildi.

Halifelik dönemi boyunca Mutî, her ne kadar Buveyhîler emiri Müizzüddevle'ye yaranmak için çaba göstermesine rağmen Buveyhiler Emir-ul Umara'sı tarafından pek tutulmamaktaydı. Muti'nin kendi isteklerine uygun bir kişiyi Vezir seçmesine, hatta aday göstermesine izin verilmedi ve Vezir Buveyhîler tarafından bulunup seçildi. Devlet hazinesinden kendine ayrılan bütçe gayet küçük bir meblağ olup ancak şahsi yaşaması için yeterli olmaktaydı. Halifelik görevinin gerektirdiği saygı ve hürmet kendinden esirgenmeye başlanmıştı.

Bağdat'ta Şii gelenek ve görenekler uygulanmaya başlandı. Muharrem ayında Hasan ve Hüseyin'in şehit olmasının anılması için Şii "aşure" gelenekleri büyük tantana ile uygulanmaya başlandı. Muhammed'in son haccında 623'te Kadir Kum'da söylemiş olduğu iddia edilen ve Kadir Kum Hadisi adı verilen Ali bin Ebu Talip'i öven ve onun kendinden sonra tek halife olduğunu teyit etmesinin önemi ortaya atıldı. Hatta bir Şii bayram kutlama gününde ilk üç halifeyi ve hatta Muhammed'in eşi Ayşe'yi yeren yaftalar camilere asıldı. Bunları kendi Sünni inanç ve geleneklerine bir hakaret sayan Sunni Bağdad halkı nümayiş yapmak için toplanıp bu yaftaları asıldıkları camilerden indirdiler. Bu Şiilerce yaftalar asılması ve Sunni halk tarafından nümayişle indirilmeleri yıl be yıl tekrar edildi. Fakat bu halk hareketleri çok önem kazanmadı ve birçok kere tekrar edilmelerine rağmen bir ayaklanma durumuna da gelişmediler.

Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında inme indi ve felç oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan Tâi lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'te öldü.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Abbasi Halifeleri soyağacı ve listeleri

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Başımevi (1. Basım:1968)
• Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall From Original Sources, Edinburgh,John Grant (Yeni baskı (2012) Ulan Press) Bölüm 75. Websitesi: http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/ındex.htm^{[ölü/kırık bağlantı]} (İngilizce) (Erişim tarihi: 25.4.2013)
• Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. John Alden Williams)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 27) (İngilizce)